شرکت‌های پیمانکاری و چالش‌های مالیاتی
داریوش طهماسبی *
استاندارد حسابداری شماره ۹ شرکت‌های پیمانکاری را ملزم به شناسایی درآمد پیمانکاری بلند مدت به روش درصد پیشرفت کار (هزینه به هزینه) می‌کند. در این روش پیمانکار باید هزینه‌های کل پروژه را برآورد کرده و بر مبنای آن و متناسب با هزینه‌های واقعی تحقق یافته درآمد هر دوره مالی را شناسایی کند.

نتایج حاصل از محاسبات یادشده همیشه با صورت وضعیت‌های ارسالی و تایید شده توسط کارفرمایان متفاوت است و اختلاف موجود بین صورت وضعیت‌های تایید شده و درآمد شناسایی شده به روش هزینه به هزینه در ترازنامه تحت عنوان مبلغ قابل بازیافت پیمانها و یا مازاد کار گواهی شده درج می‌شود. نکته قابل تامل به لحاظ مالیاتی این است که وقتی درآمد بر مبنای هزینه‌های تحقق یافته شناسایی و ثبت می‌شود اگر هزینه‌ای توسط ممیزان مالیاتی برگشت داده شود (یا غیر‌قابل قبول شناخته شود) تکلیف درآمد متناظر آن چه می‌شود. برای اینکه موضوع روشن تر شود مثالی به شرح زیر آورده شده است:
شرکت A ابتدای سال ۱۳۸۹ قراردادی بلند مدت به مبلغ ۵۰۰۰ میلیون ریال با کارفرمای خود منعقد می‌کند. در پایان سال ۱۳۸۹ برآوردهای انجام شده نشان می‌دهد که کل هزینه طرح ۴۵۰۰ میلیون ریال است و در واقع شرکت از محل قرارداد یادشده ۵۰۰ میلیون ریال سود برآوردی کسب خواهد کرد. در سال ۱۳۸۹ شرکت از بابت اجرای این قرارداد، ۴۰۰ میلیون ریال هزینه شناسایی و در دفاتر خود ثبت کرده است؛ بنابراین درآمدی که شرکت در سال ۱۳۸۹ در دفاتر شناسایی و ثبت می‌کند به شرح زیر است:
درآمد شناسایی شده برای سال 89


سود شناسایی شده در سال 89 44 = 400 - 444
حال فرض کنیم ممیزان مالیاتی در هنگام رسیدگی به دفاتر شرکت A ، ۲۰میلیون ریال از هزینه‌های شرکت را غیر‌قابل قبول تشخیص داده و از هزینه‌های شرکت حذف کنند. در آن صورت سود شرکت A به ۶۴ میلیون ریال (۲۰+۴۴) افزایش می‌یابد و در عمل مالیات شرکت ۵/۱ برابر می‌شود و غافل از اینکه ۲۰ میلیون ریال هزینه برگشتی اثر مستقیمی بر میزان درآمد شرکت داشته است که اگر آن هزینه برگشت شود؛ بنابراین باید درآمد متناظر نیز به شرح زیر محاسبه و کسر شود:
درآمد شناسایی شده پس از برگشت هزینه‌ها

میزان تعدیل درآمد ۲۲=۴۲۲-۴۴۴
همان‌گونه که ملاحظه می‌شود اثر برگشت هزینه‌ها بر درآمد بیش از هزینه‌های برگشتی است و در آن صورت به لحاظ مالیاتی سود مشمول مالیات از 44 میلیون ریال به 22 میلیون ریال کاهش می‌باید.بنابراین اگر سازمان امور مالیاتی چنین تاثیری را نادیده انگارد، به میزان هزینه‌های برگشت شده سود شرکت را افزایش داده است. در حالی که درآمد واقعی یک پروژه در پایان پروژه مشخص می‌شود و درآمدهای شناسایی شده در طول دوره اجرای پروژه همیشه بر مبنای برآورد‌ها انجام می‌شود و این برآوردها به دلایل مختلف از جمله تورم، نوسانات نرخ ارز، هزینه‌های پیش‌بینی نشده و... همیشه دستخوش تغییر بوده؛ بنابراین بسیار اتفاق می‌افتد که پروژه‌ای در سال‌های اول کار دارای سود بوده و مالیات آن هم پرداخت شده است؛ ولی درنهایت به دلایل بالا به زیان منتج شده است. بنابراین انتظار می‌رود ممیزان مالیاتی همیشه با دانش روز مالی آشنایی کافی داشته باشند تا حقی از مودیان مالیاتی تضییع نشود.
* کارشناس ارشد مالی