دنیای اقتصاد- سلیمان کرمی: شاخص کل بورس تهران روز گذشته با افت ۳۶۸ واحدی مواجه شد. با فشار فروش در بیشتر نمادهای بازار روند نزولی شاخص کل رقم خورد. در حالی‌که شاخص تا نیم ساعت پایانی معاملات تا کف ۷۷ هزار واحد نزول یافته بود با بازگشایی سهام پالایش نفت تهران و رشد قیمتی بیش از ۱۶ درصدی، شاخص به مدار مثبت بازگشت. اما این پایان نوسانات دیروز دماسنج بازار نبود و بازگشایی «رمپنا» پس از ۲۳۰ روز با فشار فروش مواجه شد و در نهایت در صدر نمادها با بیشترین تاثیر منفی در محاسبه شاخص قرار گرفت. تشدید فضای منفی و شکستن کف ۷۷ هزار واحد، فشار فروش را افزایش داد و در نهایت شاخص با افت ۵/ ۰ درصدی به کار خود پایان داد.

بازگشایی «شتران» با یک شفاف‌سازی مبهم

نماد شرکت پالایش نفت تهران که در اوایل اسفند به دلیل تعدیل درآمد هر سهم متوقف شده بود،روز گذشته بازگشایی شد. «شتران» پس از تعدیل مثبت ۹۳ درصدی نسبت به پیش‌بینی پیشین در حالی بازگشایی شد که آخرین شفاف‌سازی این شرکت کاملا به وضعیت مبهم سودآوری آتی این شرکت اشاره داشت. این شفاف‌سازی که از سوی سازمان بورس ارائه شده است به احتمال تعدیلات مکرر طی صورت‌های مالی آتی اشاره دارد. نکته قابل توجه که کارشناسان بازار نیز نسبت به آن آگاهی کافی دارند بی‌اعتبار بودن صورت‌های مالی پالایشی‌ها تا زمانی‌که صورت‌های حسابرسی‌شده سال مالی آینده به تصویب مجمع برسد، است. این موضوع مورد تاکید سازمان بورس نیز بوده و کارشناسان سازمان نسبت به تغییرات احتمالی آتی هشدار داده‌اند. به نظر می‌رسد مطابق سال‌های اخیر، انتظار برای انتشار نرخ‌های نهایی در تیر وجود دارد.

پیش از این «دنیای اقتصاد» در گزارشی تحت عنوان «بازی نرخ‌گذار با سهامداران پالایشی» به سایه سنگین سیاست‌های نامشخص مرجع نرخ‌گذار بر صورت‌های مالی شرکت‌های پالایشی اشاره کرده بود. بر اساس شفاف‌سازی و اخبار منتشرشده نیز مشخص است که نرخ‌های اعلامی از سوی وزارت نفت به شرکت‌های پالایشی با آنچه در روند ۶ ماهه روی «کدال» قرار گرفته بود، متفاوت است. گرچه مقامات پالایش و پخش پیش از این در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به تغییر رویکرد در نرخ‌گذاری و ابلاغ نرخ‌های نهایی به‌صورت ماهانه اشاره کرده بودند اما بار دیگر شاهد هستیم که نرخ‌های اعلامی به شرکت‌های پالایشی هر لحظه ممکن است تغییر کند (در گزارشی تحت عنوان رشد بورس با سوخت پالایشی‌ها با معاون پالایش و پخش مصاحبه شده بود). این تغییرات شاید از نظر مرجع نرخ‌گذار چندان با اهمیت نباشد اما همان‌طور که در آخرین پیش‌بینی شرکت‌های پالایشی مشاهده می‌شود می‌تواند تغییرات شگرفی را در صورت‌های مالی این شرکت‌ها ایجاد کند. این‌بار تغییرات مطابق با میل سهامداران پالایشی بوده و در نتیجه شاهد استقبال بازار از «شتران» در معاملات دیروز بودیم.

حال در صورتی‌که مقامات نرخ‌گذار در آینده‌ای نه چندان دور نسبت به نرخ‌های کنونی تردید کنند و این بار نرخ فروش نفت به‌عنوان ماده اولیه شرکت‌های پالایشی را افزایش یا نرخ خرید فرآورده‌ها را کاهش دهند، مسیری معکوس را در سودآوری این شرکت‌ها و همچنین قیمت سهام این نمادها باید انتظار داشت. سهام «شتران» در معاملات دیروز ۲۶۰ تومان (رشد ۲۰ درصدی نسبت به قیمت‌های پیش از بازگشایی) قیمت خورد. در این میان حقیقی‌ها خریداران اصلی این سهم و از سوی دیگر علاوه بر مشارکت این معامله‌گران در سمت فروش، شاهد حضور حقوقی‌ها نیز بودیم. در ادامه اما آخرین معاملات «شتران» کمتر از قیمت اولیه بود و شاهد تشکیل صف فروش روی قیمت ۲۴۷ تومان بودیم. معاملات این سهم با خرید یک میلیون سهم از سوی یک کد حقوقی به پایان رسید. در شرایطی که مرجع نرخ‌گذار همچنان بی‌توجه به سود و زیان سهامداران شرکت‌های پالایشی، روند غیرمنطقی گذشته خود را برای اعمال نرخ ادامه می‌دهد فعالان بازار باید مطابق با آنچه در شفاف‌سازی سازمان به آن اشاره شده است افت و خیز‌های آتی را پذیرا باشند. زمانی که نتوان به عملکرد به ظاهر واقعی شرکت اتکا کرد دل بستن به پیش‌بینی‌ها کاملا غیر‌منطقی است. علاوه بر این، باید به این موضوع اشاره کرد که سیاست کنونی وزارت نفت در تعیین نرخ‌های کنونی برخلاف عملکرد سخت‌گیرانه گذشته بوده است. رشد محسوس حاشیه سود این شرکت‌ها به تغییر رویکرد درخصوص نرخ‌گذاری برای محصولات و همچنین مواد اولیه اشاره دارد. دست و دلبازی کنونی وزارت نفت در صورتی‌که ادامه پیدا کند می‌تواند نشانه‌ای از چراغ سبز به شروع طرح‌های کیفی‌سازی این شرکت‌ها باشد. البته ممکن است با سختگیری‌های آتی از تقسیم سود در مجمع جلوگیری شود. این موضوع می‌تواند سیگنالی منفی باشد که فشار فروش را از سوی معامله‌گران بازار به خصوص حقوقی‌ها افزایش دهد. این موضوع در نمادهایی که حقوقی‌های فعال بیشتری نسبت به «شتران» دارند ممکن است چشمگیرتر باشد (۹۰ درصد از مالکیت پالایش نفت تهران در اختیار سهام عدالت بلوکه است).

سقوط، پس از حبس 230 روزه

در حالی‌که رشد قیمتی «شتران» به کمک شاخص کل آمد از سوی دیگر سهام گروه مپنا که از ۲۷ تیر به دلایل مشکلاتی که در کرسی هیات‌مدیره این شرکت به وجود آمده بود، متوقف شد. این اختلاف بر سر بلوک ۶/ ۴۷ درصدی سرمایه‌گذاری صنایع برق و آب صبا بوده است. نیمی از این شرکت‌ سرمایه‌گذاری به شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس اختصاص دارد. در اواخر تیر اخباری مبنی بر بازگشت ۴۹ درصد از سهام مهاب قدس و ۴۷ درصد از سهام مپنا به دولت اشاره شد (این دو بلوک پیش از این به آستان قدس واگذار شده بود). سرانجام «رمپنا» در معاملات دیروز بازگشایی شد. توقف طولانی‌مدت این نماد احتمال تشدید فشار فروش را به وجود آورده بود. مشابه شرایط کنونی را پیش از این در دیگر نمادهای بورسی با مدت زمان طولانی توقف نیز شاهد بوده‌ایم. گرچه مپنا سود هر سهم خود را برای سال مالی آتی با تعدیل مثبت اندکی به بازار ارائه داد، اما تامین نقدینگی از سوی سهام‌داران بر قیمت سهم فشار وارد کرد. عمده معاملات «رمپنا» در روز بازگشایی در اختیار حقوقی‌ها بود؛ ۸۶ درصد از حجم خرید و ۷۰ درصدی حجم فروش به حقوقی‌ها اختصاص داشت. با ریزش قیمتی کنونی، «رمپنا» به کمترین قیمت در ۱۳ ماه اخیر تنزل یافت.

تعدیل مثبت مانع از ریزش نشد

در کنار گروه فلزات اساسی که در سال ۹۵ با رشدهای خود توجه ویژه‌ای را از سوی فعالان به خود جلب کرده بودند، شرکت‌های متانول‌ساز نیز با صعود قابل‌توجه قیمت مواجه شدند. در حالی‌که ریزش قیمت متانول در اوایل سال جاری، افت شدید سودآوری این شرکت‌ها را به دنبال داشت، با جهش قیمت متانول در بازار جهانی توجه به سمت این نمادها جلب شد. به این ترتیب با جهش‌های متوالی سودآوری شاهد اوج‌گیری قیمت سهام در این گروه بودیم. سه شرکت با تولید عمده متانول در بازار سهام وجود دارند. «شفن» و «شخارک» از شرکت‌های بورسی هستند که اثر قابل توجهی از رشد قیمت متانول می‌پذیرند. نماد فرابورسی «زاگرس» نیز از غول‌های متانول‌ساز جهان محسوب می‌شود که نوسانات تولید آن در هفته‌های اخیر اثر محسوسی بر قیمت جهانی متانول داشته است. پتروشیمی فناوران و خارگ با وجود تعدیل مثبت در اولین پیش‌بینی درآمد هر سهم در روزهای اخیر در مسیر نزولی قرار گرفته‌اند. در نگاه اول این‌گونه به نظر می‌رسد که عده‌ای پس از رشدهای قابل‌توجه شناسایی سود را به ادامه سهام‌داری در این نماد ترجیح داده‌اند. در این میان ممکن است ریسک‌های موجود در بازار متانول مورد توجه برخی از فعالان بازار باشد. احتمال ریزش قیمت از مواردی است که کارشناسان بازار جهانی نسبت به آن اذعان دارند. با این حال به نظر می‌رسد عامل قوی‌تر در این میان فضای منفی بازار بوده است.

زیرا معامله‌گرانی که تا این حد نسبت به آینده قیمتی متانول آگاه هستند پیش از توقف این دو نماد به منظور تعدیل مثبت نیز از این موارد آگاه بوده‌اند. بر این اساس به نظر می‌رسد فضای منفی حاکم بر بازار باعث شده عده‌ای نقدینگی را به سهام در پرتفوی خود ترجیح دهند. البته در این میان نوسانات تولیدی که در زاگرس و به دنبال وضعیت قیمتی این پتروشیمی مشاهده می‌شود نیز در جو کلی گروه متانول‌سازان بی‌تاثیر نبوده است. گرچه کارشناسان بازار نسبت به قیمت‌های کنونی متانول در بازار جهانی خوش‌بین نیستند، اما متانول همچنان در نزدیکی سطح ۳۸۰ دلار در نوسان است. این قیمت‌ها با توجه به مفروضات کنونی بودجه متانول‌سازان بسیار بالاتر بوده و اثر محسوسی بر سودآوری این شرکت‌ها خواهد داشت. البته بار دیگر باید به احتمال ریزش قیمت متانول در سال آینده با تقویت سمت عرضه (بهره‌برداری از طرح‌های جدید) و همچنین ضعف احتمالی تقاضا (کاهش تقاضا از سوی واحدهای MTO چین با توجه به عدم توجیه اقتصادی تولید این واحدها) اشاره کرد.

در بازار چه گذشت؟

همراه با افت شاخص، شاخص کل هم‌وزن با افت ۵/ ۰ درصدی معاملات دیروز را به پایان رساند. پس از نمادهای «رمپنا» و «شتران» به ترتیب با بیشترین اثر منفی و مثبت بر شاخص کل، «وغدیر»، «فملی» و «شفن» بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل به ثبت رساندند. ارزش معاملات خرد بازار حدود ۱۳۰ میلیارد تومان بود. گروه‌های فنی و مهندسی، بانک‌ها و فلزات اساسی به ترتیب بیشترین ارزش معاملات را در اختیار داشتند.‌

ریزش بورس در جدال بازگشایی‌ها