محمد صفوی

پژوهشگران علم اقتصاد بر این باور هستند که اقتصادهای پیشرفته جهان امروز یکی از موفقیت‌های خود را مدیون توسعه همه‌جانبه به ویژه ارائه خدمات متناسب به شهرنشینان و روستاییان دانسته‌اند. خصوصی‌سازی در توسعه اقتصاد هرچند ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است و به شکوفایی منجر می‌شود، اما کشورهایی که در امر خصوصی‌سازی به لایه‌های پایین جامعه به ویژه اقشار روستایی و صنعتگران خرده پا توجه نداشته‌اند در درازمدت بخش وسیعی از حمایت مردمی و پشتیبانی خود را برای حفظ دموکراسی و پیشبرد اهداف توسعه از دست داده‌اند. در کشور ما به‌رغم رشد بانکداری خصوصی و افزایش چشمگیر بانک‌های دولتی و موسسات مالی و اعتباری در شهرها برای رفاه روستانشینان و صنایع کوچک روستایی به ویژه صنایع مرتبط با بخش کشاورزی و صنایع دستی روستایی چاره‌اندیشی نشده است و تنها بانک موثر برای حمایت از این اقشار پست بانک ایران بوده است که در سال‌های اخیر توانسته است تا حدودی این خلاء را پر کند. طبق آمارهای منتشرشده، پست بانک ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دولتی در ۱۳ هزار دفتر خدمات بانکی روستایی موفق شده است خدمات آنلاین بانکی به روستاییان ارائه دهد به صورتی که تاکنون ۱۲۰ میلیون فقره از قبوض مربوط به روستاییان از طریق شعب پست بانک وصول و پرداخت شده است و ۵/۲ میلیون سهامدار سهام عدالت که از روستاییان و مناطق دور افتاده کشور بوده‌اند سود سهام خود را از طریق پست بانک دریافت کرده‌اند دولت برای راه‌اندازی شعب پست بانک در سراسر کشور و دسترسی اقشار محروم در مناطق دورافتاده کشور و حمایت از صنایع روستایی حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان هزینه کرده است.

ارائه خدمات پولی و مالی به زنان روستایی که در صنایع دستی فعال بوده به ویژه زنان سرپرست خانوار که حدود ۵/۱ میلیون نفر از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند به ویژه پس از طرح هدفمندی یارانه‌ها، این جمعیت ۵/۱ میلیون نفری یارانه خود را از باجه‌های روستایی پست بانک دریافت می‌کنند بسیار حائز اهمیت است.

موج خصوصی‌سازی بانک ها که طبق سیاست‌های اصل ۴۴ آغاز شده است به پست بانک ایران نیز رسید اما خوشبختانه با درایت برخی از تصمیم‌گیران این امر محقق نشده است شاید بتوان گفت این تنها بانک روستایی کشور در ذات و در هدف متفاوت از سایر بانک‌ها بوده و در بسیاری از کشورهای جهان نظیر هلند- ژاپن- آلمان پست بانک به عنوان بانکی که وظایف خرده بانکی را انجام می‌دهد همچنان در تصدی دولت باقی مانده است و آخرین نمونه از خصوصی‌سازی این بانک در ژاپن بود که پس از ورشکستگی بانک بار دیگر شرکت پست ژاپن سهام این بانک را خریداری کرد تا همانند گذشته در تصدی دولت باقی بماند.

گسترش شعب پست بانک و تجهیز آن در سراسر کشور با حمایت دولت نیاز جامعه‌ها و یکی از شاخص‌های توسعه و عدالت محسوب می‌شود و تصمیم‌گیری درخصوص واگذاری سهام این بانک به بخش خصوصی باید به دور از احساسات حمایت‌گرانه از خصوصی‌سازی برنامه‌ریزی شود و به ویژه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و عقلای علم اقتصاد این مهم را مدنظر داشته باشند که هیچکدام از بانک‌های دولتی و خصوصی که ساختمان‌های زیبا و مجهز خود را در شهرهای بزرگ هر روز توسعه می‌دهند در برنامه‌ریزی خود برای توسعه و آینده کشور به نیازهای خرده بانکی و ارائه تسهیلات به جمعیت کثیری از کشور که روستاییان و صنعتگران خرده پا هستند توجهی نداشته و فقط به سودهای کلان اندیشیده‌اند.

یکی از شاخص‌های توسعه زمینه‌سازی و بسترسازی برای کاهش فقر و بیکاری و در نهایت کاهش نابرابری در تمام عرصه‌ها به ویژه عرصه‌های مالی و اعتباری است. پست بانک ایران نمونه‌ای موفق در ارائه خدمات به روستاییان بوده است خصوصی‌سازی این بانک نه‌تنها به درآمدزایی برای خریداران سهام منجر نخواهد شد بلکه باعث می‌شود ۱۳ هزار شعبه و باجه این بانک در سراسر کشور به بخش‌هایی غیرقابل استفاده تبدیل سود ۱۰۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر برای رفاه حال اقشار محروم کشور را نباید فدای احساسات خصوصی‌سازی کرد.

به نظر می‌رسد در شرایط امروز اقتصاد ایران پست بانک همانگونه که در اساسنامه این بانک دیده شده است باید به صورت دولتی اداره شده و با بهره‌گیری از امکانات پست و مخابرات به عنوان یک مجموعه خدمات رسان برای رفاه جامعه اداره شود.