دنیای اقتصاد - فاطمه اسماعیلی: رصد وضعیت ۳۲۴ نماد حاضر در تابلوی معاملات بورس تهران از منظر نسبت متوسط قیمت بر درآمد (P/ E) نشان می‌دهد، در حال حاضر این نسبت در ۲۲۶ نماد معاملاتی بالای ۵۳/ ۶ (متوسط P/ E بازار در مردادماه) است. بر این اساس در ماه جاری شاهد تعدیل نسبت قیمت بر درآمد شرکت‌های بورسی بودیم. به نظر می‌رسد افزایش سودآوری بزرگترهای بورسی و همچنین تعدیل قیمت بسیاری از نمادهای کوچک بازار مهم‌ترین‌ عوامل تعدیلP/ E کل بازار است.

رصد مهم‌ترین‌ تغییرات قیمت بر درآمد

آمارها نشان می‌دهد طی مرداد ماه ۱۸۶‌شرکت بورسی شاهد تعدیل نسبت قیمت بر درآمد بودند. بیشترین میزان تعدیل P/ E به میزان ۵/ ۱۴۱ واحد به یکی از نمادهای کوچک بازار سهام اختصاص پیدا کرد. بر این اساس شرکت سایپا شیشه با ارزش بازار ۴۱ میلیارد تومانی با توجه به کاهش ۱۴ درصدی قیمت طی معاملات مرداد ماه، شاهد تعدیل قابل توجه نسبت قیمت بر درآمد بود. در میان نمادهای بزرگ بازار سهام نیز نماد معاملاتی شرکت گسترش نفت و گاز پارسیان با ارزش بازاری بالغ بر ۷ هزار و ۶۵۴ میلیارد تومان، با توجه به تعدیل مثبت ۴۶ درصدی (از ۳۷۰ ریال به ۵۴۱ ریال) در گزارش ۹ ماهه، شاهد تعدیل ۶/ ۱ واحدی نسبت P/ E بود. در آن سو اما شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان با توجه به تعدیل مثبت قابل توجه سود هر سهم شاهد بیشترین میزان افزایش نسبت قیمت بر درآمد بود. «وآذر» در اولین پیش‌بینی بودجه خود برای سال مالی منتهی به شهریور ۹۶، زیان ۹۰ ریالی را به سود ۵ ریالی تبدیل کرد. تعدیل مثبت بیش از ۱۰۵ درصدی این شرکت سبب شد تا P/ E مرداد «وآذر» نیز رشد قابل توجهی را تجربه کند و در رتبه سوم قرار گیرد.

سهام بورسی از منظر P/ E

براساس آخرین قیمت‌های موجود برای سهام در پایان مرداد ۹۶، بیشترین نسبت قیمت بر درآمد (P/ E) مربوط به یکی از شرکت‌های فعال در گروه مواد و محصولات دارویی است. به‌طوری‌که سهام داروسازی زاگرس فارمد پارس (داروسازی داملران رازک) با برآورد سود ۵ ریالی نسبت قیمت به درآمد ۶/ ۹۹۳ مرتبه‌ای را به خود اختصاص داده تا از این منظر جایگاه اول بیشترین P/ E را در اختیار خود داشته باشد. رتبه دوم نیز به شرکت سایپا شیشه تعلق دارد. نسبت P/ E «کساپا» با سود پیش‌بینی شده ۲ ریالی برای سال مالی ۹۶، رقم ۵/ ۸۸۵ مرتبه است. سهام شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان نیز با نسبت ۴/ ۸۴۸ مرتبه‌ای در جایگاه سوم بیشترین میزان P/ E قرار گرفته است. در مجموع در حال حاضر تعداد ۲۰ نماد با نسبت قیمت بر درآمد بالای ۱۰۰ واحد در تابلوی بورس مورد معامله قرار می‌گیرند و ۱۴۷ نماد با نسبت P/ E دو رقمی و بالاتر از ۱۰ واحد در بازار سهام وجود دارند. همچنین طبق آمارهای موجود، ۱۵۶ نماد معاملاتی در بورس تهران، دارای P/ E مثبت و زیر ۱۰ واحد هستند. یکی از مشکلات موجود درخصوص محاسبه نسبت قیمت بر درآمد مربوط به شرکت‌هایی است که سودآور نیستند و از این‌رو پیش بینی EPS منفی دارند. بر این اساس محاسبه P/ E درخصوص سهام این شرکت‌ها محلی از اعراب ندارد. در حال حاضر ۲۱ نماد بورسی به دلیل پیش‌بینی زیان در این گروه قرار می‌گیرند.

نگاهی به وضعیت برخی صنایع بورسی

براساس آخرین قیمت‌های موجود برای سهام در پایان مرداد ۹۶، بیشترین نسبت قیمت بر درآمد مربوط به صنعت کاشی و سرامیک است. بر این اساس گروه ساخت محصولات فلزی با ۵ نماد فعال و نسبت قیمت بر درآمد ۵۱/ ۹۰ مرتبه در صدر دیگر صنایع بورسی قرار گرفته است. رتبه دوم بالاترین P/ E در میان صنایع بورسی نیز به میزان ۹۶/ ۷۸ واحد به محصولات کاغذی با تک نماد «چکاوه» اختصاص پیدا کرده است. نکته قابل توجه در این گزارش اما پیش‌بینی زیان گروه بانکی در زمان تهیه گزارش است. بر این اساس به واسطه شناسایی زیان بانک صادرات به‌عنوان بزرگترین بانک حاضر در گروه (از لحاظ ارزش بازار) به میزان ۲۴۵ ریال در کنار زیان‌دهی بانک تجارت به میزان ۲۶۸ریال، رقمی منفی را به کسر نسبت قیمت بر درآمد این صنعت تحمیل کرد تا این صنعت تنها گروهی باشد که بازار قادر به محاسبه P/ E برای آن نیست.

شیمیایی‌ها: عنوان بزرگ‌ترین‌ صنعت بورسی در حال حاضر با ارزش بازاری بالغ بر ۶۴ هزار میلیارد تومان در اختیار گروه محصولات شیمیایی است. در این گروه ۲۹ ‌شرکت قرار گرفته‌اند. در این میان شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس بیشترین ارزش بازار به میزان ۶/ ۲۲ هزار میلیارد تومان را نه تنها در میان شیمیایی‌ها بلکه در میان ۳۲۴ شرکت مورد بررسی از آن خود کرده است. «فارس» که در حال حاضر ۳۵ درصد از کل ارزش این گروه را در اختیار گرفته است، نسبت قیمت بر درآمد خود را ۵/ ۵ مرتبه گزارش داده است. بیشترین میزان P/ E این گروه به شرکت بین‌المللی محصولات پارس به میزان ۴۶۲ واحد تعلق گرفته است و کمترین نسبت قیمت بر درآمد نیز به میزان ۵/ ۳ مرتبه از آن «پارسان» شده است. همچنین از میان ۲۹ شرکت حاضر در گروه محصولات شیمیایی، ۴ شرکت در آخرین گزارش ارسالی زیان شناسایی کرده‌اند که شامل پتروشیمی فارابی، تولید مواد اولیه الیاف مصنوعی، شیمیایی پارس پامچال و پلی اکریل می‌شود. «شپمچا» به‌عنوان زیان‌ده‌ترین نماد این گروه، در آخرین پیش‌بینی خود بر اساس عملکرد ۳ماهه با سرمایه ۳ میلیارد تومانی به ازای هر سهم ۶۴۲ ریال زیان اعلام کرد. این شرکت در سال جاری تنها ۸ روز معاملاتی را تجربه کرده و زیان حدود ۴ درصدی را به سهامداران خود تحمیل کرده است. همچنین نماد معاملاتی این شرکت از تاریخ ۱۸ تیر سال جاری با توجه به مردود بودن اظهار نظر حسابرس نسبت به‌صورت‌های مالی متوقف شده است.

خاکستری‌های بورس: گروه سیمان، آهک و گچ بیشترین نماد بورسی (۳۱ شرکت) را در خود جای داده است. ارزش این گروه حدود ۲/ ۶ هزار میلیارد تومان است و از این منظر ۲ درصد از بازار را در اختیار گرفته است. سیمان فارس و خوزستان بزرگ‌ترین شرکت حاضر در این گروه است که با دارا بودن ۲۱ درصد از سهام گروه، بیشترین ارزش بازاری سیمانی‌ها، یعنی ۸۳۵میلیارد تومان را از آن خود کرده است. شرکت سیمان کردستان، تنها شرکت زیرمجموعه این گروه است که طی آخرین گزارش ارسالی خود روی سامانه کدال، زیان شناسایی کرده‌اند. بر این اساس «سکرد» با انتشار اولین پیش‌بینی درآمد هر سهم منتهی به شهریور ۹۷ با تعدیل مثبت ۱۴ درصدی، مبلغ ۵۴ ریال زیان گزارش داد.در حال حاضر ۱۴ شرکت حاضر در گروه سیمان، آهک و گچ نسبت قیمت به درآمد بالای ۱۰ واحد داشته‌اند که بیشترین میزان P/ E به میزان ۰۴/ ۱۵۳ واحد به شرکت سیمان ایلام اختصاص دارد. این در حالی است که «سیلام» از ابتدای سال تاکنون حتی یک روز مثبت را نیز تجربه نکرده و در این مدت زیان ۲۱ درصدی را به سهامداران خود تحمیل کرده است. همچنین این شرکت طی آخرین گزارش ارسالی خود روی سامانه کدال، خبر از تعدیل منفی ۲۳ درصدی سود هر سهم داد. موضوعی که سبب شد نماد معاملاتی این شرکت در پایان مرداد متوقف شود.

خودرویی‌ها: گروه خودرو و ساخت قطعات یکی از گروه‌های بزرگ و فعال بازار سهام است که در جهت‌گیری و حرکت بازار نقشی مهم و بسیار تاثیرگذار دارد. ارزش این گروه حدود ۶/ ۱۶ هزار میلیارد تومان است و بیش از ۵درصد از بازار کل را در اختیار دارد. در مجموع از میان ۳۰ شرکت مورد بررسی در گروه «خودرو و ساخت قطعات» چهار شرکت در آخرین گزارش ارسالی خود زیان شناسایی کرده‌اند. این شرکت‌ها شامل ایران خودرو دیزل، صنعتی محورسازان ایران خودرو، رینگ‌سازی مشهد و سایپا دیزل می‌شوند. همچنین ۸ شرکت در این گروه نسبت قیمت به درآمد سه‌رقمی داشته است. بالاترین P/ E این گروه را تولید محور خودرو به میزان ۷/ ۵۴۴ مرتبه با برآورد سود ۴ ریالی به خود اختصاص داده است. تعدیل قیمت سهام «خمحور» طی معاملات مردادماه، از مهم‌ترین دلایل تعدیل P/ E این شرکت است. (سهام شرکت تولید محور خودرو طی معاملات مرداد‌ماه با کاهش ۶/ ۵ درصدی همراه شده است.) «خساپا» و «خودرو» نیز که بیشترین سهم از ارزش این گروه را در اختیار داشته و به‌عنوان لیدرهای گروه خودرو و ساخت قطعات شناخته می‌شوند، به ترتیب نسبت قیمت به درآمد ۹۸/ ۹ و ۵/ ۲۲ مرتبه را در اختیار دارند.

مواد و محصولات دارویی: دارویی‌ها با داشتن ۲۸ نماد فعال در بازار سهام، ارزش بازاری برابر ۱۳ هزار میلیارد تومان به خود اختصاص داده‌اند. شرکت دارویی برکت بزرگ‌ترین سهامدار این گروه بوده و ۱۶ درصد از سهام گروه دارویی را از آن خود کرده است. شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین نیز با ارزشی حدود ۱۸ هزار میلیارد ریال بیشترین میزان ارزش بازار در گروه مواد و محصولات دارویی (۱۴ درصد) را به خود اختصاص داده است. در میان ۲۸ شرکت حاضر در گروه مواد و محصولات دارویی هیچ شرکتی در آخرین گزارش خود زیان شناسایی نکرده‌ و بیشترین میزان سود نیز به داروسازی اسوه تعلق دارد. «داسوه» به ازای هر سهم خود ۳۳۴۷ ریال سود پیش‌بینی کرده است. ۵ شرکت حاضر در این گروه نسبت قیمت به درآمد بالاتر از ۱۰ داشته‌اند که بیشترین میزان P/ E به میزان ۶/ ۹۹۳ واحد از آن شرکت داروسازی زاگرس فارمد پارس بوده است. «دکیمی» کمترین میزان P/ E گروه را به میزان ۲۹/ ۴ واحد از آن خود کرده است. «ددام» با وجود اینکه پیش‌بینی درآمد هر سهم سال مالی منتهی به اسفند ۹۶ خود را برای دوره ۳ ماهه بدون تغییر نسبت به گزارش قبل ۵ ریال پیش‌بینی کرد، اما با کسب بازدهی ۷/ ۱ درصدی طی معاملات مردادماه، با افزایش نسبت قیمت بر درآمد همراه شد. یکی از شرکت‌های دارویی که طی معاملات مرداد، با تعدیل نسبت P/ E همراه شد، شرکت دارویی و بهداشتی لقمان بود. در مقابل «دعبید» با توجه به رشد سریع قیمت طی معاملات این ماه (رشد ۱۸ درصدی) شاهد افزایش نسبت قیمت بر درآمد به میزان ۶/ ۲ واحد بود.

P/ E هر سهم به ما چه می‌گوید؟

از آنجا که نسبت قیمت بر درآمد، بیانگر بازده مورد انتظار از خرید سهام شرکت‌ها است، می‌توان این‌گونه استنباط کرد که وضعیت فعلی P/ E شرکت‌ها حکایت از افزایش انتظارات سهامداران دارد. در واقع رشد سریع قیمت یک سهم (صورت کسر) نسبت به رشد سودآوری آن (مخرج کسر) تاکید دارد که سهامداران همچنان نسبت به آینده سودآوری شرکت‌ها و بهبود فضای اقتصادی امیدوارند. به‌عبارت دقیق‌تر، خریدارانی که در قیمت‌های کنونی وارد این سهام شده‌اند، انتظار دارند در آینده، رشد سودآوری شرکت‌های موجود در سبد سرمایه‌گذاری‌شان موجب تعدیل نسبت مذکور شود. بر این اساس رابطه مستقیمی میان نسبت قیمت بر درآمد و ریسک شرکت‌ها دیده می‌شود، به‌طوری که P/ E بالا برای نمادهای حاضر در بازار سهام، حاکی از ریسک بالای این شرکت‌ها است.در این میان اما باید توجه داشت در محاسبه نسبت P/ E لزوما توجهی به کیفیت سودهای کسب شده نمی‌شود، به‌طوری که در بسیاری موارد افزایش سودآوری عمدتا از طریق فعالیت‌های غیرعملیاتی همچون فروش دارایی‌ها و سود حاصل از سرمایه‌گذاری و سایر فعالیت‌های غیرعملیاتی به‌دست آمده است. اگرچه اصول صحیح گزارش‌دهی مالی و رعایت استانداردها در تنظیم صورت‌های مالی، شرکت‌ها را ملزم می‌کند درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی و سایر را به تفکیک منعکس کنند اما بازار و به‌خصوص توده سهامداران غیرمتخصص براساس یک معیار پذیرفته‌شده فقط P/ E را می‌شناسند و گاهی اوقات بدون توجه و تجزیه و تحلیل سایر پارامترها، ارزیابی خود را براساس این نسبت قرار می‌دهند. به عبارتی می‌توان گفت یکی از پربسامدترین اشتباهاتی که سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای می‌توانند مرتکب ‌شوند، خرید سهام صرفا به اتکای P/ E بالا یا پایین است. بر این اساس هر چند محاسبه P/ E بسیار ساده است اما تفسیر آن عملا دشوار به‌نظر می‌رسد به‌طوری که در شرایطی این نسبت بسیار گویا و در زمان‌های دیگر کاملا بی‌معنا جلوه می‌کند.به لحاظ نظری نیز P/ E یک سهم به ما می‌گوید سرمایه‌گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت بپردازند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز گفته می‌شود. به عبارت دیگر اگر P/ E یک سهم ۲۰ باشد، به این معنی است که سرمایه‌گذاران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم بپردازند. گزارش فعلی بر اساس آخرین قیمت‌ها و سودآوری شرکت‌ها در پایان خرداد تهیه شده است.

تعدیل ریسک بورسی‌ها از دو منبع