بازدهی صندوق‌های بورسی در سال۱۴۰۲ بررسی شد
سرنوشت طلاهای بورسی
طی چند سال اخیر با گسترش روزافزون صندوق‌های مورد معامله در بورس، صندوق‌های طلا با ارزش معاملات محدود وارد بازار شدند و برخی از مردم نیز برای حفظ امنیت منازل خود، به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها پرداختند؛ به‌طوری‌که برخی از صندوق‌ها نظیر طلای لوتوس، آن‌قدر پرمعامله شدند که قراردادهای آتی و آپشن روی آنها تعریف شد. اما روند ارزش معاملات این صندوق‌ها نشان می‌دهد که احتمالا صندوق‌های طلا، وارد فاز جدیدی از استقبال و تقاضا شدند و همین امر می‌تواند منجر به پدیده‌ای شود که سال‌های زیادی است بازار سکه و طلا با آن روبه‌رو است. حباب شمش، طلا و سکه همواره مورد توجه بازار بوده و یکی از معیارهای تصمیم‌گیری است. اکنون، حضور صندوق‌های طلا در بازار سهام، حبابی دیگر را به سرمایه‌گذاران تحمیل کرده است. حباب اسمی صندوق‌ها یعنی فاصله قیمت تابلو با خالص ارزش روز دارایی‌ها، به موضوعی حساس برای سرمایه‌گذاران به‌ویژه معامله‌گران کوتاه‌مدت تبدیل شده است. علاوه بر این، صندوق‌ها دارای ارزش ذاتی هستند و حباب شمش و طلای موجود در این صندوق‌ها نیز به حباب واقعی آنها می‌افزاید. در کنار صندوق‌های طلا، صندوق‌های دیگری نیز در بازار مورد معامله قرار می‌گیرند. صندوق‌های جسورانه، بازدهی 29درصدی و صندوق‌های سهامی بازدهی 28درصدی را به ثبت رساندند. همچنین صندوق‌های مختلط نیز موفق شدند تا بازدهی 23درصدی را به همراه داشتند. صندوق‌های درآمد ثابت نیز بازدهی 22درصدی را از ابتدای سال به ثبت رسانده‌اند. این در حالی است که صندوق‌های سپرده کالایی که شامل طلا می‌شوند، 39درصد بازدهی را از ابتدای سال به همراه داشته‌اند که جزو بهترین صندوق‌های امسال به لحاظ عملکرد قیمتی بوده‌اند.
صندوق برتر در نیمه دوم
نیمه دوم سال جاری، با دورخیز اونس جهانی طلا برای ثبت سقف جدید همراه شد؛ به‌طوری‌که اونس جهانی طلا تا 2هزار و 195دلار نیز پیشروی کرد. پیشروی اونس طلا، سبب شده است بازار طلا در ایران به‌طور هیجانی حرکات صعودی را به ثبت برساند. قیمت سکه امامی تا 37میلیون تومان رشد کرد و قیمت شمش نیز به کانال 400هزار تومان وارد شد. با این وجود، برخی از روزها حباب شمش منفی شد و حباب سکه نیز حوالی 16درصد است که به‌طور تاریخی این میزان از حباب برای سکه، چندان خطرناک نیست. در نهایت برآیند اثر اونس جهانی طلا و دلار بر سکه امامی و شمش طلا، سبب شده است صندوق‌های طلایی بورس نیز روزهای خوبی را پشت سر بگذارند. عملکرد این شرکت‌ها در نیمه دوم سال و از زمانی که حرکات افزایشی طلا و دلار شروع شده است تا لحظه تنظیم این گزارش، نزدیک به هم بوده است. صندوق گنج با وجود ریسک و نوسان‌پذیری پایین‌تر نسبت به سایر صندوق‌های بورسی، بازدهی 41درصدی را نیز به ارمغان آورده است. صندوق ناب جزو یکی دیگر از صندوق‌هایی است که عمده سرمایه‌گذاری این صندوق بر شمش استوار است و بازدهی 37درصدی را داشته و پربازده‌ترین صندوق پس از گنج بوده است. صندوق عیار و صندوق طلا نیز موفق شدند تا حدود 35درصد بازدهی را به ثبت برسانند. ضعیف‌ترین صندوق تابش است که در این مدت، تنها 24درصد بازدهی را ثبت کرده است. این درحالی است که صندوق‌های سهامی، در رقابت با طلا عقب مانده‌اند. به‌طور کلی بورس در سال جاری، روزهای خوبی را تجربه نکرد. شاخص بورس از رشد دلار عقب مانده است و عمده نمادهای بورسی ضرر دلاری را برای سهامداران به همراه آورده‌اند. این درحالی است که از نیمه دوم، تقاضا برای طلا و استفاده از صندوق‌های طلای بورس کالا به عنوان پناهگاه امن سبب شده است تا بازدهی 39درصدی نصیب این صندوق‌ها شود. این در حالی است که بازدهی صندوق‌های جسورانه و پرریسک بورس تنها 28درصد بوده است.
واکاوی پرتفوی طلایی‌ها
صندوق‌های طلا که در سال جاری، معاملات بسیار بالایی را به ثبت رسانده و اکنون ارزش معاملات قابل توجهی دارند، تا چند سال گذشته، عمده سرمایه‌گذاری آنها در شمش بوده و بخش کوچکی از پرتفوی آنها به سپرده بانکی تعلق داشت. اما با آغاز معاملات شمش طلا در بورس کالا و رونق این ابزار طی یک‌سال گذشته بخشی از پرتفوی صندوق‌ها به شمش طلا، اختصاص یافت و برخی از صندوق‌ها نظیر گنج حدود 92درصد از پرتفوی خود را به شمش طلا اختصاص داده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌طور مطلق حباب صندوق‌هایی که عمدتا به شمش علاقه بیشتری دارند، پایین‌تر است. در نیمه دوم سال نیز عمده فعالان بازار، صندوق‌هایی را که شمش بیشتری دارند ترجیح می‌دادند. مضاف بر آنکه حباب صندوق‌هایی نظیر گنج که پرتفوی شمش دارند، در کف تاریخی خود قرار داشت و به همین سبب بازار به این صندوق‌ها نگاه ویژه‌ای داشت. حباب صندوقی نظیر ناب، حدود 7درصد بود که از ابتدای سال بی‌سابقه بود. مضاف بر این، عمده صندوق‌های پربازده بازار، در آن برهه، حباب اسمی کمتری داشتند و برخی از آنها حباب اسمی زیر صفر را تجربه می‌کردند. لذا با ترکیب حباب سکه و شمش حباب واقعی صندوق‌های مذکور بسیار پایین‌تر از آن چیزی بود که نشان می‌داد. تقاضای بالای این صندوق‌ها در نهایت سبب شد تا بازدهی بهتری را برای بازار به ارمغان آورند.
سرنوشت طلایی در انتظار صندوق‌ها؟
نگاه صرف به حباب صندوق‌های طلا بدون در نظر گرفتن انتظارات از آینده قیمت دلار و اونس جهانی طلا، عملا می‌تواند خواب سرمایه در بازار طلا و همچنین صندوق‌های بورسی به همراه داشته باشد. با توجه به انتظارات کارشناسان از ارزش ذاتی دلار و احتمال به‌روز شدن قیمت ارز، بازار طلا به واسطه دو محرک جهانی و داخلی رشدهای خوبی را در سال آینده رقم خواهد زد. اما باید این نکته را مد نظر قرار داد که اگر انتظارات در خصوص نرخ دلار کاهشی باشد، با وجود آنکه حباب صندوق‌های طلا در ناحیه امنی قرار دارد، احتمالا سرمایه‌گذاران را با ریسک‌هایی همراه خواهد کرد؛ چراکه در برخی از صندوق‌ها به‌ویژه صندوق‌هایی که درصد شمش بالایی دارند، حباب صندوق‌ها می‌تواند به زیر صفر سقوط کند؛ هرچند که سناریوی کاهش قیمت‌ها احتمال پایینی دارد. اگر انتظار سرمایه‌گذار برای بلندمدت صعودی است، حباب صندوق‌های طلا مناسب است و برخی از آنها در محدوده کف‌های تاریخی خود قرار دارند.
نگاهی بر صندوق‌های پرمعامله بازار نشان می‌دهد که حباب واقعی صندوق کهربا، در کف یک‌سال اخیر خود قرار دارد و هر زمان که حباب واقعی این صندوق، به این محدوده رسیده است، کهربا نیز واکنش قیمتی خوبی را نشان داده است. مضاف بر اینکه صندوق کهربا با چینش بهینه‌ای از شمش و سکه، پرتفوی خوبی را برای سرمایه‌گذاران خود چیده است.
صندوق عیار نیز تقریبا در چنین وضعیتی قرار دارد. حباب این صندوق در کف تاریخی خود است و احتمال واکنش به این کف وجود دارد. هرچند قیمت صندوق‌های مذکور در محدوده‌های مقاومتی است، اما ارزش ذاتی مناسبی داشته و برخی از آنها زیر قیمت هستند. نکته قابل توجه در صندوق‌هایی که عمده سرمایه خود را به سکه اختصاص داده‌اند، این است که بر خلاف سایر صندوق‌ها دارای حباب اسمی کمتری هستند. رشد صندوق‌های شمش محور، در این مدت، بر حباب اسمی این صندوق‌ها-یا فاصله قیمت تابلو و خالص ارزش روز دارایی‌ها یا NAV- آنها افزوده است. لذا صندوق‌هایی که درصد بالایی از سرمایه را به سکه اختصاص داده‌اند، شرایط بهتری دارند. هرچند هر 13صندوق فعال در بورس کالا، برای سرمایه‌گذاری بلندمدت مناسب بوده و احتمالا بازدهی خوبی را برای سرمایه‌گذاران به همراه دارند. اما نوسان‌گیران کوتاه مدت می‌توانند صندوق‌های سکه محور را زیر نظر داشته باشند. صندوق‌هایی نظیر زر، مثقال، گوهر و طلا و عیار شرایط بهتری هم به لحاظ حباب اسمی و هم حباب واقعی داشته و از سایر صندوق‌ها به لحاظ بازدهی عقب‌تر هستند.
صندوق‌های سهامی نیز احتمالا با رشد بازار، افزایش ارتفاع را به لحاظ قیمتی تجربه می‌کنند. اما صندوق‌های بورسی عملکردی مشابه نداشته و احتمالا برخی از آنها با رشد بازار بازدهی بیشتری خواهند داشت. صندوقی مثل دارایی یکم، همگام با بازار رشدهای خوبی را به ثبت می‌رساند. اما برخی از صندوق‌ها نیز مانند اهرمی‌ها چند برابر شاخص بازدهی را به ثبت می‌رسانند. حباب صندوق‌های اهرمی نیز در حال حاضر بسیار بالاست و باید با احتیاط به آنان برخورد شود.
