مقاله
مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها و حسابرسی مسوولیت‌های اجتماعی
مقدمه
از زمان شروع جنبش وال استریت در آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا نگرش عمومی بر این است که بخش عمده‌ای از عوامل ایجاد‌کننده جنبش‌ها و نارضایتی‌های یادشده ناشی از بروز بحران‌های اقتصاد جهانی است عده‌ای معتقدند که بخش عمده‌ای از این بحران ناشی از بی‌توجهی سازمان‌ها به مسوولیت‌های اجتماعی از سوی بانک‌ها و موسسات اعتباری و سایر موسسات و سازمان‌ها در قبال جامعه بوده است از زمان ایجاد این بحران و چالش بین‌المللی، سوالات متعددی پیرامون اهداف و خواسته‌های این جنبش و جنبش‌های اعتراضی دیگر موجود در کشورهای اتحادیه اروپا مطرح شده است با این وجود هنوز پاسخ مناسبی برای این سوال وجود ندارد.
مقدمه
از زمان شروع جنبش وال استریت در آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا نگرش عمومی بر این است که بخش عمده‌ای از عوامل ایجاد‌کننده جنبش‌ها و نارضایتی‌های یادشده ناشی از بروز بحران‌های اقتصاد جهانی است عده‌ای معتقدند که بخش عمده‌ای از این بحران ناشی از بی‌توجهی سازمان‌ها به مسوولیت‌های اجتماعی از سوی بانک‌ها و موسسات اعتباری و سایر موسسات و سازمان‌ها در قبال جامعه بوده است از زمان ایجاد این بحران و چالش بین‌المللی، سوالات متعددی پیرامون اهداف و خواسته‌های این جنبش و جنبش‌های اعتراضی دیگر موجود در کشورهای اتحادیه اروپا مطرح شده است با این وجود هنوز پاسخ مناسبی برای این سوال وجود ندارد.
به طوری که بسیاری از مردم بر این باورند که پس زمینه اصلی این جنبش، خشم مردم آمریکا نسبت به بانک‌ها و موسسات اقتصادی کشورشان برای اقدامات نادرست آنان و افول اقتصادی و همچنین ریاضت‌های اقتصادی تعریف شده برای دولت‌های اروپایی ناشی از ایفا نکردن تعهدات قانونی تعریف شده اولیه برای کارگران و آحاد جامعه مطابق با قوانین کار و بازنشستگی آنها است. و متاسفانه این مطلب چندان با حقیقت متناقض نیست. با این اوصاف، به تازگی صحبت‌هایی توسط دولت‌ها و نهادهای مدنی از مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها به میان آمده است و برخی افراد معتقدند که دلیل اصلی این جنبش‌ها در حقیقت موضوع پرسش از مسوولیت اجتماعی شرکتی است. به این مفهوم که چرا سازمانهای کسب و کار در کشور آمریکا و دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا به گونه‌ای عمل نمی‌کنند که مشتریان و جامعه دچار ضرر و زیان نشود؟
این مطلب ممکن است صحیح باشد، زیرا اگر ما به وب‌سایت‌های این جنبش‌ها و هدف‌های آن نگاهی بیندازیم، متوجه خواهیم شد که بسیاری از دغدغه‌های این گروه‌ها، داشتن اطلاعاتی عمده در شیوه کسب و کار سازمانهای خصوصی در تعامل با افراد و جامعه است. حتی اگر افرادی به طور کامل با این جنبش‌های اعتراضی مخالفت کنند، انکار خسارات عظیم زیست محیطی و اجتماعی که سازمان‌ها و ارگان‌های تجاری آمریکایی و اروپایی در دهه گذشته به بار آورده‌اند، غیرممکن است و بسیاری از این موضوعات شامل موضوعات متداول مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها است. این در حالی است که بسیاری از افراد هنوز هم در قرن 21 معتقدند که یک شرکت تنها نسبت به سهامداران خود مسوول است و در حالی که این بحث تا حدود بسیار اندکی صحیح است و بی‌تردید، نمی‌توان از معضلات و مشکلاتی که این دیدگاه به بار خواهد آورد غافل شد. موضوعی که به ظاهر واضح به نظر می‌رسد، عزم مردم کشور آمریکا و کشورهای موجود در اتحادیه اروپا، و جنبش‌های اعتراضی اتحادیه‌های کارگری و صنفی برای رسیدگی و حل مشکلات کسب و کارهای کنونی و ایجاد شرکت‌هایی مسوولیت‌پذیرتر است.
تعریف مسوولیت اجتماعی
مسوولیت اجتماعی، مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان باید به منظور حفظ و مراقبت و کمک به جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند انجام دهد (گریفین و بارنی W.Griffin & JAYB.Barney)، همچنین درک فرنچ و هینر ساورد در کتاب فرهنگ مدیریت درخصوص مسوولیت اجتماعی و محیطی که شرکت‌ها و سازمان‌ها در آن کار می‌کنند بیان می‌دارند که میزان این وظیفه بیشتر مشتمل بر وظایفی چون: آلوده نکردن، تبعیض قائل نشدن در استخدام، نپرداختن به فعالیت‌های غیراخلاقی و مطلع کردن مصرف‌کننده از کیفیت محصولات، همچنین وظیفه‌ای مبتنی بر مشارکت مثبت در زندگی افراد جامعه است.
و در بیانی دیگر می‌توان گفت که مسوولیت اجتماعی، تعهد تصمیم‌گیران برای اقداماتی است که به طور کلی علاوه بر تامین منافع خودشان موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می‌آورد. در این تعریف عناصر مختلفی وجود دارد که به شرح زیر به آن می‌پردازیم:
1- مسوولیت اجتماعی یک تعهد است که موسسات باید در قبال آن به جامعه پاسخگو باشند.
۲- موسسات و سازمان‌ها مسوول هستند که از آلوده کردن محیط زیست، اعمال رفتارهای تبعیض‌آمیز درخصوص امور استخدامی، بی‌توجهی به تامین نیازهای کارکنان خود، تولید کردن محصولات زیان‌آور و نظایر آن که به سلامت جامعه لطمه می‌زنند بپرهیزند.
3- سازمان‌ها باید با اختصاص منابع مالی در بهبود رفاه اجتماعی مورد قبول اکثریت جامعه بکوشند. این قبیل اقدامات عبارتند از کمک به فرهنگ کشور و موسسات فرهنگی، بهبود کیفیت زندگی. در نهایت مقصود از مسوولیت اجتماعی این است که چون سازمان‌ها تاثیر عمده‌ای بر سیستم اجتماعی دارند ناگزیر چگونگی فعالیت آنها باید به گونه‌ای باشد که در آن زیانی به جامعه نرسد و در صورت رسیدن زیان سازمان‌ها ملزم به جبران آن هستند.
دیدگاه‌های مسوولیت اجتماعی
نگرش‌ها و نظریات مرتبط به مسوولیت اجتماعی سازمان، سابقه چندانی ندارند بطوری که وقتی از سال‌های حدود 1800 میلادی هنجارها و نگرش‌های اجتماعی، اثر بسیار کمی بر اعمال مدیریت داشته است، در دهه آخر قرن نوزدهم در زمانی که شرکت‌های بزرگ و عظیم در حال شکل‌گیری بودند و صنایع بزرگ روز به روز قوی‌تر می‌شدند، توجه جامعه به ضرورت مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها بیشتر معطوف شد و در ابتدای قرن حاضر، بسیاری از صاحب‌نظران، نیاز به مسوولیت اجتماعی را مورد تاکید قرار دادند و بالاخره در سال 1991 محققان رشته بازرگانی برای اولین بار هشدار دادند که از بنگاه‌های اقتصادی درخصوص انجام مسوولیت اجتماعی خود اهمال کار می‌کنند. جامعه به هر نحو ممکن اختیارات آنها را درخصوص فعالیت‌های اقتصادی‌شان سلب کند و بر همین اساس پیگیری تعریف/ نقش و رابطه سازمان‌ها و جامعه درخصوص مسوولیت اجتماعی به مرحله ظهور رسید.
امروزه تجربه تحولات کسب و کار در عصر اطلاعات در حال تکامل و توسعه است. در این انقلاب (عصر اطلاعات) دو رخداد صورت گرفته است:
اول) استفاده از اینترنت و اینترانت است که یک راهکار و شیوه جدید را برای تولید و فروش محصولات موجود آورده است.
دوم) سیاست‌های شرکت‌های بزرگ نسبت به طیف وسیعی از ذی‌نفعان شامل کارکنان، مشتریان، تولید‌کنندگان، سرمایه‌گذاران، عنصر جامعه را به عنوان یک جزء ضرورت ایجاد و رشد طولانی‌مدت برای شرکت، تبدیل کرده است. در حال حاضر بیشتر شرکت‌ها از وضعیت جدید و مسوولیت‌های مرتبط با آن آگاه هستند و تعداد بسیار کمی از آنها در حال انجام کسب و کار فعالیت با در نظر گرفتن کامل یکپارچگی مواد مربوط می‌شود. برای بسیاری از شرکت‌ها استفاده از اینترنت و اینترانت تنها محدود به انجام تبلیغات برای شرکت‌های بزرگ برای طراحی و ارائه خدمت به مشتری است و رابطه مشتری با سهامداران در درجه دوم اهمیت قرار دارد و این موضوع نیز ضروری تلقی نمی‌شود.
بر این اساس و مطابق با نگرش جدید مسوولیت‌های اجتماعی سازمان‌ها رهبران اقتصاد جدید گروهی خواهند بود که آنها را در ادغام دو مفهوم فناوری ارتباطی جدید (شبکه‌ها) با ایجاد رابطه جدید با افراد ذی‌نفع متناسب با شیوه‌های کسب و کار اقدام خواهند کرد و در این ارتباط به موفقیت خواهند رسید. اما ترس از ناشناخته‌های موجود در شرایط کسب و کار مانع بزرگی برای تجارت در وضعیت جدید همراه با ایجاد اطلاعات متناقض و گاه جدی و در نتیجه ایجاد مقررات غلط خواهد بود.
مدل‌های مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها
به طور کلی مدل‌های مختلفی برای تبیین مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در مقابل ذی‌نفعان وجود دارد اما مسوولیت اجتماعی هر شرکت با توجه به اینکه دارای خصوصیات منحصر به فرد خود است و این خصوصیات تاثیرگذار بر دیدگاه‌ها و نحوه عملکرد و استراتژی‌های مسوولیت اجتماعی آنها هستند. حرکت به سمت نهادینه کردن مسوولیت اجتماعی شرکت در نظام راهبری شرکت‌ها باید با فرهنگ سازمانی، چشم‌انداز و استراتژی‌های بلندمدت شرکت در یک راستا باشد تا اجرای برنامه‌های مسوولیت اجتماعی به صورت یک برنامه هزینه‌بر از سوی کارکنان و سهامداران تلقی نشود.
مدل پنج بعدی مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها
براساس این مدل ابعاد پنج‌گانه که هر بعد دارای شاخص‌های مربوط به خود بوده و به راحتی قابل تطبیق با مدل‌های تعالی سازمانی است مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این خصوص توجه به چگونگی اطلاع‌رسانی و تعامل با ذی‌نفعان و چگونگی ارتباطات ذی‌نفعان با شرکت از اهمیت زیادی برخوردار است.
مدل مسوولیت اجتماعی کارول
این مدل نیز شامل 4 مرحله است و معتقد است که سازمان‌ها دارای 4 دسته مسوولیت اجتماعی کلی هستند که شامل: 1- مسوولیت اقتصادی، 2- حقوقی، 3- اخلاقی، 4- سایر مسوولیت‌ها است.
و هر کدام از مسوولیت‌ها را به تفصیل بیان و مورد توجه قرار می‌دهد. از جمله اینکه مسوولیت اقتصادی از مسوولیت‌های اولیه سازمان‌ها است که همان مسوولیت سودآوری است و در مسوولیت حقوقی نیز اشاره می‌کند که سازمان‌ها باید در چارچوب‌های قوانین و مقررات جامعه اقتصادی فعالیت خود را انجام دهند و همچنین در مسوولیت اخلاقی بیان می‌دارد که از سازمان‌ها انتظار می‌رود که ارزش‌ها و هنجارهای جامعه را مد نظر قرار دهند و در نهایت در بحث سایر مسوولیت‌ها اشاره به فعالیت‌های داوطلبانه و انسان‌دوستانه سازمان دارد.
چارچوب تعیین استراتژی‌های مسوولیت اجتماعی شرکتی:
در این مدل مطابق با نمودارهای زیر با تبیین فرآیند اجرای استراتژی مسوولیت اجتماعی شرکت و مراحل، گزارش‌ها و خروجی‌های آن به صورت سیستماتیک پرداخته‌ایم. در این نمودار مراحل برنامه‌ریزی شرکت برای اجرای پروژه مسوولیت اجتماعی شرکت با تطابق با ارزش‌های شرکت تبیین و گزارش‌ها لازم از این برنامه‌ها اخذ و خروجی مربوطه مورد تحلیل قرار خواهد گرفت:
مفهوم حسابرسی مسوولیت‌های اجتماعی
حسابرسی مسوولیت‌های اجتماعی: نام دیگر حسابرسی اخلاق، نظارت مستعار و تجزیه و تحلیل ارتباطات میان شرکت و سهامداران و جامعه است با این حال در زمان اجرای این مسوولیت اجرایی برای حسابرسان این فرآیند ممیزی برای انجام با ۳ روش متفاوت به شرح زیر صورت می‌پذیرد:
1. تجزیه و تحلیل وضعیت سازمان توسط حسابرس مستقل انجام می‌شود.
۲. تجزیه و تحلیل وضعیت سازمان توسط خود شرکت‌ها (سازمان) انجام می‌شود.
3. در نهایت بازرسی و ممیزی توسط حسابرسان مستقل انجام می‌شود.
به طور کلی سه روش یادشده بالا در صورت اجرا می‌تواند بصورت همزمان یا بدنبال هم در شرکت صورت پذیرد و حسابرسان شرکت مورد رسیدگی را در پایان به عنوان مجریان مسوولیت اجتماعی شناسایی و مورد ممیزی قرار می‌دهند، این فرآیند به‌شرح زیر صورت می‌گیرد:
- در مرحله اول، حسابرس مستقل با تجزیه و تحلیل وضعیت موجود توصیه‌های لازم را به سازمان ارائه می‌کند.
- مرحله دوم، شرکت ایجاد یک ساختار برای سازمان‌دهی و نظارت بر سیاست‌ها و مسوولیت‌های اجتماعی محوله و مربوط به سازمان را دنبال می‌کند.
و در نهایت، در مرحله سوم: در زمانی که سیاست‌های تعریف و تدوین شده در حال اجرا است، همواره همراه با رسیدگی‌های قابل انجام توسط موسسات حسابرسی مستقل نسبت به ممیزی اظهارنامه‌های سالیانه مالی تمهیدات لازم درخصوص رسیدگی بر مسوولیت‌های اجتماعی سازمان صورت خواهد پذیرفت.
مفهوم حسابرسی تولیدی و تدافعی
امروزه اشکال و انواع مختلفی از این نوع حسابرسی در سراسر دنیا وجود دارد و این امر ناشی از افکار و تعصبات ملی کشورها است به طور مثال در حالی که در کشور ایتالیا و فرانسه تمرکز بیشتری بر حسابرسی نسبت به مسائل کارگری وجود دارد، دانمارکی‌ها دامنه گسترده‌تری را برای اخلاق حسابداری تعریف کرده‌اند و مسائل و موضوعات خود را به مسائل زیست محیطی، حسابرسی وظایف و ... تعمیم داده‌اند با این حال دو تفاوت عمده میان ویژگی‌های کیفی و ممیزی‌های کمی در این حسابرسی‌ها وجود دارد و همین رابطه نیز درخصوص تفاوت‌های موجود در دیدگاه تدافعی و تولید در حسابرسی‌ها وجود دارد.
وجود تمایز و افتراق حسابرسی تولیدی و تدافعی
اولین تمایز میان مفاهیم حسابرسی‌های کمی و کیفی ممکن است مربوط به استفاده از اعداد و ارقام باشد که این مهم و ویژگی در حسابرسی مفاهیم کیفی وجود ندارد. برای مثال میزان انتشار دی‌اکسید کربن و یا درصد شرکت زنان و یا اقلیت‌ها در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی، سهم دستمزد پرداختی به کارگران در سازمان‌ها، اما اساسا این مقادیر مورد اشاره، در خروجی سازمان، تحت عنوان محصول نهایی نخواهد بود و رویکرد کیفی با استفاده از اعداد و ارقام به عنوان داده و سپس ارزیابی کیفی آنها است. رویکرد کمی در مقابل تلاش برای تبدیل آنها به پدیده‌های کیفی در محاسبات به منظور تحصیل اعداد به عنوان محصول نهایی همواره در تناقض است در حالی که روش کیفی این خروجی‌ها را به استفاده‌کننده ارائه می‌کند. با توجه به این امر ضروری است که بهترین نتیجه ایجاد شده برای حسابرسان در بسیاری از شرکت‌ها در استفاده از روش کمی برای تحلیل موضوعات فریب و اشتباه در تحلیل را به صورت علمی اثبات کرد. آنها به صورت اشتباه احساس می‌کردند که تحلیل صرف اعداد بدون ترکیب با سایر متغیرهای کیفی می‌تواند تفسیر خودسرانه تعبیر شود و صرف توجه به آنها به ایجاد منازعات بی‌پایان تبدیل خواهد
شد.
تفاوت دوم بین حسابرسی دفاعی و حسابرسی تولیدی به این ترتیب است که حسابرسی دفاعی به گونه‌ای از حسابرسی عنوان می‌شود که با هدف کاهش یا ایجاد نشدن پرونده‌های حقوقی در ارتباط با عملیات شرکت انجام می‌شود.
حسابرسی تولیدی: به گونه‌ای از حسابرسی گفته می‌شود که هدف و رسالت آن افزایش بهره‌وری، افزایش سهم بازار و انجام سرمایه‌گذاری بلندمدت و اثربخش در سطح شرکت است.
دو مفهوم دیگر برای تفاوت‌های موجود در این ۲ نوع حسابرسی وجود دارد:
سهامداران شرکت اشخاص یا گروهی از افراد هستند که برخی از آنها علاقه‌مند به اجرای خواسته‌های خود هستند. این گروه‌ها از جمله: کارکنان، تامین‌کنندگان، سرمایه‌گذاران یا مشتریان هستند و در این فرآیند اولین کار حسابرسی اجتماعی شناسایی این گروه ذی‌نفعان در سازمان‌ها است زیرا در پایان توجه به این موضوع ضروری است که گزارش حسابرسی اجتماعی برای اجتماع و عموم نه گروهی خاص و مشخص است.
محدوده حسابرسی اجتماعی
اولین وظیفه حسابرسی مسوولیت اجتماعی، شناسایی ذی‌نفعان سازمان مربوط است بطوریکه اگرچه هر گروه از ذی‌نفعان را به نحوی سهامدار شرکت تلقی می‌شوند و بر همین اساس حسابرسی مسوولیت اجتماعی هر گروه از سهامداران یادشده را به صورت جداگانه مورد مطالعه و ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت این گروه سهامداران را باید به عنوان یک کل در یک مجموعه مورد توجه قرار دهند شوند زیرا آنها منافع خود را برای دفاع از نگرانی موجود خود محدود نمی‌سازند. در نتیجه حسابرسی مسوولیت اجتماعی بر اجزای یک شرکت از جمله سیاست اجتماعی شامل (اخلاق، محیط زیست، جامعه، حقوق بشر و غیره) را مورد بررسی قرار می‌دهند و برای هر کدام از موضوعات همه اعضا را شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند.
مدل ماتریس شناسایی ذی‌نفعان و ارزیابی خواسته‌های ذی‌نفعان شرکت در این مدل ما به منظور تعیین و ارزیابی ذی‌نفعان و خواسته‌های آنان با تدوین یک مدل ماتریسی اقدام به شناسایی کلیه ذی‌نفعان سازمان با توجه به میزان اثرگذاری و اهمیت نقش‌آفرینی آنها خواهیم کرد و براساس همین مدل وضعیت شرکت در ارتباط با ذی‌نفعان را مورد ارزیابی و ارزش‌گذاری قرار خواهیم داد.
دومین وظیفه تعیین دامنه حسابرسی مسوولیت‌های اجتماعی
دومین وظیفه تعریف و تدوین شده درخصوص مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها شامل ارزیابی سیاست‌های زیر در سازمان است:
1. آیا به اخلاق و ارزش‌های اخلاقی سازمان احترام گذاشته می‌شود؟
افراد ذی‌نفع و کارکنان در سیاست‌ها نباید سیاست‌هایی را تدوین کنند که مشمول تعهد به شرکت تلقی نشده و درگیر تعاملات در کسب و کار با افراد و فعالیت‌هایی منجر به ایجاد بد سابقگی شرکت می‌شود.
در این ارتباط لیستی از فعالیت‌های غیرقابل قبول که غالبا شامل بهره‌برداری غیراخلاقانه از کودکان، درمان‌های غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای حیوانات، صدمه به محیط زیست و انجام معامله با رژیم‌ها و حکومت‌های غیر دموکراتیک یا انجام معاملات با صنایعی همچون (پوست حیوانات، معاملات تنباکو، اسلحه و ...) را تهیه می‌کنند.
۲. آیا شرایط محیط کار برای کارکنان مناسب است؟
ایجاد یک محیط کاری مناسب برای کارکنان در سازمان اجازه می‌دهد که این مهم منجر به توسعه دانش و بینش همه کارمندان به منظور توسعه اجتماعی شود. به طوری که، سیاست‌های تدوینی سازمان باید شامل سیاست‌های شغلی مناسب، مزایا، پاداش‌های مربوط به شایستگی، ایجاد تعامل بین کار و زندگی و همچنین اطمینان‌بخشی از نبود تبعیض و عدم آزار و اذیت برای کارکنان باشد.
۳. آیا به محیط زیست توجه می‌شود؟
نظارت و کاهش خسارات وارده به محیط زیست و توجه ویژه به محیط زیست به عنوان یک عامل اجتماعی به عنوان مثال تدوین سیاست‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای و ضایعات محصول.
۴. آیا حقوق بشر رعایت می‌شود؟
اطمینان‌بخشی از اینکه شرکت حقوق بشر را نقض نمی‌کند و به عنوان حامی ناقضان حقوق بشر عمل نمی‌کند و تمامی اقدامات خود را با عنوان حافظ حقوق بشر و در راستای آن انجام می‌دهد.
۵. آیا به حقوق جامعه محلی و منطقه‌ای توجه می‌شود؟
توجه به سرمایه‌گذاری جامعه محلی و منطقه‌ای با استفاده از انجام کمک‌های مالی به جامعه و منطقه و یا کمک مالی به هر طریق ممکن شامل تهیه و تامین کامپیوتر برای آموزش و پرورش، غذا و لباس برای فقرا و دخیل کردن کارکنان سازمان در این ارتباط.
۶. آیا به جامعه توجه می‌شود؟
سرمایه‌گذاری و مشارکت در حوزه‌ای فراتر از جامعه مورد نظر باید صورت پذیرد به عنوان مثال: می‌توان با انجام اقدامات بازاریابی از طریق مشارکت با موسسات خیریه در جهت فروش محصول جدید در حالی که درصد کمی از فروش مربوط برای کمک به نیازمندان مصرف شود، عمل کرد.
۷. آیا سازمان خود را تابع و پیرو قوانین و مقررات می‌داند؟
شناسایی و به‌کارگیری کلیه الزامات قانونی و منطبق کردن فعالیت‌های سازمان با آنها به این ترتیب که سیاست شرکت باید با تغییر قوانین روابط خود را با نیروهای استخدامی خود تغییر داده و حسب قوانین و مقررات مربوطه باید با کارکنان خود قرارداد ببندد محصولات خود را با در نظرگرفتن بهداشت کالا، محیط زیست، مالکیت معنوی و رعایت قوانین و مقررات خاص تولید و عرضه و روابط خود را با دولت نیز در شرایط کسب و کار، قوانین مالیات را تسهیل و مهیا کرده و معاملات خود و تامین‌کنندگان و مشتریان را مورد توجه قرار دهد.
سوم: اهمیت سیاست اجتماعی
امروزه بودجه‌های مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها رشد خارق‌العاده‌ای داشته است (به‌طوری‌که در حال حاضر 20درصد از بودجه سرمایه‌گذاری شرکت‌های فعال در ایالات متحده برای این موضوع مصرف می‌شود) زیرا بخشی از این منابع منجر به جذب کارکنان لایق در این زمینه می‌شود و سازمان را در رسیدن به اهداف تدوین شده رهنمون می‌سازد. از طرفی دیگر طلوع و ظهور سازمانهای غیردولتی که توانایی و قابلیت شکایت رسمی و تحریم سازمانهای غیرمتعهد را به عهده دارند اهمیت توجه به این مساله و اهمیت حیاتی در تبیین و طراحی خط مشی‌های مسوولیت اجتماعی برای هر شرکتی که در این زمینه فعالیت می‌کند را نشان می‌دهد.
توجه به سیاست اخلاق‌مدارانه در سیاست‌های اجتماعی امری بسیار قابل توجه است به طوری که، تدوین سیاست‌های اخلاق‌مدارانه توسط شرکت در بلندمدت منجر به جذب سرمایه‌گذاران برای افزایش ارزش سهام شرکت، افزایش سهم بازار محصولات از طریق بکارگیری بر چارچوب‌های اخلاقی در کارکنان از جمله، تقویت مشارکت و ساختن کارکنان خلاق و شایسته تحصیل می‌شود.
نمونه‌ای از مدل بهینه‌کاوی شرکت زیمنس درخصوص وضعیت مسوولیت اجتماعی شرکت در مقایسه با سایر شرکت‌ها:
بهینه‌کاوی(Benchmark) از شرکت‌های رقیب: Siemens, Loyds, Mapfre
سیاست کاری
سیاست کاری مناسب به جذب و حفظ نیروی انسانی شاغل و کارمندان واجد شرایط و در نهایت منتج به افزایش بهره‌وری کارکنان خواهد شد. این در حالی است که این امر با ورود به بازارهای جدید بیشتر مورد توجه خواهد بود (زیرا که مشتریان اقلیت‌های قومی به سیاست‌های ضد تبعیض در محیط کاری خود حساس هستند) به نمونه‌ای از آثار عدم بکارگیری صحیح این استانداردها در شرکت سامسونگ می‌پردازیم.
با مرگ دو نفر از کارکنان خطوط تولید آن شرکت (سامسونگ) به علت شرایط بد محل کار و مواد شیمیایی موجود در این محیط، توجه رسانه‌ها و سازمانهای مردم نهاد به وضعیت کارمندان یک شرکت معطوف شده است. به‌طوری‌که خانواده‌های قربانیان این حادثه، خواستار اطلاع از شرایط دقیق کار و مواد شیمیایی مورد استفاده در این مکان‌ها هستند تا علت شیوع بیماری‌ها مشخص شود. تا تاریخ هفتم نوامبر سال ۲۰۱۱، تعداد کل کارکنان مبتلا به بیماری ۱۰۷ نفر گزارش شده است که ۴۱ نفر از آنها درگذشتند. مرکز هنس، از شرکت سامسونگ درخواست کرده است تا از شرایط محل کار و مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گرفته اطلاعاتی را در اختیار عموم قرار دهد. این مرکز همچنین این سوال را طرح کرده که آیا سامسونگ حاضر به عذرخواهی رسمی از خانواده قربانیان هست یا خیر؟ اما شرکت سامسونگ هنوز پاسخی به این سوالات نداده است. از میان ده اصل معاهده جهانی سازمان ملل متحد که شرکت‌های بزرگی مثل سامسونگ برای اجرای آن سوگند یاد کرده‌اند، این شرکت به تعدادی از این اصول پایبند نبوده است.
هم‌اکنون شرکت سامسونگ موظف است تا تولیدات خود در این خطوط را متوقف کند، به شرایط بیماران رسیدگی کند و نسبت به موضوعاتی حول پایبندی به استاندارد 26000 شفاف‌سازی انجام دهد.
سیاست‌های زیست محیطی
تدوین سیاست‌های شفاف زیست محیطی و مناسب منجر به رضایت مشتریان علاقه‌مند به حفاظت از محیط زیست و سرمایه‌گذاران که از ترس خطرات زیست محیطی از شیوه‌های منتج به تخریب محیط زیست پرهیز می‌کنند.
این در حالی است که در برخی مواقع این موضوع باعث کاهش این‌گونه هزینه‌ها با انجام تغییرات موثر بر هزینه‌های مربوط به فرآیند تولید خواهد شد. همان‌گونه که برای اکثریت بخش‌های دیگر مربوط به سیاست‌های اجتماعی موضوع توجه به فعالیت‌های زیست محیطی را موضوع جدی می‌پندارند، زیرا این مهم در هزینه مسوولیت اجتماعی و جذب و نگهداشت نیروی انسانی موثر و واجد شرایط را در بر خواهد داشت.
سیاست‌های حقوق بشر (بشردوستانه)
بهترین نقش مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها تامین هزینه مسوولیت و نیروی کار مجرب و واجد شرایط است و این راهکاری تدافعی است برای جلوگیری از ایجاد تحریم یا کمپین‌های اعتراضی بطوریکه این راه می‌تواند بطور جدی منجر به لکه‌دار شدن شهرت شرکت و متهم کردن شرکت به مشارکت در فعالیت‌های جرم‌زا، نقض حقوق بشر و در نتیجه کاهش قیمت سهام شرکت، از دست دادن بازار سهام و کاهش نظام چارچوب اخلاقی نیروی کار شرکت شود.
سیاست‌های جامعه (عام)
سیاست‌های جامعه نه تنها به ایجاد ریشه در یک پایگاه محلی برای شرکت منجر خواهد شد بلکه به افزایش بهره‌وری از نیروی کار درگیر در پروژه‌های در حال توسعه و مشتری مربوط است و همچنین به رهبری کردن آنها در کسب و کار و توسعه مهارت‌های ارائه خدمات، ایجاد غرورسازمانی و تقویت حس وفاداری با ایجاد احساس مفید بودن مینجامد.
سیاست‌های جامعه (شرکت در توسعه ارتباطات با جامعه)
سیاست افزایش و تقویت شرکت تنها از طریق ارائه محصولات خوب صورت نمی‌پذیرد بلکه این سیاست‌ها منجر به ارائه تصویری بهتر از شرکت می‌شود زیرا افزایش توسعه بازاریابی ناشی از قدردانی مشتریان ناشی از ایجاد احساس خوب برای آنها منجر به ارائه تصویری مطلوب‌تر از شرکت می‌شود. اجرای این سیاست با در نظر گرفتن انتخاب مناسب موسسات خیریه و ارائه خدمات مطلوب و مناسب به موسسات انتخاب شده باوجود اینکه مبلغ هزینه پرداختی درصد بسیار کوچکی از هزینه‌های شرکت را تشکیل می‌دهد، موضوعی بسیار مؤثر در ارائه تصویر مناسب از شرکت خواهد بود.
پیروی از سیاست‌های اجتماعی
پیروی و دنباله‌روی از بخشی از سیاست‌های اجتماعی به دو دلیل بسیار مهم صورت می‌پذیرد.
اول، بخشی از این سیاست‌ها توسط قانون تکلیف و تدوین می‌شود به طوری که در آن مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها تعیین شده است. و مهم‌تر اینکه کاملا
خط مشی‌های موجود در سازمان‌ها غالبا فراتر از الزامات قانونی تکلیفی است و این ناشی از ابراز نگرانی بیشتر در مقابل مسوولیت‌های اجتماعی سازمان‌ها در مقابل جامعه است (شامل بهداشت، کار، محیط زیست و غیره) و دوم اینکه در مرحله اجرا در بسیاری از موارد شرکت‌ها برای ارائه تصویر اجتماعی مطلوب از خود (در سطح جامعه) تنها اقداماتی بسیار کم و بیش از آنچه توسط قانون مورد نیاز است و آنها مکلف به اجرای آن هستند را عمل می‌کنند.
چهارم- ایجاد تدوین سیاست اجتماعی:
در حال حاضر بیشتر شرکت‌ها از عناصر مختلفی از سیاست‌های اجتماعی پیروی می‌کنند و غالب بخش‌های این عناصر در سیاست‌های اجتماعی شرکت‌ها و خارج از قوانین و مقررات تدوین شده است، به طوری که اغلب آنها از استراتژی منحصر به فرد تدوین شده توسط مدیریت ارشد نیست و مدیریت قدرتمند سازمان آنها را بررسی نکرده و قبل از هر گونه تصمیم‌گیری‌های تجاری این سیاست‌ها به عنوان سیاست‌های اجتماعی ساخته و تدوین می‌شود.
اولین قدم در انجام حسابرسی مستقل مسوولیت‌های اجتماعی چه در بخش تدافعی (برای جلوگیری از تحریم و تشکیل پرونده‌های حقوق علیه شرکت) و چه در بخش تولیدی/ اثرگذار (برای افزایش بهره‌وری، تحصیل سهم بازار و سرمایه‌گذاری بلندمدت) باید اقدام به شناسایی کامل ذی‌نفعان، شناسایی روشن سیاست‌های اجتماعی تدوین شده و ... و بی‌توجهی به این موارد منجر به ایجاد نگرانی برای ذی‌نفعان چه در بخش ارائه خدمات حسابرسی تدافعی و چه حسابرسی تولیدی در شناسایی و ارائه توصیه‌های لازم در ساخت و احصای سیاست‌های مسوولیت اجتماعی است.
به این ترتیب در تعریف فرآیند حسابرسی مسوولیت اجتماعی، آن را به عنوان یک فرآیند حسابرسی و ارزیابی نه فرآیند بازرسی تعریف می‌کنند. و نتیجه و موقعیتی که این جریان حسابرسی به ارمغان می‌آورد یک راه‌حل متناسب و با اندازه موزون و همه‌گیر خواهد بود و حسابرس تنها مربی یک گروه یا تیم است که متشکل از مدیران ارشد شرکت که در حال انجام بررسی برای جمع‌آوری اطلاعات مربوطه و در نتیجه یافتن راه حل مطلوب در این ارتباط هستند. همچنین او به سازمان‌ها مشاوره می‌دهد که با ادغام و ترکیب اطلاعات مربوط یک تصویر کامل از وضعیت و مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها را نشان دهد و در روش استفاده شده توسط شرکت برای ایجاد و نهادینه‌سازی مسوولیت اجتماعی شرکت با توجه به جنبه‌های مختلف آن اقدامات متناسب را تبیین و ارزیابی‌های خود را انجام دهد و در نهایت با توجه به اینکه رهبر و مدیر شرکت اقدام به ایجاد و اجرای سیاست اجتماعی شرکت می‌کند، او کمک خواهد کرد که بهترین راهکار ممکن را برای اجرای سیاست‌های تدوین شده توسط مدیران و رهبر سازمان انتخاب کنند. مرحله دیگری از حسابرسی مسوولیت‌های اجتماعی: شناسایی و اولویت‌بندی ذی‌نفعان و میزان تاثیرگذاری و نفوذ ذی‌نفعان
به شرکت است: مطابق با تعریف یادشده شرکت باید با تدوین و تعریف رابطه برد- برد خواسته‌های ذی‌نفعان، جامعه و انتظارات شرکت را مطابق با تئوری بازی‌ها شناسایی و تبیین و ماتریسی را برای ارزیابی یادشده برای سازمان تعریف و هدف‌گذاری کند. این موضوع در ارزیابی‌های حسابرس مستقل از وضعیت شرکت در مقابل ذی‌نفعان بسیار مؤثر خواهد بود.
قاعده پنجم- مقررات و قوانین
تشکیل و بنیان‌سازی ساختار، سیاست مسوولیت اجتماعی در سازمان‌ها کاری ساده نیست. در حالی که بعضی از قوانین مشخص برای این امر در جامعه وجود دارد و همواره باید سازمان توجه ویژه‌ای به این قوانین داشته باشد، اما انتخاب بخشی دیگر از موقعیت‌‌های خاص به سیاست‌های شرکت بستگی دارد، اما در نهایت، مواردی در تعامل سازمان وجود دارد که هیچ راه حلی برای آن وجود ندارد!
مواردی از این موضوع که همیشه باید سازمان به دنبال آن باشد ادغام سیاست اجتماعی تدوین شده و شرایط محیط کار سازمان است که باید در تمام مراحل برنامه‌ریزی در فرآیند کسب و کار، و مدیریت کردن آن توسط مدیران ارشد بدان توجه ویژه کند. به طوری که اگر سیاست اجتماعی تدوین شده مبنای تصمیم‌گیری در کلیه سطوح و فرآیندهای تصمیم‌سازی سازمان باشد در عمل نتیجه به دست آمده منتج به آثار مثبت (دفاعی یا تولیدی) در سازمان نخواهد شد، و در مواردی حتی به احتمال زیاد منتج به تحصیل نتیجه معکوس در مطابقت با انتظارات خواهد بود.
افزون بر این توجه به سایر قوانین اصلی دیگری که سازمان‌ها باید به سیاست‌های اجتماعی تدوین شده آن خود را متعهد بدانند و آنها مکلفند بصورتی کاملا منسجم به ارزش‌های آن احترام بگذارند به طوری‌که امروزه شرکت‌های بزرگی همچون نایک، کوکاکولا و... قادر نیستند که این قوانین مطروحه را نادیده بگیرند.
نتیجه‌گیری
چند دهه‌ای از نگرش‌ها و نظریات مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها نمی‌گذرد اما با توسعه اقتصاد در جهان امروز خواسته‌های ذی‌نفعان نسبت به سازمان‌ها افزایش یافته و به عنوان یکی از ارزش‌های سازمانی تبدیل شده است و این موضوع و سایر موضوعات مرتبط به عنوان مسوولیت اجتماعی سازمان‌ها در مقابل ذی‌نفعان مطرح شده است، از طرف دیگر با ورود این خواسته به عنوان یکی از اجزای ارزش اقتصاد سازمان‌ها به خودی خود، نیازمندی به ارزیابی عملکرد سازمان‌ها را در این ارتباط بوسیله نهادهای مستقل را به همراه خواهد آورد اگرچه نگرش ما در این مدل (ارزیابی و حسابرسی) برعکس سایر مدل‌ها و انواع فرآیند حسابرسی‌های موجود که با بررسی و ارزیابی اعداد و ارقام مالی حسابرسان مستقل گزارشات خود را تنظیم و صادر می‌کنند اما مدل ارزیابی/ حسابرسی مسوولیت اجتماعی تا حدود بسیاری از روش‌های ارزیابی این مدل‌های حسابرسی تبعیت نمی‌کند.
بسیاری از ارتباطات خاص حسابرسی مسوولیت اجتماعی برای اولین بار به عنوان یک گام ضروری در وابسته کردن رابطه دولت و شرکت‌ها و سازمان‌ها عمل می‌کند. بر اساس این دیدگاه شرکت همواره در فرآیند تبلیغات خود با درخواست پایه‌ریزی اساس سیاست‌های اجتماعی خود اقدام می‌کند. یکی از مثال‌های بسیار خوب در این رابطه تشبیه بدن به عنوان یک فروشگاه است بطوریکه داشتن ارتباطات صحیح و شفاف میان اجزای بدن نشان‌گر تعریف صحیح درخواست بخش‌های مختلف از همدیگر است. بطوریکه از مزایای خوب این ارتباط آمادگی تدوین سیاست اجتماعی شرکت‌ها است در صورتی که وجود ارتباطات اجتماعی صحیح بین سازمان و جامعه منجر به موفقیت سازمان خواهد شد.
به این ترتیب مفهوم حسابرسی مسوولیت اجتماعی برعکس برخی از گرایش‌ها حسابرسی‌های مستقل از جمله حسابرسی صورت‌های مالی و حسابرسی مالیاتی فرآیندی از حسابرسی و ارزیابی است که نحوه اجرا و هدف و دامنه آن با فرآیندهای بازرسی کاملا متفاوت خواهد بود و این مدل حسابرسی نتیجه‌ای را به همراه خواهد آورد که آن نتیجه کسب و تحصیل یک راه حل مناسب و تا حدودی همه‌جانبه برای ارتقای وضعیت اجتماعی و تطابق و همسوسازی انتظارات ذی‌نفعان سازمان‌ها با اهداف و انتظارات سهامداران خواهد شد. بر همین اساس توجه به ویژگی‌های این مدل حسابرسی در دنیای امروز ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای جامعه در وهله اول و سازمان‌ها در وهله دوم خواهد بود. این مدل زمانی به مرحله ظهور خواهد رسید که جامعه و شرکت‌ها به یک بلوغ فکری درخصوص وجود وظیفه متقابل نسبت به عملکرد خود در مقابل همدیگر رسیده باشند و از طرفی دیگر برای پایه‌گذاری این مدل‌ها دولت‌ها باید با تدوین قوانین، مقررات و استانداردهای مشخص و شفاف در تعامل سازمان‌ها با جامعه، انتظارات جامعه را تدوین و به سازمان‌ها برای رعایت ابلاغ کند و نتیجه این امر اعتلای حرفه‌ای جامعه را در این گذر اقتصادی در تعامل با
سازمان‌ها به عنوان ذی‌نفعان آنها به همراه خواهد داشت. زیرا برخی از دانشمندان معتقدند که مجبور کردن مدیران به انجام مسوولیت اجتماعی مثل خوراندن دارو به بیمار، تلخ ولی مفید است به عبارت دیگر عمل کردن به مسوولیت اجتماعی ممکن است برای مدیران سازمان‌ها سخت بیاید ولی هر چه که هست نتیجه سودمندی برای آنها خواهد داشت؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که توجه به مسوولیت اجتماعی و انجام آن هم به نفع سازمان است و هم به نفع جامعه به عبارت دیگر استراتژی انجام مسوولیت اجتماعی یک استراتژی بهره‌مند از برد دو طرفه است زیرا سازمان با کمک به مشکلات اجتماعی در نهایت به خود کمک کرده و با صرف هزینه‌های کوتاه‌مدت به منافع بلندمدت نائل شده است.
* حسابدار رسمی
ارسال نظر