ریزش شاخصها به ۶ روز متوالی رسید
جغرافیای متلاطم بورس
علی‌محمدی / دنیای‌اقتصاد
بورس از شنبه هفته قبل و در بحبوحه ریسکهای سیاسی در حال کم کردن ارتفاع قیمتی است. شاخص کل طی این مدت در حدود ۲.۲۴درصد و شاخص هموزن بیش از یک‌درصد نزول را ثبت کردند که به‌خوبی میتوان ردپای یورش التهاب به معاملات سهام و سپس «اوج‌گیری هیجان فروش» را شناسایی کرد. نمای آماری این هیجان را میتوان در خروج مستمر پول حقیقی از گردونه دادوستدهای سهامی ملاحظه کرد. از شنبه گذشته بازار خروج پول را به نظاره نشسته است.
در این بازه زمانی ۳هزار و ۳۹۵میلیارد تومان پول از مسیر حقیقی به حقوقی خارج شده است که از آرایش ناهمگون بورس در میان بازارهای رقیب خبر می‌دهد. هفته سوم مهرماه نیز در حالی روز گذشته آغاز شد که فضای کلی معاملات در بورس تهران پس از طی یک‌دوره نزول شتابان به‌سرعت به سمت کف کانال ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحدی حرکت کرد. این تغییر فاز اولا به علت عبور اسرائیل از خطوط قرمز جمهوری اسلامی اتفاق افتاد که براساس اظهارات تحلیلگران اقتصادی به هیجان فروش در بازار سهام منجر شد. درگام بعدی رفتار منفعل سازمان بورس نسبت به ریزش‌‌‌های اخیر شاخص‌‌‌های سهامی و اصرار بر اعمال محدودیت دامنه نوسان یک‌درصدی، تردید بی‌‌‌محابای سهامداران را به دنبال داشته است.
دو پرده از ریزش ۶روزه
به اعتقاد برخی از کارشناسان بازار سرمایه، گره خوردن «بورس به هیجان ادامه‌دار» باعث روند نزولی بورس و ابهامات بی‌شمار در مورد روند آتی این بازار شده است. همان‌طور که در روزهای اخیر ملاحظه کردیم، روندی که بازارها در پیش گرفته‌‌‌اند، سبب تضعیف قیمت سهام و شکل‌‌‌گیری حباب قیمتی دربرخی بازارها شده و به این ترتیب، رخت‌بربستن جذابیت خرید سهام عقب‌‌‌نشینی خریداران سهام را رقم زده است. از سوی دیگر، نزدیک شدن به آبان‌‌‌ماه و موعد انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ۵نوامبر (۱۵ آبان) موجی از ابهام را نزد فعالان بورسی دامن زده، با توجه به اینکه سیگنال مثبتی پیرامون اخبار حمایتی از بورس نیز مخابره نمی‌شود، میتوان به‌وضوح دریافت که فضا برای ورود به بازار سهام مساعد تلقی نمی‌شود.
به‌ویژه اینکه برخی از کارشناسان بورسی نیز بر این باورند که حتی با وجود فضای متلاطم حاکم بر بازار سهام، سیاستگذار بورسی میتوانست ابتکار عمل را به دست بگیرد و ورق بورس را برگرداند تا تاثیر ریسکهای سیاسی جدید بر بازار سهام ملایم‌‌‌تر شود. به این ترتیب، به جای افت ۲.۲۴درصدی نماگر اصلی بازار در ۶روز و ثبت بیشترین خروج پول هفتگی از خرداد ۱۴۰۲ ارقام بهتری میتوانست رد و بدل شود تا زمینه بازگشت منطق به فضای معاملات فراهم شود. از این رو با توجه به اینکه شاخص کل به کف کانال ۲.۱میلیون واحدی نزدیک شده است، انتظار می‌رود با ادامه روند جاری افت مهرماه به‌سختی جبران شود. براساس آنچه آمارها می‌گویند، تداوم خروج پول در روزهای آینده می‌تواند بازار سهام را با مخاطرات جدی مواجه کند. در جریان دادوستدهای روز شنبه نیز مبلغی به میزان ۲۰۳میلیارد تومان از گردونه معاملات خارج شد تا خروج پول به هفتمین روز معاملاتی برسد. یکی از اتفاقات منفی طی معاملات شنبه، کاهش ۵۵درصدی ارزش معاملات خرد و تقلیل این سنجه آماری به سطح «یک‌هزار میلیارد تومانی» بود که می‌تواند از وضعیت قرمز در این بازار حکایت کند.
این شرایط در حالی است که معاملات بازار سهام با محدودیت دامنه نوسان یک‌درصدی انجام می‌شود. برخی از فعالان بازار سرمایه در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» این اقدام را در کوتاه‌مدت درست تلقی کردند. اما مهم‌ترین سوالی که برای بسیاری از سرمایه‌گذاران مطرح می‌شود، این است که چه اقداماتی باید در کنار محدودیت دامنه نوسان اتخاذ شود تا نقدشوندگی بازار سرمایه تحت‌‌‌الشعاع قرار نگیرد. در همین رابطه احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه،ضمن اشاره به تداوم روند نزولی بورس به دو موضوع مهم پرداخت. به گفته این کارشناس، اکنون بازار سهام علاوه بر ریسکهای داخلی با ریسکهای بیرونی نیز مواجه است. این امر وضعیت معاملات بورس را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. اگرچه دامنه نوسان یک‌درصدی در کوتاه‌مدت میتوانست از التهابات حاکم بر فضای معاملات بکاهد، اما پافشاری سیاستگذار بر این استراتژی در حالی که نقدینگی کافی نیز برای خرید وجود ندارد برای بازار مشکل‌ساز شده است.
به نظر می‌رسد در صورتی که «دامنه نوسان یک درصدی» تنها سه‌روز اعمال میشد و در ادامه، تدابیر دیگری جای این محدودیت را پر می‌کرد، شرایطی کاملا متفاوت از شرایط کنونی را شاهد بودیم. تجدید منابع از سوی سیاستگذار بورسی یکی از موضوعاتی است که میتوانست منجر به بهبود روند متزلزل سهام شود. با توجه به اینکه بورس کماکان، عاری از حباب قیمتی است و در ارزنده‌‌‌ترین حالت ممکن به سر می‌‌‌برد، ورود پول جدید توجیه‌پذیر بود، به طوری که طی آن فروشنده‌‌‌ها از عرضه نیز انصراف می‌دادند. اگر بعد از سه‌روز دامنه نوسان به محدوده ۳درصد بازمی‌‌‌گشت، طبیعتا پرونده عقب‌‌‌نشینی بورس از صعود نیز به‌سرعت بسته میشد. اما در عمل این اتفاق رخ نداد و سیاستگذار، بازار را به امان خدا سپرده است. همین امر سیگنال منفی به سهامداران مخابره می‌کند و نمی‌گذارد بازار به روند تعادلی بازگردد.
اکنون شاهد اصلاح قیمت سهام هستیم. وضعیت نیمی از سهام بازار به این گونه است که طی ۶روز معاملاتی اخیر نسبت به قیمت پایانی روز قبل از وقوع درگیری‌‌‌های منطقه‌‌‌ای، در حدود ۲درصد بازدهی منفی را ثبت کردند، اما بورس روز گذشته نیز عملکردی به مراتب بدتر از روزهای قبل نشان داد.
او با بیان اینکه در شرایط کنونی، متهم اصلی نزول پی درپی بورس، سیاستگذار است نه سهامدار، توضیح داد: بررسی وضعیت بازار در روز شنبه نیز معاملات کم‌‌‌رمقی را نشان می‌دهد که در نهایت به کاهش شاخص کل منجر شد. در هفته‌‌‌ای که گذشت دو اتفاق منفی برای اهالی بازار سهام رخ داد. نخست آنکه اظهارات رئیس کل بانک‌مرکزی در راستای توجیه‌ناپذیری رشد دلار نیما همسو با کنترل تورم، پالس منفی به سهامداران مخابره کرد. برگردیم به اظهارات حمایتی وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی در راستای حمایت از بازار سهام در اواخر شهریورماه؛ اظهاراتی که موجب دلگرمی سرمایه‌گذاران و منجر به بهبود وضعی بورس شد. اما تغییر ریل سیاستگذار بورسی در روزهای گذشته نسبت به عدم‌رشد قیمت دلار نیما آن‌هم در شرایطی که دلار آزاد، مسیر افزایشی را در پیش گرفته نشان‌‌‌دهنده آن است که سیاستگذار اقتصادی مجددا بازار سهام را از برنامه‌‌‌های حمایتی خود خارج کرده است.
در حال حاضر نرخ بهره موثر اوراق به طور میانگین به بیش از ۳۰درصد رسیده. بنابراین طبیعی است که پول وارد بازار سهام نشود. افزون برآن طی هفته‌‌‌ای که گذشت هیچ خبر مثبتی از سوی سیاستگذار مخابره نشد تا انتظارات در این بازار را برآورده کند و به تلطیف فضای معاملاتی سهام منجر شود. برخی اخبار از جمله کاهش نرخ سود، افزایش نرخ دلار نیما، عرضه خودرویی‌‌‌ها در بورس‌کالا و بازگشت دامنه نوسان به ۳درصد به‌سرعت می‌تواند وضعیت بورس را تغییر دهد. اما به نظر می‌رسد سیاستگذار باعث فرصت‌سوزی در بازگشت بورس به مدار تعادل شد.
فرصت‌سوزی در بورس
اشتیاقی در ادامه گفت: با وجود دامنه نوسان یک‌درصدی سودی نصیب فروشنده نمی‌شود و خریدار نیز عایدی به دست نمی‌‌‌آورد. از این‌رو هزینه معاملاتی ۱.۳درصدی، سهامدار را عملا در منگنه معاملاتی قرار می‌دهد. بنابراین در چنین فضایی دست برتر با فروشنده است. حال اگر روند کنونی تداوم یابد و خبر مثبتی (سیاسی و اقتصادی) نیز بازار را فرا نگیرد، سطوح کنونی نیز از دست خواهد رفت.
او معتقد است که قرار گرفتن شاخص کل در کف کانال ۲.۱میلیون واحد و قفل صف فروش در راستای دامنه نوسان یک‌درصدی بازار را به روشنی تحلیل‌گریز کرده است. اما نکته‌ای که به نظر می‌رسد مهم است، آن است که اگر پولی وارد بازار نشود با عنایت به شرایط نسبتا مطلوب صندوق‌های با درآمد ثابت، از دست رفتن کانال مذکور دور از انتظار نخواهد بود؛ مگر اینکه بازار با یک اتفاق مهم درگیر شود. جهش قابل‌توجه نرخ دلار نیما همان اتفاقی است که افسار ریزش بورس را می‌‌‌کشد.
بدون شک اخبار بنیادی در جدال با ریسکهای مطرح‌شده برنده بازی خواهند بود. چنانچه گفته شد بازار سهام توسط اخبار منفی به اسارت درآمده است و روند هفتگی قیمت‌ها در بورس از تشدید تلاطم سهام و حکمفرمایی بی‌ثباتی در بازار مذکور حکایت دارد.
قرار گرفتن سهامداران در شرایط کنونی در صف فروش با توجه به استراتژی سیاستگذار بورسی، واکنشی صحیح محسوب می‌شود. در ادامه، بروز شوک‌‌‌های جدید بیرونی و همچنین سیل اخبار منفی از فضای سیاسی نقش پررنگی در ایجاد نگرانی در بین سهامداران و شدت‌‌‌بخشیدن به تسریع خروج پول و افت قیمت‌ها ایفا خواهد کرد.
