تاثیر امواج کالایی بر بورس تهران

۳۰ درصد از ارزش بورس تهران از محل تحولات رخ داده در بورس کالای ایران تاثیر می‌پذیرد

گروه بورس- اعظم شریفی: از زمان شروع نوسانات سریع نرخ ارز در یک سال گذشته نگاه فعالان بورس تهران در معاملات روزانه به متغیر جدیدی به نام قیمت‌های مبادله در بورس کالای ایران جلب شده است. به این ترتیب اهمیت نوسانات این بازار موازی بر بورس تهران تا به آنجا پیش رفته که حتی گاه در جریان معاملات روزانه، قیمت‌های سهام شرکت‌های مرتبط به تبعیت از رویدادهای بورس کالا نوسانات قابل ملاحظه‌ای را تجربه می‌کنند. ممنوعیت صادرات ۵۲ قلم انواع کالا شامل برخی از مهم‌ترین اقلام فلزی و پتروشیمی و افزایش فشارها برای کنترل جهش بی‌رویه قیمت کالاهای صنعتی از جمله اقداماتی بود که برای افزایش قیمت‌ها در این بازار صورت گرفت. در مقابل هم برخی تولیدکنندگان بورسی ترجیح دادند تا عرضه‌های هفتگی را به تعویق بیندازند و بعضی دیگر هم به افت قیمت محصولات تن دادند.

بورس اوراق از بورس کالا متاثر است؟

مدیرعامل کارگزاری بانک ملت درخصوص میزان تاثیرگذاری بورس کالا در بورس تهران گفت: اثرگذاری تغییرات نرخ محصولات در بورس کالای ایران، با توجه به اثرگذار بودن بر دو صنعت فلزات اساسی و کانه‌های فلزی در بورس اوراق بهادار، در مجموع حدود ۳۰ درصد از ارزش بازار بورس تهران را متاثر‌ می‌سازد.

حسن محمدتبار در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد افزود: ۴ گروه عمده ورق گرم و سرد، سبد میلگرد و تیرآهن، بیلت و بلوم فولادی و مفتول مسی و مس کاتدی عمده‌ترین محصولات صنعتی را تشکیل می‌دهند که ۶۴ درصد از ارزش معاملات کالایی بورس کالا را تشکیل می‌دهند. این محصولات، بیشتر مربوط به شرکت‌های فولاد مبارکه، ذوب آهن اصفهان، فولاد خوزستان، فولاد خراسان و شرکت ملی صنایع مس ایران است که از بزرگ‌ترین شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار تهران بوده و ارزشی به میزان ۳۰ هزار میلیارد تومان از کل ارزش ۱۴۰ هزار میلیارد تومانی بورس تهران، یعنی حدود ۲۱ درصد از ارزش این بازار را تشکیل‌ می‌دهند.

همچنین تغییرات نرخ محصولات فلزات اساسی بر روی نرخ محصولات صنعت کانه‌های فلزی نیز اثرگذار است، مهم‌ترین شرکت‌های این صنعت شرکت‌های گل‌گهر و چادرملو‌ هستند که تولید سالیانه دو شرکت بالغ بر ۲۵ میلیون تن‌ است و حدود ۹۰ درصد تولیدات در این صنعت را به خود اختصاص‌ می‌دهند. ارزش بازار این شرکت‌ها نیز در بورس تهران بالغ بر ۱۱ هزار میلیارد تومان یعنی معادل ۸ درصد ارزش کل بازار است.

وی ادامه داد: درخصوص محصولات پتروشیمی نیز قیر و وکیوم باتوم ۴۱درصد، انواع پلی‌اتیلن‌های سبک و سنگین ۱۸درصد، انواع پلی ترفتالات ۸درصد، انواع پروپیلن‌ها ۷درصد و در مجموع ۷۵ درصد از ارزش بازار محصولات پتروشیمی در بورس کالا را تشکیل می‌دهند. این محصولات عمدتا از شرکت نفت پاسارگاد، صنایع پتروشیمی خلیج فارس، شرکت پلی پروپیلن جم و شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران، مورد عرضه قرار‌ می‌گیرند که غیربورسی هستند. بیشتر شرکت‌های پتروشیمی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صادرات محور بوده و ارزش بازار سهام آن شرکت‌ها نیز حدود ۲۰ درصد ارزش بازار اوراق بهادار را تشکیل‌ می‌دهند. اما در بررسی ما از اثرگذاری معاملات در بورس کالا بر معاملات در بورس اوراق بهادار تهران، وزنه سنگینی ندارند.

محمدتبار با اشاره به اینکه موضوع واکنش سرمایه‌گذاران به اطلاعات جدید در بازارهای با سطوح مختلف کارآیی از جمله مهم‌ترین تئور‌ی‌های سرمایه‌گذاری است، تاکید کرد: سرمایه‌گذاران در بازارهای سهام، بعد از افزایش قابل ملاحظه در قیمت‌های سهام، به دنبال تثبیت قیمت‌ها با حجم بالای معاملات در آن قیمت‌ها هستند. اما در صورتی که انتشار داده‌های واقعی نشان دهد که سرمایه‌گذاران بیش از حد به اطلاعات جدید واکنش نشان داده‌اند، افت قیمت‌ها رخ داده و معمولا زیان سنگینی متوجه سرمایه‌گذارانی که واکنش بیش از حد از خود نشان داده‌اند،‌ می‌شود. این ذات بازار سهام است و در تمامی بورس‌ها رخ‌ می‌دهد. اما بسته به شفافیت اطلاعاتی، سطوح کارآیی بازارها و سطح حرفه‌ای بودن شرکت‌کنندگان در آن بازارها، این واکنش‌ها متفاوت هست.

وی با تاکید بر اینکه بازار سهام ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست، افزود: با توجه به مدل بازار مالی ایران، که در آن بازارهای موازی وجود دارد، منطقی است که سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران، تحرکات بازارهای موازی را در پیش‌بینی‌های خود از روند سودآوری سهام شرکت‌ها مد نظر قرار دهند. در این بین، سهام شرکت‌هایی که محصولاتشان در بورس کالای ایران مورد معامله قرار‌ می‌گیرند، به خصوص سهام شرکت‌های موجود در صنعت فلزات اساسی و کانه‌های فلزی، از حساسیت بالاتری برخوردارند. اما واکنش بیش از حد به تغییرات در بازارهای موازی، (به طور اخص بازار ارز) با وجود اینکه سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران بر این موضوع واقفند که مسوولان نظام اقتصادی کشور به تغییرات در بازارهای موازی نیز واکنش نشان خواهند داد و راه‌حلی برای برون رفت از این وضعیت خواهند یافت، چیزی جز رفتارهای عجولانه و غیرحرفه‌ای را نشان نمی‌دهد.

محمدتبار خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاران در بورس تهران با پیش‌بینی روند افزایشی نرخ ارز در بازار آزاد واکنش بیش از حد از خود نشان داده‌اند و اکنون که بازار موازی روندی نزولی در پیش دارد، اگرچه نرخ‌های جدید از نرخ‌های لحاظ شده در بودجه شرکت‌ها بالاتر است، اما از نرخ‌های در نظر گرفته شده توسط سرمایه‌گذاران کمتر است که این موضوع سبب تاثیرات منفی در قیمت سهام شرکت‌های تاثیرپذیر شده است. همچنین در این خصوص‌ می‌توان گفت، رفتار سرمایه‌گذاران حاکی از شتابزدگی در واکنش به خبرها و شایعات بازار بدون لحاظ مکانیزم‌های موجود جهت کنترل این بازار توسط مسوولان اقتصادی کشور است. به طور قطع، در شرایط ناگوار اقتصادی نیز مکانیزم‌هایی برای کنترل بازار وجود دارد که حتی اگر در سطح قوی موثر نباشند، اما تا اندازه‌ای می‌توان به آنها تکیه کرد.

مدیرعامل کارگزاری بانک ملت افزود: از آنجا که الزام به استفاده از نرخ مبادله‌ای در تعیین نرخ فروش محصولات فلزی، بر قیمت خرید مواد اولیه یعنی سنگ‌آهن از شرکت‌های معدنی، نیز تسری دارد، بنابراین اثر استفاده از نرخ مبادله‌ای بر سودآوری شرکت‌های فولادی سنگین نیست.

به گفته وی، اگر بپذیریم که بازار ارز در کشور نیز‌ باید همانند سایر بازارها از مکانیزم عرضه و تقاضا پیروی کند، سرمایه‌گذاران بازار سهام‌ باید از راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی که نوید ثبات نرخ ارز و به تبع آن سرمایه‌گذاری و افزایش تولید در اقتصاد را دارد، خرسند باشند. در این راستا، برای شرکت‌های فولادی، اثر افزایش در تولید بسیار سنگین‌تر از اثر افزایش در نرخ فروش محصولات است و راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی، به دلیل ایجاد ثبات در اقتصاد کشور، در میان‌مدت و بلندمدت سبب افزایش تولید و افزایش سودآوری آن شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران‌ می‌شود.

معاون سابق عملیات بازار و نظارت فرابورس ایران تاکید کرد: از ابتدای فروردین امسال تا هفته اول آذرماه ورق گرم ۴۳ درصد، ورق سرد ۳۶ درصد، مفتول مسی ۲۹ درصد و سبد میلگرد و تیرآهن هم ۲۹ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند.

بنابراین، متوسط درصد افزایش قیمت محصولات در مقایسه با نرخ رشد قیمت دلار و قیمت کنونی مرکز مبادلات ارزی، معقول به نظر‌ می‌رسد. کاهش بیشتر نرخ این محصولات منوط به عملکرد مکانیزم مرکز مبادلات ارزی و ثبات نرخ ارز در کشور است که به نظر‌ می‌رسد با تدابیر اندیشیده شده توسط مسوولان عرصه اقتصادی، کاهش نرخ ارز و به تبع آن کاهش نرخ محصولات مورد مبادله در بورس کالا را شاهد باشیم.

محمدتبار افزود: اگرچه بحث افزایش نرخ محصولات منجر به سودآوری کوتاه‌مدت شرکت‌های مورد بحث‌ می‌شود، اما موضوع مهم‌تر ثبات شرایط اقتصادی است که در میان‌مدت و بلندمدت سبب افزایش میزان تولید و فروش شده و اثر سنگینی بر سودآوری شرکت‌ها خواهد داشت. بدیهی است افزایش نرخ محصولات در شرایط رکود تورمی، کاهش مصرف و به تبع آن کاهش تقاضا و کاهش تولید را به همراه خواهد داشت که به طور قطع اثر آن بر توجیه‌پذیری طرح‌های تولید و افزایش ظرفیت نامساعد خواهد بود.

تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۳۹۰ برابر ۵۰۶ میلیارد دلار

بود، در سال ۹۱ به ۵۴۵ میلیارد دلار می‌رسد و طبق برنامه‌ریزی کلان انجام شده، تا پایان برنامه پنجم، (یعنی سال‌۹۴) این رقم‌ باید به ۷۷۵ میلیارد دلار برسد. به عبارتی، متوسط رشد سالانه معادل ۱۰درصد در نظر گرفته شده است.

مدیرعامل کارگزاری بانک ملت خاطرنشان کرد: بدیهی است رسیدن به اهداف تعیین شده در اقتصاد، نیازمند برنامه‌ریزی، کنترل بازار، از بین بردن بازارهای موازی و استفاده از مکانیزم هر بازار است. در اقتصادهای پیشرفته تخصیص بهینه منابع تنها از طریق دو بازار اصلی، یعنی بازار پول و بازار سرمایه صورت‌ می‌پذیرد. اما در ایران به دلیل ساختار اقتصادی، بازارهای موازی همانند ارز وجود دارند که جریان وجوه نقد به عنوان جایگزین دو بازار اصلی در آن جریان دارد. بنابراین ایجاد بازاری برای تعیین نرخ ارز، همانند مرکز مبادلات ارزی، حرکت به سمت تک نرخی شدن ارز و حذف بازار موازی در اقتصاد را به همراه خواهد داشت و سبب افزایش کارآیی دو بازار اصلی در اقتصاد، یعنی بازار پول و بازار سرمایه در تخصیص بهینه منابع خواهد شد که به طور قطع در میان‌مدت و بلندمدت به نفع سهامداران بورس و کل اقتصاد عمل خواهد کرد.

اهمیت نرخ ارز در فروش شرکت‌ها

مدیر سرمایه‌گذاری هلدینگ سرمایه‌گذاری تجلی سامانه با بیان اینکه آیتم فروش شرکت‌های فولادی و معدنی همبستگی بالایی با قیمت این محصولات در بورس کالا و در نهایت ارزش سهام این گروه دارد، گفت: به طور کلی همبستگی بین قیمت سهام شرکت‌های فولادی و معدنی و قیمت فروش این محصولات در بورس کالا مبنای عقلایی دارد.

مجتبی کامل‌نیا افزود: اما آنچه که حائز اهمیت است میزان همبستگی بین تغییرات قیمت محصولات در یک دوره زمانی کوتاه‌مدت و قیمت سهام این گروه است. در واقع تحلیلگران بازار و مدیران سرمایه‌گذاری باید تخمین عقلایی از قیمت فروش این محصولات را مثلا در یک دوره زمانی ۵ ساله آتی مبنای قیمت‌گذاری خود قرار دهند.

وی تاکید کرد: آنچه در یک ماه اخیر شاهد بوده‌ایم، فضای ابهام آمیز در خصوص آینده نرخ دلار و به تبع آن آینده نرخ محصولات فولادی و معدنی است که این ابهام بزرگ باعث خوش‌بینی مفرط سرمایه‌گذاران در روندهای صعودی قیمت محصولات در بورس کالا و بدبینی مفرط آتی در روزهای نزولی شده است. البته پیش‌بینی می‌شود که با گذشت زمان و روشن شدن فضای اقتصادی کشور هر دو بازار کالا و سهام به تعادلی منطقی و عقلایی برسند.

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: قیمت‌های سهام در بازار بر مبنای سودآوری آتی شرکت‌ها و نرخ‌های واقعی فروش در بازار تعیین شده است، نه بر مبنای سود اعلامی از طرف شرکت‌ها و قیمت‌های فروش لحاظ شده در بودجه آنها. بنابراین با کاهش نرخ فروش محصولات، کاهش قیمت سهم طبیعی است، مهم مقدار این تاثیرپذیری است.

کامل‌نیا اظهار کرد: به عبارتی با کاهش یا افزایش قیمت فروش یک شرکت در یک روز یا یک هفته و بدون تغییر چشم‌انداز نرخ‌های فروش بلندمدت یک شرکت، سرمایه‌گذاران باید در خصوص تغییر استراتژی‌های خرید و فروش خود تامل کنند.

مدیر سرمایه‌گذاری هلدینگ سرمایه‌گذاری تجلی سامانه ادامه داد: اگر فرض کنیم که نرخ دلار اتاق مبادلات حول و حوش ۲۵ هزار ریال باشد، نرخ فوق‌العاده‌ای برای شرکت‌های این گروه است؛ چراکه نسبت به سال گذشته و ۶ ماهه ابتدای سال‌جاری افزایش بسیار خوبی را در سودآوری این شرکت‌ها خواهد داشت؛ بنابراین این نرخ اصلا جای نگرانی برای سهامداران ندارد، به ویژه اگر در کنار نرخ ۲۵۰۰۰ ریال، فضای آرامش نیز در حوزه سیاسی کشور حکمفرما شود.

کامل‌نیا افزود: با بررسی اجمالی نرخ‌های فروش شرکت‌ها در بورس کالا در هفته گذشته و مقایسه با قیمت‌های جهانی در بیشتر گروه‌ها، نرخ فروش بر مبنای اتاق مبادلات تعیین شده است. حتی در برخی محصولات فولادی نرخ دلار کمتر از نرخ اتاق مبادلات مبنا قرار گرفته است. بنابراین انتظار می‌رود که در صورت عدم‌تغییر نرخ‌های جهانی، کاهش را در نرخ‌های بورس کالا شاهد نباشیم. البته در یکی دو هفته اخیر فضای رکود به بازار محصولات فولادی رسیده است، ولی انتظار می‌رود که بعد از گذشت مدتی دوباره بازار به نرخ‌های واقعی برسد. این تحلیلگر بازار سهام در پاسخ به اینکه آیا افزایش نرخ فروش خبر خوبی برای سهامداران است، تاکید کرد: آنچه که در ارزش‌گذاری یک سهم مهم است، جریانات نقدی آتی است که نصیب سهامداران می‌شود چه این جریانات از محل افزایش نرخ فروش باشد و چه از محل افزایش مقدار فروش؛ بنابراین از دیدگاه ارزشگذاری سهم، افزایش نرخ فروش باعث افزایش ارزش هر سهم می‌شود. اما از دیدگاه اقتصاد کلان و به‌خصوص برای نهادهای نظارتی و دولتی، کاهش سیستماتیک مقدار فروش در کلیه صنایع، علامت هشدار جدی از رکود در بخش واقعی اقتصاد و مشکلات جدی در تولید می‌تواند باشد.

همیشه آینده ملاک عمل است

یک تحلیلگر بازار سرمایه با تاکید بر اینکه تغییر روزانه قیمت‌ها براساس معاملات بورس کالا منطقی نیست، گفت:‌ در کوتاه‌مدت نوسانات غیرمنطقی و غیرقابل‌پیش‌بینی در بورس تهران حاکم است، بر این اساس منطقی نیست که قیمت‌ها به صورت روزانه همراه با بورس کالا تغییر کند.

شروین شهریاری با بیان اینکه در بورس همیشه آینده ملاک عمل است، خاطرنشان کرد: ۲۰ درصد از بازدهی بورس تهران در نیمه اول پاییز تحت‌تاثیر افزایش نرخ ارز رخ داد که دلار در قیمت‌های بالاتر از سه هزار تومان معامله شد. اما انتظار بر این بود که این نرخ‌های سه هزار تومان در میان‌مدت پایدار باشد که با افت نرخ دلار فرضیه سهامداران از ادامه رشد قیمت سهام باطل شده است. بنابراین طبیعی است که قیمت‌ها در مسیر اصلاح قرار بگیرند.

شهریاری افزود: هر چند با وجود افت نرخ ارز، شرکت‌ها به دلیل بودجه‌های محافظه‌کارانه‌ای که داشته‌اند همچنان بدون تعدیل خواهند ماند، اما افت مقطعی قیمت‌ها تحت‌تاثیر برآورده نشدن انتظارات سهامداران از ادامه روند افزایش قیمت ارز رخ داده است.

شهریاری درخصوص الزام عرضه محصولات در بورس کالا براساس نرخ مبادله‌ای گفت: اگر این الزام به این معنی باشد که دولت در بورس کالا دخالت کند و قیمت گذاری دستوری داشته باشد تا قیمت‌ها را فیکس کند و بدون توجه به بازار آزاد هیچ انعطافی نباشد، در آن صورت نشانه نگران‌کننده‌ای است. چون چشم‌انداز رشد سودآوری در سال آینده در مقدار ثابتی فیکس می‌شود.

هر چند که دولت تاکنون به صورت دقیق آن را اجرا نکرده و نظارت در بورس کالا به معنی الزام به نرخ دلار مبادله‌ای اجرایی نشده است. اما حساسیت در خصوص عرضه‌های بورس کالا از سوی مقامات دولتی افزایش یافته و تحولات این بازار با دقت بیشتری دنبال

می‌شود.

شهریاری خاطرنشان کرد: در حالت کلی الزام باعث نمی‌شود نرخ فروش شرکت‌ها از ارقام کنونی پایین تر بیاید، اما اگر بخواهیم طبقه‌بندی کنیم در محصولات فولادی کاهش قیمت بیشتری از یکی دو هفته اخیر انتظار نداریم، ولی محصولات مس، آلومینیوم و پتروشیمی اگر بخواهند به نرخ مبادله‌ای برسد قیمت‌ها باید ۱۰ تا ۱۵ درصد دیگر تعدیل شود.

به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که حتی اگر نرخ ارز بار دیگر در مسیر صعودی قرار گیرد، تبعیت قیمت کالاهای فلزی و پتروشیمی در بورس کالا از روند ارز آزاد احتمالا به شکل سابق نخواهد بود؛ زیرا نتایج خسارت بار افزایش نرخ این محصولات برای صنایع پایین دستی از یک سو و عزم وزارت صنعت، معدن و تجارت برای مهار این روند به عنوان دو عامل محدود‌کننده جدی در برابر رشد قیمت کالاها در بورس عرض اندام کرده‌اند.

این تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه افزایش نرخ فروش در کنار میزان تولید به طور کلی خبر خوبی برای بازار سهام است، اظهار کرد: هر چند در افزایش تولید چشم‌انداز مثبت نداریم، زیرا افق رشد اقتصادی به دلیل مشکلات تولید چندان خوشایند نیست، با این وجود افزایش نرخ فروش یک خبر خوب بنیادی است.

شهریاری خاطرنشان کرد: موضوعی که این بحث را شکننده می‌کند این است که افزایش نرخ فروش ناشی از رشد ناگهانی ارز بوده و با توجه به اینکه متغیرهای زیادی بر ارز تاثیرگذار هستند، اطمینان از پایداری نرخ فروش کم است؛ بنابراین می‌بینیم P/E بازار همچنان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل و حتی در مقایسه با ابتدای امسال پایین‌تر است؛ به طوری که باوجود اینکه میانگین P/E سنگ‌آهنی‌ها در ۸ سال گذشته همواره معادل ۷ بوده، در حال حاضر ۵ مرتبه است.