دنیای اقتصاد - فاطمه اسماعیلی: با نگاهی به وضعیت ۳۲۵ نماد حاضر در تابلوی معاملات بورس تهران از منظر نسبت متوسط قیمت به درآمد (P/ E) می‌توان دریافت در حال حاضر این نسبت در ۲۱۶ نماد معاملاتی بالای ۷ (متوسط P/ E بازار در شرایط کنونی) است. در این میان اما تعداد شرکت‌هایی که دارای نسبت قیمت به درآمد زیر ۵ واحد هستند نیز کم نیست. آخرین قیمت‌های موجود برای سهام در پایان تیر ۹۶ نشان می‌دهد نسبت قیمت به درآمد ۳۵ شرکت بورسی زیر ۵ واحد قرار دارد.به لحاظ نظری نیز P/ E یک سهم به ما می‌گوید که سرمایه‌گذاران چند ریال حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت پرداخت کنند. به همین دلیل به آن ضریب سهام نیز گفته می‌شود. به عبارت دیگر اگر P/ E یک سهم ۲۰ باشد، به‌این معنی است که سرمایه‌گذاران حاضرند ۲۰ ریال برای هر ریال از سود این سهم بپردازند. گزارش فعلی بر اساس آخرین قیمت‌ها و سودآوری شرکت‌ها در پایان تیرماه تهیه شده است.

از آنجا که این نسبت، بیانگر بازده مورد انتظار از خرید سهام شرکت‌ها است، می‌توان این‌گونه استنباط کرد که وضعیت فعلی P/ E شرکت‌ها حکایت از افزایش انتظارات سهامداران دارد. در واقع رشد سریع قیمت یک سهم (صورت کسر) نسبت به رشد سودآوری آن (مخرج کسر) تاکید دارد که سهامداران همچنان نسبت به آینده سودآوری شرکت‌ها و بهبود فضای اقتصادی امیدوارند. در این میان اما باید توجه داشت در محاسبه نسبت P/ E لزوما به کیفیت سودهای کسب شده توجهی نمی‌شود، به‌طوری که در بسیاری موارد افزایش سودآوری عمدتا از طریق فعالیت‌های غیرعملیاتی همچون فروش دارایی‌ها و سود حاصل از سرمایه‌گذاری و سایر فعالیت‌های غیرعملیاتی به‌دست آمده است. اگرچه اصول صحیح گزارش‌دهی مالی و رعایت استانداردها در تنظیم صورت‌های مالی، شرکت‌ها را ملزم می‌کند درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی و سایر را به تفکیک منعکس کنند اما بازار به‌خصوص توده سهامداران غیرمتخصص براساس یک معیار پذیرفته شده فقط P/ E را می‌شناسند و گاهی اوقات بدون توجه و تجزیه و تحلیل سایر مولفه‌ها، ارزیابی خود را براساس این نسبت قرار می‌دهند. به عبارتی می‌توان گفت یکی از پربسامدترین اشتباهاتی که سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای می‌توانند مرتکب ‌شوند، خرید سهام صرفا به اتکای P/ E بالا یا پایین است. بر این اساس هر چند محاسبه P/ E بسیار ساده است اما تفسیر آن عملا دشوار به‌نظر می‌رسد به‌طوری که در شرایطی این نسبت بسیار گویا و در زمان‌های دیگر کاملا بی‌معنا جلوه می‌کند.

سهام بورسی از منظر P/ E

براساس آخرین قیمت‌های موجود برای سهام در پایان تیر ۹۶، بیشترین نسبت قیمت بر درآمد (P/ E) مربوط به یکی از شرکت‌های فعال در گروه سایر محصولات کانی غیرفلزی است. به‌طوری‌که سهام شرکت سایپا شیشه با برآورد سود ۲ ریالی نسبت قیمت به درآمد ۱۰۲۷ مرتبه‌ای را به خود اختصاص داده تا از این منظر جایگاه اول بیشترین P/ E را در اختیار داشته باشد. رتبه دوم نیز به داروسازی زاگرس فارمد فارس (داملران رازک) تعلق دارد. نسبت P/ E «ددام» با سود پیش‌بینی شده ۵ ریالی برای سال مالی ۹۶ رقم ۲/ ۹۷۷ مرتبه است. سهام شرکت تولید محور خودرو نیز با نسبت ۵۷۷ مرتبه‌ای در جایگاه سوم بیشترین میزان P/ E قرار گرفته است. در مجموع در حال حاضر تعداد ۲۰ نماد با نسبت قیمت بر درآمد بالای ۱۰۰ واحد در تابلوی بورس مورد معامله قرار می‌گیرند و ۱۵۰ نماد با نسبت P/ E دو رقمی و بالاتر از ۱۰ واحد در بازار سهام وجود دارند. همچنین طبق آمارهای موجود، ۱۵۲ نماد معاملاتی در بورس تهران، دارای P/ E مثبت و زیر ۱۰ واحد هستند. یکی از مشکلات موجود درخصوص محاسبه نسبت قیمت بر درآمد مربوط به شرکت‌هایی است که سودآور نبوده از این‌رو EPS منفی دارند. بر این اساس محاسبه P/ E درخصوص سهام این شرکت‌ها محلی از اعراب ندارد. در حال حاضر ۲۲ نماد بورسی به دلیل پیش‌بینی زیان در این گروه قرار می‌گیرند.

نگاهی به وضعیت برخی صنایع بورسی

براساس آخرین قیمت‌های موجود برای سهام در پایان تیر ۹۶، بیشترین نسبت قیمت بر درآمد مربوط به صنعت کاشی و سرامیک است. بر این اساس گروه محصولات کانی غیرفلزی با ۱۱ نماد فعال و نسبت قیمت به درآمد ۶۸/ ۱۱۷ مرتبه در صدر دیگر صنایع بورسی قرار گرفته است. رتبه دوم بالاترین P/ E در میان صنایع بورسی نیز به میزان ۷۴/ ۹۰ واحد به خودرویی‌ها با ۳۰ نماد فعال اختصاص پیدا کرده است. یکی دیگر از موارد بررسی در این گزارش میزان سهام شناور شرکت‌ها است. سهام شناور آزاد بخشی از سهام یک شرکت است که در بازار قابل معامله بوده و با اهداف مدیریتی از سوی سهامداران کنترل‌کننده نگهداری نمی‌شود. بر این اساس عرضه و تقاضای این بخش از سهام به واسطه دخالت در فرآیند معاملات روزانه، تعیین‌کننده قیمت بوده و قابلیت نقدشوندگی سهام را فراهم می‌کند. بر‌اساس اطلاعات موجود، تا پایان تیر، بیشترین میزان سهام شناور آزاد به کارخانه‌های تولیدی و صنعتی ثابت خراسان با داشتن ۸۸ درصد سهام شناور اختصاص یافته است و پس از آن سه شرکت بانک خاورمیانه با ۷۵ درصد، تامین ماسه ریخته‌گری با ۷۲ درصد و کشت و صنعت پیاذر با ۷۰ ‌درصد سهام شناور، بالاترین حجم سهام شناوری را در این بازار دارا هستند. در این میان سهام شناور آزاد ۲۱ نماد بورسی مقادیری زیر یک درصد را به خود اختصاص داده‌اند که عمدتا از نمادهای سیمانی‌ و غذایی تشکیل شده‌اند.

خودرویی‌ها: گروه خودرو و ساخت قطعات یکی از گروه‌های بزرگ و فعال بازار سهام است که با داشتن نقش لیدری، در جهت‌گیری و حرکت بازار نقشی مهم و بسیار تاثیرگذار دارد. ارزش این گروه حدود ۱۶۸ هزار میلیارد ریال است و بیش از ۵ درصد از بازار کل را در اختیار دارد. در مجموع از میان ۳۰ شرکت مورد بررسی در گروه «خودرو و ساخت قطعات» ۴ شرکت در آخرین گزارش ارسالی خود زیان شناسایی کرده‌اند. این شرکت‌ها به ترتیب شامل ایران خودرو دیزل، صنعتی محورسازان ایران خودرو، رینگ‌سازی مشهد و سایپا دیزل می‌شوند. همچنین ۷ شرکت در این گروه نسبت قیمت به درآمد مثبت و زیر ۱۰ داشته است. در مجموع بالاترین P/ E این گروه را تولید محور خودرو به میزان ۹۷۱ مرتبه با برآورد سود ۴ ریالی به خود اختصاص داده است. «خساپا» و «خودرو» نیز که بیشترین سهم از ارزش این گروه را در اختیار داشته و به‌عنوان لیدرهای گروه خودرو و ساخت قطعات شناخته می‌شوند، به ترتیب نسبت قیمت به درآمد ۹۸/ ۹ و ۲۵ مرتبه را در اختیار دارند.

خاکستری‌های بورس: گروه سیمان، آهک و گچ ۳۱ شرکت را در خود جای داده است. ارزش این گروه بیش از ۶۵ هزار میلیارد ریال است و بیش از ۲ درصد از بازار را در اختیار گرفته است. سیمان فارس و خوزستان بزرگ‌ترین شرکت حاضر در این گروه است که با دارا بودن ۹ درصد از سهام گروه بیشترین ارزش بازاری گروه سیمان، آهک و گچ یعنی ۹ هزار و ۱۵۸ میلیارد ریال را از آن خود کرده است. ۲ شرکت از زیرمجموعه‌های این گروه طی آخرین گزارش ارسالی خود روی سامانه کدال، زیان شناسایی کرده‌اند. همچنین ۱۶ شرکت حاضر در گروه سیمان، آهک و گچ نسبت قیمت به درآمد بالای ۱۰ واحد داشته‌اند که بیشترین P/ E به میزان ۸/ ۱۳۷ واحد به شرکت سیمان ایلام اختصاص دارد. بیشترین سهام شناور آزاد در میان خاکستری‌های بازار سهام نیز به میزان ۵۱درصد در اختیار نماد معاملاتی شرکت سیمان شاهرود است.

شیمیایی‌ها: در گروه محصولات شیمیایی ۲۹ ‌شرکت قرار گرفته‌اند و ارزش این گروه حدود ۶۴۰ هزار میلیارد ریال است. بزرگ‌ترین شرکت در این صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس است که بیشترین ارزش بازار را به میزان ۲۲۶ هزار میلیارد ریال در میان ۳۲۵ شرکت موجود از آن خود کرده است. «فارس» ۳۵ درصد از کل ارزش شیمیایی‌ها را در اختیار گرفته و نسبت قیمت بر درآمد آن نیز ۵/ ۵ مرتبه گزارش شده است. بیشترین P/ E این گروه به شرکت بین‌المللی محصولات پارس به میزان ۵/ ۱۹۹ واحد تعلق گرفته است. همچنین از میان ۲۹ شرکت حاضر در گروه محصولات شیمیایی، ۴ شرکت در آخرین گزارش ارسالی زیان شناسایی کرده‌اند که شامل پتروشیمی فارابی، تولید مواد اولیه الیاف مصنوعی، شیمیایی پارس پامچال و پلی‌اکریل می‌شود. با بررسی درصد سهام شناور آزاد شیمیایی‌ها نیز به نام شرکت کربن ایران با ۸۶/ ۵۴ درصد (بیشترین میزان سهام شناور آزاد گروه محصولات شیمیایی) برخورد می‌کنیم.

مواد و محصولات دارویی: دارویی‌ها با دارا بودن ۲۸ نماد فعال، ارزشی برابر ۱۲۹ هزار و ۴۲۷‌میلیارد ریال به خود اختصاص داده‌اند. شرکت دارویی برکت بزرگ‌ترین سهامدار این گروه بوده و ۱۶ درصد از سهام گروه دارویی را از آن خود کرده است. شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین نیز با ارزشی حدود ۱۸ هزار میلیارد ریال بیشترین میزان ارزش بازار را در گروه مواد و محصولات دارویی (۱۴ درصد) به خود اختصاص داده است. در میان ۲۸ شرکت حاضر در گروه مواد و محصولات دارویی هیچ شرکتی در آخرین گزارش خود زیان شناسایی نکرده‌ و بیشترین میزان سود نیز به داروسازی اسوه تعلق دارد. «داسوه» به ازای هر سهم خود ۳۳۴۷ ریال سود پیش‌بینی کرده است. ۶ شرکت حاضر در این گروه نسبت قیمت به درآمد بالاتر از ۱۰ داشته‌اند که بیشترین میزان P/ E به میزان ۲/ ۹۷۷ واحد از آن شرکت داروسازی داملران رازک بوده و «دکیمی» کمترین میزان P/ E گروه را به میزان ۴۷/ ۴ واحد از آن خود کرده است.

مختصات ریسک در بازار سهام