نقدی بر فعالیت مشاوران سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها در بورس
ایده تشکیل نهادهای مالی جدید شکست می‌خورد؟
گروه بورس- هدیه لطفی: «تامین سرمایه، شرکت مشاور سرمایه‌گذاری، سبدگردان و پردازشگر اطلاعات مالی» عناوین جدیدی از نهادهای مالی نوپا در بازار سرمایه ایران هستند که فعالان بازار حدود دو سالی است، حضور آنها را تجربه می‌کنند. اما باوجود گذشت عمری ۲ ساله از پیدایش این نهادهای مالی جدید، همچنان فعالیت آنها محدود گزارش می‌شود، بدان معنی که این نهادهای مالی نوپا نتوانسته‌اند سرعت رشد خود را با سرعت توسعه بازار تطبیق دهند.
نگاهی دقیق‌تر به بازار سرمایه ایران حاکی از آن است که در میان نهادهای مالی جدید تنها تعداد اندکی از تامین سرمایه‌ها توانسته‌اند، ظرف سال‌های ۸۹ و ۹۰ عملکرد خوبی را در حوزه ارزشگذاری شرکت‌ها، ایجاد صندوق‌های مختلف، مشاوره پذیرش، امین اوراق و... از خود به نمایش بگذارند، حال آنکه نهادهایی همچون مشاور سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها هنوز نتوانسته‌اند به جایگاه مناسبی در بازار سرمایه دست یابند. آن طور که مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس می‌گوید: در حال حاضر ۷ شرکت به عنوان مشاور سرمایه‌گذاری در حال فعالیت هستند که عبارتند از شرکتهای آوای آگاه، آرمان آتی، ارزش‌پرداز آریان، تامین سرمایه نوین، نیکی گستر، معیار و دیدگاهان نوین؛ که در این میان شرکتهای آرمان آتی و تامین سرمایه نوین مجوز سبدگردانی نیز دارند.به گفته ایوب باقرتبار، در حالی تامین سرمایه بانک ملت دارای مجوز سبدگردانی است که دو شرکت کاریزما و آسمان هم دارای مجوز سبدگردانی هستند. حال آنکه شرکت پویا تنها شرکت فعال دارای مجوز پردازشگر اطلاعات مالی در بازار سرمایه ایران است. همچنین شرکت رایان نوین نیز موفق به دریافت مجوز پردازش اطلاعات مالی از سازمان بورس شده، اما هنوز فعالیت خود را آغاز نکرده است. ضمن اینکه ۶ تامین سرمایه فعال نیز در کشور فعالیت می‌کنند.باری؛ هرچند تاکنون ۱۰ مجوز فعالیت مشاور سرمایه‌گذاری، سبدگردانی و پردازش اطلاعات مالی توسط سازمان بورس صادر شده که هم‌اکنون در بازار سرمایه ایران کمتر کسی را می‌بینیم که برای فعالیت خود مشاور داشته باشد یا سرمایه خود را در اختیار سبدگردان‌ها قرار دهد.
اگرچه معاون نظارت بر نهادهای مالی بورس دلیل کم‌تحرکی این شرکتهای نوپا را جدیدالتاسیس بودن آنها دانسته و تاکید می‌کند: برای قضاوت درخصوص این نهادها باید به آنها فرصت بیشتری داد. با این حال، در گزارش پیش‌رو به بررسی نحوه فعالیت این نهادهای مالی جدید در بازار سرمایه ایران پرداخته‌ایم.
نگاه تردیدآمیز به سبدگردان‌ها
در راستای اجرای ماده ۷ قانون بازار اوراق بهادار در آذرماه ۱۳۸۴ و به منظور مدیریت حرفه‌ای وجوه آحاد جامعه در بازار سرمایه سبدگردان‌ها به عنوان نهاد واسطه مالی معرفی شدند که در این میان شرکت سبدگردان کاریزما به عنوان اولین شرکت سبدگردان موفق به دریافت مجوز از سوی سازمان بورس شد، اما فعالیت این شرکت به طور رسمی از خردادماه ۹۰ آغاز شد و بدین ترتیب حدود یک سال از آغاز به کار این شرکت می‌گذرد. به گفته مدیرعامل این شرکت سبدگردان، چند ماه ابتدایی فعالیت شرکت عمدتا صرف تعریف راهکارها و رویه‌های فی‌مابین سازمان بورس، شرکت و سایر نهادهای ذی‌ربط اعم از شرکت سپرده‌گذاری، بانک‌ها، امین و مشتریان و نیز تعریف و بازتعریف رویه‌هایی به منظور پاسخگویی به ابهامات موجود در مورد نحوه جریان امور با توجه به تیپ جدید قراردادهای سبدگردانی شده است.
فریدون زارعی که با خبرنگار دنیای اقتصاد سخن می‌گفت، در ادامه اظهاراتش افزود: چون شرکت سبدگردان کاریزما به عنوان اولین شرکت فعال در این حوزه پذیرفته شده بود. عمده معضل پیش‌رویش مشخص کردن روش‌های تعامل با سایر ذی‌نفعان بود که بعد از چند ماه این مشکل برطرف شد و سازوکارهای تعامل با این نهادها و به خصوص بانک‌ها مشخص شد. سپس روند فعالیت سرعت بیشتری به خود گرفت و افراد زیادی نیاز به وجود چنین شرکت‌هایی را احساس کردند. این در حالی است که در گذشته به دلیل عملکرد نامطلوب و غیرحرفه‌ای تشکیل سبد سهام توسط دیگر نهادهای مرتبط، سرمایه‌گذاران بازدهی مطلوبی کسب نمی‌کردند و بدین ترتیب به دیده تردید به این شرکت‌ها نگاه می‌کردند.
زارعی با بیان اینکه سرمایه‌گذاران پس از گذشت زمان و درک نحوه فعالیت حرفه‌ای و مناسب سبدگردان‌ها به این نهادها پیوستند، خاطرنشان کرد: به خصوص در پنجمین و ششمین نمایشگاه بورس وجود چنین موسساتی بارزتر شد و فعالیت نحوه خدمات و معتبر بودن نهادهای مالی جدید به عموم مردم شناسایی شد.
فرهنگ‌سازی را بیشترش کنید؛ لطفا!
مدیرعامل سبدگردان کاریزما در ادامه اظهاراتش نیاز به فرهنگ‌سازی بیشتر را مدنظر قرار داد و گفت: متاسفانه در حال حاضر تنها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان دریچه ورود سرمایه‌گذاران ناآشنا به بازار سرمایه اشاره می‌شود. در صورتی که نوآوری جدیدی که در قالب ابزار سبد اختصاصی و مدیریت حرفه‌ای آن توسط شرکتهای متخصص، که تنها فعالیت آنها سبدگردانی بوده و فعالیت‌های موازی و سودآور دیگری به غیر از سبدگردانی ندارند، ارائه می‌شود. بنابراین شرکتهای مزبور محکوم به موفقیت در این رشته هستند و در واقع موفقیت در این بخش به همان اندازه می‌تواند برای افراد غیرحرفه‌ای ضرورت و جذابیت داشته باشد که سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهام.
وی ادامه داد: در این راستا سازمان بورس و اوراق بهادار باید با فرهنگ‌سازی بیشتر، در شناسایی نهادهای مالی جدید به مردم اقدام کند و اعتماد سرمایه‌گذاران را به این بخش جلب نماید.
چه هستیم و چه باید باشیم؟
زارعی در ادامه تصریح کرد: شرکتهای سبدگردان در نگاه آرمانی آنها باید همان نقشی را در بازار سرمایه ایفا نمایند که بانک‌های تجاری در بازار پول دارند. به عبارت بهتر همانطور که در بازار پول دریچه ورود افراد به بازار بانک‌های تجاری از طریق شعب آنها در سرتاسر کشور هستند، شرکتهای سبدگردان نیز از طریق شعب خود باید دریچه ورود تمامی افراد ناآشنا و غیرمتخصص به بازار سرمایه باشند. وی ادامه داد: متاسفانه ابزارهای بازار پول به دلیل گستردگی و آشنایی بیشتر خانوارها در اذهان سرمایه‌گذاران در سرتاسر کشور نهادینه شده و زمانی زیادی می‌طلبد تا در ابتدا فرهنگ سهامداری و بعد از آن فرهنگ تشکیل سبد در خانوارهای ایرانی گسترش یابد.
از ما حمایت کنید
مدیرعامل سبدگردان کاریزما در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه آیا ایجاد و راه‌اندازی چنین نهادهایی در بازار سرمایه با توجه به عمق کم بازار کمی زود نبوده است؟ گفت: خیر. حتی دیر هم شده است و باید چندین سال قبل چنین نهادهایی آغاز به کار می‌کردند.
زارعی در ادامه افزود: در سال ۸۴ قانون وجود ابزارهای مالی جدید از قبیل سبدگردان‌ها ابلاغ شد و باید از همان زمان این نهادها راه‌اندازی می‌شدند، چون بازار سرمایه برخلاف دیگر بازارهای موازی از قبیل طلا و ملک، از ابهامات زیادی برخوردار است و در واقع تسلط بر این بازار نیازمند اطلاعات بالا، زمان زیاد و تلاش مستمر است که تمامی این موارد با فرهنگ‌سازی مناسب اتفاق خواهد افتاد.
به گفته وی، نباید این نکته را نیز فراموش کرد که تجربه نامطلوب سهامداری در گذشته این موضوع را در افکار نمایان کرده که بورس خطرناک است! و تنها راه رفع این ابهام همان فرهنگ‌سازی بیشتر است.زارعی در ادامه اظهاراتش بیان کرد: با تمام کاستی‌های یادشده عملکرد بازار سرمایه در مقایسه با دیگر بازارهای موازی بسیار مطلوب‌تر بوده است و بدون در نظر گرفتن رشدهای مقطعی سکه، طلا و مسکن، می‌توان گفت که بورس با کسب بازدهی بیشتر در صدر دیگر بازارها قرار گرفته است، اما رشد و توسعه سبدگردان‌ها به عنوان بخشی از بازار سرمایه، در حیطه مسوولیت مدیران این نهاد، قرار می‌گیرد. وی افزود: چون خود اقدام به تاسیس چنین نهادهایی کردیم، لذا ریسک آن را نیز پذیرا شدیم، اما از طرف دیگر انتظار حمایت از سوی سازمان و هدایت سرمایه‌گذاران جدید به این نهادها را خواستاریم.
سرمایه‌گذاران هم شفاف می‌شوند
مدیرعامل سبدگردان کاریزما در ادامه مقررات وضع شده برای سبدگردانی را توسط سازمان بورس و اوراق بهادار ضروری دانست و گفت: سازمان بورس برای همگام شدن با الگوهای جهانی اقدام به شفاف‌سازی اطلاعات مدیران و فعالان نهادهای مالی جدید کرده است که این شفافیت و فرهنگ پاسخگویی، باید در تمامی نهادهایی که با وجوه آحاد جامعه سر و کار دارند، توسعه یابد. در بخشی از مقررات سبدگردانی، باید سوالاتی از زندگی خصوصی فرد اعم از درآمد، دارایی، افراد تحت تکفل و... مطرح شود که متاسفانه جوابگویی به این قبیل سوالات برای بیشتر افراد جامعه چندان خوشایند نیست. زارعی در ادامه سخنانش به مفهوم سبدگردانی در دنیا اشاره کرد و گفت: در بیشتر کشورهای دنیا شرکتهای مدیریت دارایی و در واقع همان تامین سرمایه‌ها، نقش سبدگردان‌ها را ایفا می‌کنند. وی افزود: نحوه تعامل با بازار و مشتری و میزان بازده تحقق‌یافته نسبت به ریسک این شرکت‌ها نشان‌دهنده عملکرد این نهادهاست و در واقع بهترین ابزار بازاریابی این شرکت‌ها عملکرد گذشته آنها به شمار می‌رود.
اولین شرکت مشاوره، زیانده اما پرپتانسیل
نایب رییس هیات مدیره شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما، سال گذشته را از لحاظ گردش مالی مطلوب ندانست و اظهار کرد: در سال گذشته شرکت گردش مالی چندان مناسبی نداشت که یکی از دلایل آن مربوط به فضای منفی حاکم بر کل بازار و از طرفی دیگر نوپا بودن این نهاد مالی در بازار سرمایه است.
محمد یوسف امین‌داور در ادامه بیان کرد: به‌رغم زیانده شدن در سال گذشته تیم حرفه‌ای این شرکت تشکیل شد و نقاط ضعف پوشش داده شده است، ضمن اینکه مشاور سرمایه‌گذاری برای شرکت‌ها به صورت حرفه‌ای و قوی‌تر به فعالیت پرداخت.
وی افزود: در واقع می‌توان هزینه‌ها را به دید سرمایه‌گذاری بلندمدت نگاه کرد، به طوری که به‌رغم افزایش هزینه‌ها و نبود بازدهی مطلوب پتانسیل‌های شرکت شکوفا شده است.
وی در ادامه به ساختار شرکتهای مشاور سرمایه‌گذاری اشاره کرد و گفت: این قبیل شرکت‌ها به دلیل سرمایه محدود خود نمی‌توانند بدون بهره‌گیری از یک حامی مالی قوی، مدت زمان زیادی به فعالیت خود ادامه دهند.امین‌داور در ادامه تصریح کرد: در واقع باید یک شرکت مالی بزرگ از قبیل بانک، تامین سرمایه یا کارگزاری، یک تا دو سال اولیه تاسیس و آغاز به کار شرکت مشاور سرمایه‌گذاری در کنارش باشد تا به حمایت مالی از آن بپردازد.نایب رییس هیات مدیره مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه در ادامه اظهاراتش گفت: یکی دیگر از معضلات شرکتهای مشاور سرمایه‌گذاری، نبود فرهنگ‌سازی مناسب برای آگاهی بیشتر مردم از نحوه خدمات این قبیل شرکت‌ها است؛ به طوری که در بیشتر اقشار جامعه افراد زیادی مایل به پرداخت هزینه برای دریافت مشاوره نیستند. در واقع افراد برای امکانات و کالاهایی که قادر به رویت باشد از قبیل ویزیت پزشک یا خرید کالای فیزیکی پول پرداخت می‌کنند و هنوز برای پرداخت هزینه مشاوره آمادگی ندارند.امین‌داور تصریح کرد: برای اصلاح چنین برداشتی باید فرهنگ‌سازی بیشتری صورت گیرد و این موضوع نیز چند سالی زمان خواهد برد.
پیشنهادهایی برای توسعه مشاور سرمایه‌گذاری
امین‌داور در ادامه اظهاراتش به مقررات سازمان بورس در زمینه فعالیت این شرکت‌ها اشاره کرد و گفت: مقررات وضع‌شده توسط سازمان بورس بسیار سخت و پیچیده است و معمولا سازمان بورس قصد دارد از طریق وضع قوانین و نظارت دقیق جلوی تخلفات را بگیرد.وی در ادامه تصریح کرد: البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که چنانچه همین سختگیری‌ها و مقررات نباشد افراد غیرحرفه‌ای نیز می‌توانند به راحتی وارد فعالیت در این حیطه شوند.
وی ادامه داد: باید این مقررات و بررسی‌ها در تمام شرکتهای بورسی فراگیر شود و فقط مختص به یک گروه نباشد برای مثال شرکتهای سرمایه‌گذاری که حجم زیادی از سرمایه مردم را در کنترل خود دارند، به طور معمول چندان مورد نظارت سازمان قرار نمی‌گیرند.مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه در ادامه اظهار کرد: از طرفی دیگر سازمان بورس برای حمایت از این نهادهای نوپا باید اقدام به فضاسازی کند؛ مثلا سازمان می‌تواند شرکتهای سرمایه‌گذاری را موظف به همکاری با مشاوران دارای مجوز کند. به‌این ترتیب نه تنها نقش این نهادهای نوپا پررنگ‌تر می‌شود، بلکه بخش عمده هزینه‌های مالی نیز از سوی این شرکت تامین خواهد شد.
یادآور می‌شود که تلاش خبرنگار ما برای کسب اطلاع از فعالیت شرکتهای دارای مجوز پردازش اطلاعات مالی نتیجه‌ای در بر نداشت و هیچ یک از این شرکت‌ها حاضر نشدند که درخصوص فعالیت خود شفاف‌سازی کنند.
ارسال نظر