دارو در بورس

محسن ایلچی

اگرچه شرکت‌های دارویی در بورس تهران مناسبات نزدیکی با رسانه‌ها از جمله دنیای اقتصاد ندارند، اما دلیلی وجود ندارد که موقعیت «بلوک دارویی» در بازار سهام بررسی نشود و به سهامداران توصیه نشود که سهام و صنعت دارو در کشور از چه وضعیتی برخوردار است. به نظر گروه بورس، عوامل متعددی «سهم دارویی» بازار را در موقعیتی ممتاز قرار داده است و باعث شده که سهام این صنعت در دوران رکود بازار هم چندان با کاهش ارزش روبه‌رو نشود. نخست اینکه رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه نظیر ایران باعث شده است که تقاضا در بازار محصولات دارویی رو به رشد باشد. اپیدمی یا فراگیر شدن بیماری‌ها در کشورهای جهان با هر سطح از استاندارد بهداشتی در دهه اخیر خود عامل موثری در توسعه کمی و کیفی این صنعت به ویژه در کشورهایی نظیر ایران شده است.

افزون بر این، تخصصی بودن و دانش در این صنعت باعث شده است که این صنعت با موج تقاضا برای تاسیس واحدهایی نظیر صنعت سیمان، کاشی و سرامیک، ماکارونی و.. مواجه نشود. پس درجه رقابت‌مندی در این صنعت پایین است و مدیران این بخش دستخوش نگرانی‌های متعارف سایر مدیران صنعتی نیستند. دولتی بودن این صنعت و اثر سیاست گذاری وزارت بهداشت و مدیریت سازمان تامین اجتماعی باعث شده است که این صنعت همیشه مورد توجه دولت باشد و خواسته یا ناخواسته به صورت محصولات راهبردی درآید. اگر چه واردات غیر رسمی محصولات دارویی به کشور افزایش یافته است، اما نرخ تعرفه واردات همیشه با ملاحظات دولتی تعیین شده است و دولت نیز با تدابیر پلیسی و امنیتی شدیدتر عرصه را برای فعالیت قاچاقچیان این صنعت محدود کرده است. سیاست‌های حمایتی دولت به ویژه دولت نهم را هم باید در کیفیت سیاست گذاری صنعتی برای این بخش را مدنظر قرار داد. سیاست‌های تامینی دولت، باعث شده که همواره یک سپر جدی در برابر تحدیدات اقتصادی برون‌زا وجود داشته باشد. از این‌رو صنعت دارو مثل صنعت نساجی یا کفش نیست که چینی‌ها آن را تهدید کنند. با این حال این صنعت با وجود حمایت‌های دولت، با مسائل عمومی بخش صنعت نظیر قیمت‌گذاری مسقف و رشد هزینه‌های تولید و... روبه‌رو است، اما به نظر نمی‌رسد که در صورت الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت، این صنعت با توجه به مزیت‌های نسبی (نظیر استفاده از ارز ارزان در دوران تولید و توسعه صنعت) که دارد با تهدیدهای جدی روبه‌رو شود. نکته‌ای که برای فعالان این بخش صنعتی وجود دارد این است که واحدهای تولید دارو باید خود را با فناوری‌های روز تجهیز کنند و با انتقال فناوری (با توجه به پویایی اکتشافات و اختراعات در این صنعت) به نیازهای دارویی کشور پاسخ دهند. با این حال سهام شرکت‌های دارویی از نقدشوندگی بالایی برخوردار نیست که دلیل آن در اختیار گرفتن بخش عمده‌ای از سهام این شرکت‌ها توسط سهامداران عمده است. به بیان دیگر به دلیل پایین بودن درصد سهام شناور آزاد (FREE FOLAT)، سهام شرکت‌های دارویی را باید جزو سهام کم گردش محسوب کرد و نسبت به سایر شرکت‌های بورسی دارای نوسان، طرفدار کمتری دارند، در نتیجه به طور معمول رشد قیمت سهام این شرکت‌ها، موسمی است و به یک یا دو نوبت در سال (پیش از برگزاری مجامع سالانه) محدود می‌شود. از طرفی به دلیل قیمت‌گذاری محصولات این شرکت‌ها توسط دولت، به دلیل افزایش سالانه هزینه‌ها، ریسک این شرکت‌ها به نسبت بالا است، چرا که شرکت‌های دارویی هر سال‌ باید به امید افزایش قیمت از طرف دولت منتظر بمانند و در صورت عدم افزایش قیمت از سوی دولت، سود این شرکت‌ها می‌‌تواند با کاهش همراه باشد. اما همه این موارد باعث شده است که سهامداران به خرید و نگهداری سهم دارویی در بازار سهام از خود اشتیاق نشان دهند. البته باید به مسوولیت اجتماعی و پاسخگویی به تعهدات شرکت دارویی بورس نیز اشاره کرد. وجود شماری از شرکت‌های دارویی در میان ۲۰ شرکت برتر اطلاع‌رسانی بورس تهران، تمایل به اجرای به موقع طرح‌های توسعه، پرداخت به موقع سود سهامداران (در اکثر موارد)، وجود توجیه منطقی در افزایش سرمایه شرکت‌ها، اطلاع‌رسانی و اعلام به موقع اطلاعیه شرکت‌ها و رشد قیمت سهم دارویی حتی در دوران حضیض بازار نمادهای غالبا فعال، وجود P/E منطقی، سیاست مطلوب تقسیم سود، حمایت جدی هلدینگ‌ها از سهم و... از جمله دلایلی است که این سهم‌ها را در موقعیت خاصی قرار داده است. با این حال آینده توسعه صنعت دارو به توسعه مناسبات تجاری کشور در انتقال فناوری (در بعد نرم‌افزار و سخت‌افزار)، نبود محدودیت‌ها و موانع تجاری، تعیین تعرفه‌های منطقی، رفع تدریجی محدودیت قیمت‌گذاری‌های دولتی و تقویت ارزش پول داخلی در برابر سایر اسعار خارجی بستگی دارد.