«دنیای اقتصاد» کارمزد و خدمات کارگزاری‌ها را بررسی می‌کند
ابهام در خدمات، الزام برای کارمزد
با در نظر گرفتن این نکته که کارمزد معاملات فقط در صورت انجام یک معامله دریافت می‌شود، برخی کارگزاری‌ها، سهامداران تازه‌کار را به معامله‌ای تشویق می‌کنند که نه‌تنها سود چندانی ندارد که موجب ضرر هم می‌شود. این موضوع باعث ایجاد تضاد منافع بین کارگزاران و مشتریان می‌شود. هرچند دریافت کارمزد در انجام معاملات، قانونی است اما به‌نظر می‌رسد ساز و کار اجرایی آن، با ابهام‌های بسیاری روبه‌روست و حتی در چارچوب قوانین خودش نیز حرکت نمی‌کند. این موضوع را می‌توان از اعتراض‌های سهامداران به کیفیت ارائه خدمات کارگزاری‌ها فهمید.
بسیاری از سهامداران، بر این باورند که خدمات کارگزاری‌ها با کارمزد دریافتی متناسب نیست. یکی از آنها که یک‌سال است فعالیت خود را در این بازار شروع کرده، به «دنیای اقتصاد» گفت: «در مجموع ۱/۶ درصد از کل مبلغ مورد معامله به‌عنوان کارمزد دریافت می‌شود. اما متاسفانه خدماتی که در قبال این کارمزد ارائه می‌دهند اصلا رضایت‌بخش نیست.» به گفته این سهامدار، نداشتن زیرساخت‌های نرم‌افزاری و اینترنتی مناسب، ارائه نشدن اطلاعات قابل اتکا و مطمئن درباره شرکت‌های بورس، ارائه نشدن آموزش‌های مناسب به افرادی که تازه وارد بورس می‌شوند و شفاف‌سازی نکردن درباره سیر نزولی و صعودی نمادها از جمله مشکلاتی است که پناهی می‌گوید باید کارگزاری‌ها این خدمات را به آنان ارائه دهند. او همچنین اختلال در سامانه معاملاتی را مهم‌ترین مشکل کارگزاری‌ها می‌داند و می‌گوید: این مشکلات که از طرف کارگزاری‌هاست باعث شده سهامداران ضرر کنند. این اعتراض‌ها در مورد ناهماهنگی میزان کارمزد کارگزاری‌ها و خدمات ارائه شده آنها در حالی بیان شده که به گفته یکی از کارگزاری‌ها، کارمزدهای دریافتی از سهامداران، تنها هزینه خرید و فروش و معاملات انجام شده است که فقط بخشی از آن به کارگزاری اختصاص می‌یابد. به گفته این کارگزار بورس، درصدهایی از این کارمزد، پس از کسر مالیات، به شرکت‌های بورس و فرابورس، سازمان بورس، سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و شرکت مدیریت فناوری بورس اختصاص می‌یابد.
مهم‌ترین چالشی که در این میان مطرح می‌شود این است که وقتی سهمی از کارمزد به نهادهای بالادستی و ناظر در بورس اختصاص می‌یابد، چرا نظارتی بر عملکرد و کیفیت خدمات آنلاین بازار سهام اعمال نمی‌شود.
کارگزاری‌ها هیچ خدمتی ارائه نمی‌کنند
یکی دیگر از سهامداران بازار سرمایه که خدمات ارائه شده درکارگزاری‌ها را معادل «هیچ» می‌داند، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اعلام کرد: «در واقع باید گفت کارگزاری‌ها کار خاصی نمی‌کنند.از ابتدای امسال حجم فعالان بازار سرمایه به شکل قابل توجهی زیاد شده اما ظرفیت و زیرساخت کارگزاری‌ها برای این حجم از سرمایه‌گذاران طراحی نشده است. در این شرایط که تعداد فعالان بورس افزایش قابل‌توجهی داشته، این ظرفیت اصلا جوابگو نیست.» او درباره خدمات آنلاین و غیرحضوری کارگزاری‌ها گفت: «در بسیاری از مواقع اگر شما درباره معاملات آنلاین سوالی داشته باشید و بخواهید با کارگزاری تماس بگیرید، عملا کارگزاری پاسخگوی شما نیست. آنقدر تعداد مراجعه‌کننده‌ها زیاد است که باید بیش از چند ساعت در صف تلفن گویا بایستید تا تلفن شما را جواب دهند. ضمن اینکه اکنون امکانات آنلاین هم هست و کارگزاری‌ها می‌توانند از این ابزار استفاده کنند که فعالان بازار تماس تلفنی نگیرند و اشکالات خود را به‌صورت آنلاین مطرح کنند. ولی متاسفانه این امکان جوابگو نیست. من تا به حال نتوانسته‌ام به‌صورت آنلاین سوالم را بپرسم و مشکلم حل شود. کارگزاری‌ها فقط یک سری الگوی سوال و جواب از پیش طراحی شده دارند که روبات است و اگر موضوع را انتخاب کنی یک سری جواب مشخص برای شما درج می‌کند.»
او می‌گوید: «شرکت‌های کارگزاری‌ها معمولا در محاسبات دچار مشکل می‌شوند و پول را اشتباه جا‌به‌جا می‌کنند. مثلا شما پول را واریز می‌کنی، اما در پرداخت وقفه ایجاد می‌شود و همین به سرمایه‌گذار ضرر وارد می‌کند، چون سرعت عمل در بورس مهم است یا مثلا شما ثبت سفارش را انجام می‌دهی، اما به اشتباه ثبت می‌شود و خطا به وجود می‌آید.»
این سهامدار درباره برخی خطاهای کارگزاری‌ها و سیستم آنلاین آنها تاکید کرد: «زمانی که کارگزاری‌ها به شکل آنلاین شروع به کار کردند، این امید شکل گرفت که مانند گذشته خطای انسانی در ثبت سفارش‌ها پیش نیاید، ولی همچنان این مشکل وجود دارد. چند بار شده که خواستم با یک قیمتی سهامی را خریداری کنم اما قبل از خرید اصلاح کردم و متاسفانه بدون اینکه متوجه شوم ثبت سفارش انجام شده است. اشکال هم از سیستم بوده است. در حالی که من ثبت سفارش را حذف کرده بودم.»
در این میان برخی از کارگزاران بورس که با «دنیای اقتصاد» گفت‌وگو کرده‌اند می‌گویند: در مقابل این کارمزد، خدماتی مانند خدمات آنلاین و اعطای اعتبار به مشتریان و... به سهامداران ارائه می‌شود.البته برخی دیگر از آنان نیز بر این باورند که ارائه خدمات جزو وظایف کارگزاری‌ها نیست.
ارائه خدمات مندرج در اساسنامه
محمد عطایی، مدیر نظارت بر کارگزاران سازمان بورس و اوراق بهادار به «دنیای اقتصاد» گفت: «در اساسنامه کارگزاری‌ها، خدماتی به‌صورت قانونی ذکر شده که باید به مشتریان ارائه شود. از میان این خدمات می‌توان به معامله اوراق بهادار، بازارسازی و بازارگردانی، خدمات مالی و مشاوره‌ای که در صورت کسب مجوز، باید به سهامداران ارائه شود. همچنین خدماتی مانند مدیریت ریسک و هرآنچه که در اساسنامه آنها آمده، باید ارائه دهند.» به گفته عطایی، زمانی که کارگزاری‌ها مجوز رسمی دریافت کنند باید مطابق اساسنامه، خدمات درج و تایید شده سازمان بورس را ارائه دهند. مدیر نظارت بر کارگزاران سازمان بورس و اوراق بهادار، درباره نقش کارگزاری‌ها اعلام کرد: «مهم‌ترین نقش شرکت‌های کارگزاری، واسطه بودن میان مردم و بازار سرمایه است. در واقع فعالیت‌های سهامداران از طریق کارگزاری‌ها انجام می‌شود. بنابراین، شناسایی از وظایف اصلی کارگزاری‌هاست. در واقع با توجه به قوانین و نظارت‌های دقیق بر پولشویی در کشور، اگر مشکلاتی برای سهامداران حقیقی و حقوقی و چالش با مسائل مربوط به مقررات پولشویی ایجاد شود، مسوولیت این اتفاق برعهده کارگزاری‌هاست؛ این توضیح هم نشان‌دهنده نقش کلیدی کارگزاری‌ها در مقابل سهامدارهاست.» او با اشاره به اینکه «بهترین تلاش برای بهترین معامله برای اشخاص» از دیگر وظایف کارگزاری‌هاست، گفت: «در این مورد، جز معاملات آنلاین که خود سهامدار انجام می‌دهد، بخش قابل‌توجهی از معاملات برای اشخاص حقوقی از طریق معامله‌گران شرکت‌های کارگزاری اتفاق می‌‌افتد. همچنین تسویه در خرید و فروش سهام‌ها بر عهده شرکت کارگزاری است. در واقع شرکت کارگزاری در مقابل سپرده‌گذاری اوراق بهادار مسوول است. با این توضیحات مسوولیت تمام خدمات و فعالیت‌هایی که در کارگزاری‌ها انجام می‌شود، با خود آنهاست. مثلا تصور کنید فردی به‌صورت اعتباری سهامی را خریداری کرده و تسویه نمی‌کند. در این صورت طرف حساب شرکت سپرده‌گذار، فرد نیست، مدیران کارگزاری‌ها هستند که در مقابل سپرده‌گذار مسوولند. شناسایی مشتری‌ها، انجام معاملات، تسریع معاملات، پرداخت سود فروش به اشخاص و دریافت پول حاصل از خرید و نظارت بر خدمات بورس نیز از دیگر خدماتی است که کارگزاری‌ها بر اساس شرح وظایف‌شان ارائه می‌کنند.»
عطایی در پاسخ به اینکه این شرکت‌ها در مقابل سهم دریافتی از کارمزد چه خدماتی ارائه می‌دهند، توضیح داد: «سازمان‌مدیریت فناوری، هسته معاملات است و در معاملات برخط نقطه ثبت سفارش‌ها تحت نظر شرکت فناوری است. در واقع باید گفت که زیرساخت‌های کلی در شرکت‌های کارگزاری فراهم می‌شود. یک تعداد شرکت‌های نرم افزاری است که در شرکت‌های کارگزاری شناسایی و به‌کار گرفته می‌شوند. پس از آن از مسیر سرورهایی که از طریق شرکت مدیریت فناوری ایجاد شده وارد هسته معاملات می‌شوند. در واقع این مراحل پله‌پله بوده و از زمانی که سرمایه‌گذار وارد صفحه متعلق به شرکت کارگزاری شده تا زمانی که بخواهد به سرورهای شرکت مدیریت فناوری برسد، تمام امور از طریق شرکت‌های نرم‌افزاری‌ای انجام می‌شود که کارگزاری‌ها با آنها قرارداد منعقد کرده‌اند.»
