(رفتارشناسی معامله‌گران در بازار)
سید روح‌الله حسینی مقدم

می‌توان یک برداشت ریاضی و هندسی مختصر از کلیه معاملات موجود در حوزه بورس اوراق بهادار ارائه کرد. از آنجا که کاربرد وسیع و فراوان روش‌های هندسی و ریاضی در شاخه‌های مختلف اقتصاد مشهود است. بنابراین به نظر می‌رسد با تاکید بر چند نمودار ساده و ارائه چند مفهوم از ادبیات اقتصاد، بتوان بسیاری از زوایای پنهان بازار، معاملات و همچنین مکانیزم داد و ستد را برای همگان آشکار کرد.برای بیان ساده تر از یک مثال استفاده می‌کنیم. فرض کنید، شما متقاضی سهام شرکت پتروشیمی‌آبادان به قیمت روز و به تعداد 2000 سهم هستید، اگر قیمت پایانی معاملات روز گذشته برابر 1000 تومان باشد، لذا نوسان قیمت امروز این سهم که شما متقاضی آن هستید، بین 980 تا 1020 تومان خواهد بود. این شرایط برای کلیه متقاضیان این سهم در معاملات امروز صادق است.
به نمودار زیر توجه کنید:

محور عمودی این نمودار بیانگر قیمت سهم و محور افقی بیانگر میزان تقاضای شما و سایر متقاضیان است. از آنجا که این نمودار فرضی است، اما بیانگر این مطلب است که شما حاضرید در قیمت‌های پایین‌تر بیشتر هم خریداری کنند.
منحنی تقاضا که در این نمودار آمده است، رفتار کلیه متقاضیان روز سهم را نشان می‌دهد.آن طرف داد و ستد، عرضه‌کنندگان سهام هستند. عرضه‌کنندگان به دلایل مختلف از جمله نیاز به نقدینگی، جابه‌جایی در سبد سهام خود یا رسیدن به نقطه فروش براساس تحلیل خود مبادرت به فروش این سهم می‌کنند، اما آنها همچون متقاضیان مجبورند در دامنه نوسان مشخص شده (۹۸۰ تا ۱۰۲۰) اقدام به عرضه سهام خود کنند.
منحنی s در نمودار مقابل بیانگر رفتار عرضه‌کنندگان سهم است.

آنها مایلند با قیمت بالاتر سهام خود را بفروشند که این در نقطه مقابل خریداران با انتظار خرید سهام در قیمت پایین‌تر است، لذا نمودار این دو گروه با هم متفاوت است. ما می‌توانیم در نمودار زیر تعامل ایستای این دو گروه را با یکدیگر ببینیم.
حال فرض کنید، خبر خوشایندی در خصوص سهام شرکت پتروشیمی‌آبادان به بازار منعکس می‌شود، مثلا تعدیل مثبت در سود پیش‌بینی شده این شرکت خبری موثر بر بازار این سهم در جهت افزایشی است.

این مساله موجب اتفاق نظر بین سایر فعالان بازار مبنی بر خرید سهام این شرکت است و در نتیجه تعداد متقاضیان این سهم افزایش می‌یابد.
این افزایش تقاضا یعنی رقابت بین خریداران این سهم و ارائه پیشنهاد قیمت بالاتر از سوی آنان است. لذا به لحاظ مهندسی می‌توان این مساله را با حرکت رو به بالای منحنی تقاضا یاd نشان داد.
به نمودار زیر توجه کنید:

اگر داد و ستد در قیمت 1000 تومان در معاملات امروز قبل از اعلام تعدیل سود در جریان باشد، با افزایش تقاضا و حرکت منحنی به سمت بالا مشاهده می‌شود که قیمت دادوستد نیز از 1000 تومان بالاتر خواهد رفت. منحنی تقاضای جدید D خواهد بود.
دلیل این افزایش قیمت را از جانب عرضه‌کنندگان نیز می‌توان پاسخگو بود. آنها با شنیدن این خبر، متوجه ارزش بالاتر سهام خود شده‌اند و لذا هر چند که در برخی اوقات مجبور به عرضه هستند، ولی حاضر به فروش در قیمت‌های بالاتر خواهند شد.

(نمودار فوق برای حالتی رسم شده است که تغییر چندانی در تصمیم مجموعه عرضه‌کنندگان به وجود نیامده باشد.)
حال مساله فوق را به گونه دیگری مطرح می‌کنیم.
حال فرض کنید که خبری کل بازار را تحت تاثیر قرار داده باشد، یعنی کل سهام مجموعه پتروشیمی‌را دستخوش نوسان منفی کند، فعالان بازار پس از تحلیل در خصوص خبر رسیده، اقدام به عرضه می‌کنند تا در روزهای آینده از کاهش قیمتی که پیش‌بینی کرده‌اند متضرر نشوند.
عرضه سهامداران موجب انتقال نمودار عرضه آنها به سمت راست و پایین می‌شود و تلاقی این دو نمودار موجب کاهش قیمت از ۱۰۰۰ تومان به ۹۹۰ تومان می‌شود.
مشاهده می‌شود کلیه مبادلات بازار را چه در مورد سهام و چه در مورد سایر کالاها در قالب این‌گونه نمودار‌ها بیان نمود.
همان‌طور که مشخص است گاهی اوقات بازیگران اصلی یک سهم تنها متقاضیان و در برخی اوقات عرضه‌کنندگان هستند.
همان‌طور که در نمودار‌های فوق اثر عرضه کننده در زمان خبر خوش و اثر متقاضی در هنگام خبر منفی در خصوص سهام شرکت نادیده گرفته نشده، در عالم واقعی نیز متقاضیان و عرضه‌کنندگان اثر خود را حفظ می‌کنند.
تنها این تحلیل‌های متفاوت این دو گروه است که آنها را در طرف عرضه یا تقاضای یک سهم می‌کشاند.