دامنه نوسان «شاخص» محدود شد
سنگر احتمالی بورس تهران
صبا‌طاهریان / دنیای‌اقتصاد
پروانه کُبره: سرانجام سریال رشدهای سریع بورس تهران پس از هفت روز متوالی متوقف شد و شاخص اصلی این بازار در کانال دو‌میلیون و 146هزار واحد متوقف شد. معاملات روز گذشته بار دیگر نشان داد که بازار سهام بیشترین اثرپذیری را از ریسک‌های بیرونی دارد و در مقابل شوک‌های نوظهور، «فروشندگان دست‌به‌ماشه» را فعال می‌کند. به این ترتیب بازار هرچند محرک‌های مثبت را در خود جای داده باشد، به محض رویارویی با شوک‌های منفی و غیرقابل پیش‌بینی، بلافاصله وارد فاز منفی می‌شود. از ابتدای سال و با اوج‌گیری تنش‌های منطقه‌ای بارها این اتفاق رخ داده و در دوئل خریداران و فروشندگان، گروه نخست بازنده اصلی این رقابت نابرابر بوده است.
در جریان معاملات روز شنبه ارزش معاملات خرد در بورس با کاهش بیش از 50درصدی به سطح یک‌هزار و 938میلیارد تومان رسید که نزول خیره‌کننده‌ای محسوب می‌شود. همان‌طور که پیشتر نیز اشاره شد، بازار سهام از ابتدای سال تحت‌تاثیر ریسک‌های سیاسی از روند صعودی بازمانده و به‌سرعت شاهد رونق صف فروش بوده است. این در حالی است که از منظر بنیادی، بازار در وضعیتی نیست که تمایل به استراحت و اصلاح داشته باشد.
بر اساس اظهارات کارشناسان بازار سرمایه، مقاومت شاخص برای «صعود آسوده» با توجه به ریسک‌های بیرونی صرفا یک مقاومت روانی محسوب می‌شود که مرتبط به قاعده اعداد و ارقام تحلیلی نیست. بنابراین شرایط فعلی بازارکه با «تردید و هراس» همراه است، موید عبور از این مقاومت روانی وابسته به ریسک‌های بیرونی است. البته در این برهه شاهد واکنش غیرمنتظره از سوی همه بازارها بودیم. اما با توجه به اینکه بازارهای موازی در مسیر صعودی حرکت و انتظارات معامله‌گران را برآورده می‌کنند، شکل‌گیری مقاومت روانی در بازارهای رقیب به‌کندی صورت می‌گیرد. افراد تازه‌وارد به بازار نیز این‌طور گمان می‌کنند که به دلیل تاثیرپذیری منفی بازارها از تحولات بیرونی، ریسک سرمایه‌گذاری در تالار سهام بالاست؛ از‌این‌رو همان‌طور که مشاهده می‌کنیم حتی سهم‌های خوب با صف خرید سنگین و ممتد همراه نیستند. این وضعیت سبب شده وزن تعادلی بازار بر هم بخورد. به این ترتیب به‌سرعت واکنش‌های هیجانی را از خود به نمایش می‌گذارند؛ آن هم در حالی که به نظر می‌رسید بازار به مرحله‌ای رسیده که در حال آماده‌سازی برای صعود قدرتمند است.
شاخص با توجه به تحولات اخیر در منطقه، موفق به عبور از کانال 2میلیون و 150هزار واحدی نشد و روندی کاهشی را پیش گرفت؛ که قطعا این امر یکی از دلایل افزایش عرضه‌ها و کاهش چشمگیر ارزش معاملات خرد در بازار بوده است.
وضعیت غیرقابل پیش‌بینی معاملات
برخی از تحلیگران می‌گویند «حمایت 2میلیونی» اولین سنگری است که نماگر اصلی می‌تواند در آن پناه بگیرد. اما به هر روی در روزهای آتی همچنان افزایش فشار عرضه در بازار در صورت ادامه خروج نقدینگی را انتظار داریم. اگر شاخص به‌آرامی از این وضعیت روانی عبور کند، پس از تثبیت در محدوده‌های بالاتر، می‌تواند با افزایش تقاضا در بازار اهداف بالاتر را مدنظر قرار دهد. البته این مهم در صورتی است که بورس به‌سرعت بتواند قوای از‌دست‌رفته را در سریع‌ترین زمان بازیابد. اما به نظر می‌رسد، احتمالا شاخص نیازمند زمان بیشتری برای عبور از این محدوده است.
در همین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، با اشاره به وضعیت کنونی بازار سهام اظهار کرد: همان‌طور که انتظار می‌رفت شاخص کل بورس تهران دیروز موفق به پیشروی به سمت سطوح بالاتر نشد. در مورد وضعیت کنونی بازار سهام دلایل متعددی می‌توان مطرح کرد. ریسک جدید حتی می‌تواند رشد اخیر بازار سهام در هفت روز گذشته را تخلیه کند. در بیان دلایل رشد اخیر بورس عوامل متعددی را می‌توان مطرح کرد که مهم‌ترین آنها کاهش بیش از حد شاخص و قیمت سهام است. موضوع بعدی که منجر به ورود پول به بازار سهام شد، تغییر ریل سیاستگذاری‌های اقتصادی از سوی سیاستگذاران است. در سه سال گذشته سیاستگذاری‌های اقتصادی، بازار سهام را از مدار تعادلی خارج کرده به‌طوری‌که بازدهی این بازار از ابتدای سال تاکنون به منفی 2.20 درصد رسیده است.
شرایط مذکور باب میل سهامداران نیست و روند حرکتی بورس همچنان متزلزل است. این در حالی است که شرکت‌های صادراتی از پتانسیل بالایی برای رشد درآمد برخوردار هستند. علاوه بر آن، کاهش فاصله نرخ دلار نیما با دلار آزاد یک محرک قوی برای رشد درآمد شرکت‌ها محسوب می‌شود. اما این محرک در صورتی مثبت عمل خواهد کرد که از شدت ریسک‌های بیرونی کاسته شود. به همین دلیل محرک‌های مثبت، تاب‌آوری چندانی در مقابل شوک‌های بیرونی ندارند و سهامداران از ترس ریزش قیمت به‌سرعت وارد فاز فروش می‌شوند. به گفته این کارشناس، به دلیل وضعیت حاکم بر اقتصاد کشور، کاهش شدید نرخ دلار آزاد تقریبا سناریویی منسوخ است. دو عامل «تورم ساختاری در اقتصاد» و «وضعیت رشد اقتصادی» که نتیجه آن افزایش نرخ دلار است، نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر بازار سهام ایفا می‌کنند.
اما سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که ریسک‌ها تا چه زمانی می‌توانند از رشد بورس ممانعت به عمل آورند؟ در پاسخ به این پرسش پرتکرار باید گفت عدم تناسب بازدهی در بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها در نهایت شرایطی را به وجود خواهد آورد که طی آن بورس گزینه‌ای جز «گام برداشتن به سمت صعود» نخواهد داشت. بنابراین با فروکش کردن تب ریسک‌ها، بورس تهران به دلیل آنچه توضیح داده شد، به سمت صعود حرکت خواهد کرد. البته این امر منوط به محقق شدن وعده‌های سیاستگذار اقتصادی و بورسی است.
واکنش زودگذر به ریسک‌ها
آقابزرگی در مورد عوامل غیر‌اقتصادی اثرگذار که منجر به رشد بورس خواهند شد، توضیح داد: به‌رغم تنش‌های حاکم بر منطقه و جانبداری احتمالی ایران در این خصوص به نظر می‌رسد به دلیل تکرار تحولات فوق، همه بازارها در مواجهه با این مسائل به «واکنش کوتاه‌مدت» اکتفا کنند. بنابراین ادامه‌دار شدن واکنش روز گذشته بازارها احتمالا موقتی و زودگذر خواهد بود. به‌ویژه اینکه از ابتدای سال بازارها چندین بار در معرض ریسک‌های سیاسی قرار گرفتند و از سد روانی آن عبور کردند. برخلاف گذشته که واکنش بازارها طولانی‌مدت رقم می‌خورد، درحالحاضر بازارها با هیجان کمتری دست‌به‌گریبان هستند و به‌سرعت از فاز هیجانی به فاز منطقی بازمی‌گردند.
در این میان آنچه می‌تواند به داد بازار سهام برسد، گزینه ارزندگی است. برخلاف بازارهای رقیب که درگیر حباب قیمتی هستند، بورس می‌تواند از این وضعیت به نفع خود بهره‌برداری کند. به‌خصوص اینکه بازار سهام در هفته گذشته با اخبار امیدوارکننده‌ای پیرامون «احیای برجام و گشایش‌های احتمالی در خصوص FATF» روبه‌رو بود. عوامل مذکور می‌توانند گذر از شوک‌های برون‌مرزی را سرعت بخشند.
بازار سهام در غیر‌قابل‌پیش‌بینی‌ترین مقطع تاریخی خود به سر می‌برد. این وضعیت نامطلوب به طور مشخص به ریسک‌های سیاسی مرتبط است. درحالحاضر شاخص سهام فاصله اندکی تا ورود به یک ابرکانال دیگر دارد. اما در شرایطی که از منظر سیاسی و اقتصادی ابهامات بی‌شماری وجود دارد، مسیر دستیابی به کانال دیگر به یکی از سناریوهای پر‌ابهام بورس‌بازان مبدل شده است. به همین دلیل نباید انتظار داشت بازارها بتوانند روندی پایدار و مشخص را در پیش بگیرند؛ وضعیتی که بر سردرگمی سرمایه‌گذاران دامن خواهد زد. آنچه مهم است اینکه سطح کنونی شاخص بورس بر اساس پیش‌بینی‌های 1403، نتوانسته انتظارات را برآورد کند و فعالان بازار را ناامید کرده است.
سایه ریسک سیستماتیک بر بورس
