نقشه راه IFRS در ایران

دنیای اقتصاد- مجید اسکندری: همایش «آماده‌سازی برای تغییر موفق رژیم حسابداری به IFRS» با همت موسسه حسابرسی هوشیار ممیز و با حضور نمایندگان سازمان حسابرسی و فعالان بخش خصوصی حرفه حسابداری برگزار شد و الزامات، راهکارها و پیامدهای پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

تابوها را بشکنیم، IFRS غول نیست

عضو هیات عامل سازمان حسابرسی؛ نخستین سخنران این همایش با اشاره به اقدامات این سازمان درخصوص استقرار IFRS در ایران گفت: سازمان حسابرسی با توجه به اساسنامه این سازمان که مرجع تدوین استانداردهای حسابداری است، کار پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی را عهده‌دار شده است و تاکنون ۳۲ استاندارد حسابداری را براساس آخرین استاندارد‌‌های بین‌المللی تدوین کرده که ۲۸تای آن به استانداردهای بین‌المللی نزدیک بوده یا تفاوت‌های اندکی با آنها دارد.

دکتر موسی بزرگ‌اصل افزود: ۴۰ استاندارد حسابرسی داریم که این استانداردها منطبق با استانداردهای بین‌المللی است همچنین ۱۰استاندارد حسابداری بخش عمومی داریم که درخصوص تبدیل حسابداری نقدی به تعهدی است که در مجموع، در آینده کشور از نتایج اقدامات این سازمان بهره‌مند و شفافیت ناشی از آنها نصیب اقتصاد کشور خواهد شد.عضو هیات عامل سازمان حسابرسی درخصوص چالش‌های موجود در بانک‌ها بر سر راه IFRS گفت: بانک‌ها، شرکت‌های زیرمجموعه متعددی دارند و زمانی که قرار است صورت‌های مالی تلفیقی آنها براساس IFRS تهیه شود دو راه وجود دارد.نخست همه شرکت‌های وابسته و فرعی، یک صورت مالی براساس IFRS تهیه کرده و حسابرس راجع به آن نظر بدهد و دیگر اینکه حسابرسی شرکت‌های فرعی براساس استانداردهای ملی صورت گیرد و اطلاعات اضافه برای صورت‌های مالی تلفیقی تهیه شود و حسابرس بررسی کرده و نظر بدهد. این حسابدار رسمی یادآور شد: برخی از همکاران، این کار را غیرممکن می‌دانند اما تصور نمی‌کنم پیچیده باشد و اگر استانداردهای ملی رعایت شود، انطباق وجود دارد اگرچه ممکن است برخی تغییرات به وجود آید، اما روش دوم برای شرکت‌ها کم‌هزینه‌تر است.

عضو هیات عامل سازمان حسابرسی در ادامه با اشاره به اخذ حق تالیف (کپی‌رایت) از بنیاد استانداردهای بین‌المللی، ترجمه استانداردها و تهیه راهنمای به‌کارگیری آنها، انتشار نشریات ۲۰۳، ۲۰۷، ۲۰۸ و ۲۱۰ در این سازمان گفت: ترجمه‌های ما براساس ضوابط IFRS است و ما نمی‌توانیم به استانداردها و الزامات آن دست بزنیم. اگر افشای اضافه بخواهیم، می‌توانیم مطرح کنیم. بنیاد استانداردهای بین‌المللی تاکید کرده است که از این استاندارد‌ها، استفاده تجاری نشود و حتی اوایل کار، قابل ذخیره و چاپ نیز نبود.در حال حاضر تنها چهار استاندارد اصلی، باقی مانده است که تا یکی دو هفته آینده در اختیار حرفه و شرکت‌ها قرار خواهد گرفت.بزرگ‌اصل سپس به الزامات پیاده‌سازی IFRS اشاره کرد و گفت: نخستین الزام، شکستن تابوها است. IFRS غول نیست زیرا ۲۸ استاندارد ما با استانداردهای بین‌المللی یکسان است و دوره‌های آموزشی طراحی شده نیز با همین فرض است. ضمن اینکه شرکت‌ها و موسسات به استانداردهای ملی مسلط هستند و ما باید تفاوت‌ها را پوشش بدهیم و مهم است که شرکت‌ها را هدایت کنیم و وظیفه اخلاقی ما این است که این کار با کمترین هزینه برای شرکت‌ها صورت گیرد.

بزرگ‌اصل، سیستم بانکی را یکی از دشوارترین قسمت‌های پیاده‌سازی IFRS خواند و تصریح کرد: نرم‌افزارهای سیستم بانکی ما ناقص است و باید مشکل‌شان برطرف شود. آنها هر کدام نرم‌افزار مخصوص خودشان را دارند در حالی که در کشورهای اروپایی، پایه‌های نرم‌افزاری سیستم بانکی یکسان است و نرم‌افزارهای متعدد و مختلف وجود ندارد. وی از موسسات حسابرسی درخواست کرد متون مختلف را مطالعه کنند زیرا بیشتر نکات ریز موجود در استانداردهای بین‌المللی برای ما کاربرد ندارد و ما ابزارهای مالی متعدد و پیچیده‌ای در کشور نداریم بنابراین باید روی ابزارهای مالی داخلی کار کنیم.بزرگ‌اصل سپس با اشاره به همکاری مشترک با بیمه مرکزی و سندیکای بیمه‌گران در برگزاری دوره‌های آموزشی و بررسی چالش‌های موجود گفت: گاهی اوقات جنجال‌هایی غیرضروری برپا می‌شود در حالی که باید در فضایی حرفه‌ای و بدون هیاهو کار کرد. سازمان حسابرسی، خود آغازگر این کار است نه مانع آن بنابراین مباحث حاشیه‌ای تنها روند کار را کند می‌کند.محاسبه ارزش منصفانه ابزارهای مالی، اجباری است در حالی که تجدیدارزیابی اختیاری است، بنابراین پیشنهاد می‌کنم فعلا سراغ تجدید ارزیابی نرویم. وی در پایان از همه ارگان‌های مربوطه قدردانی کرد و خواستار مشارکت جمعی همه سازمان‌ها به منظور استقرار IFRS شد.

IFRS؛ میکرو‌آنالیز یا ماکرو‌آنالیز

ناصر محامی، حسابدار رسمی و پژوهشگر در ادامه همایش یادشده با اشاره به اهمیت پیاده‌سازی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی گفت: استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و استقرار آنها کریدوری است که بازارهای مالی ما را به بازارهای جهانی متصل می‌کند و از اهمیت پایه‌ای برای بازارهای مالی و اقتصاد کشور برخوردار است و می‌تواند در تامین مالی پروژه‌های اقتصادی موثر باشد، بنابراین در پذیرش IFRS جای مناقشه نیست و همه بر این اعتقادیم که باید آنها را پذیرفته و اجرایی کنیم اما ممکن است در مسیری که در نظر داریم، طرز فکر متفاوتی داشته باشیم. محامی، تهیه نقشه راه مناسب و جامع منطبق با روش‌شناسی علمی را نکته کلیدی برای استقرار IFRS دانست و افزود: ما در نظام تصمیم‌گیری در سطح کلان، تا حدودی دچار خطای ترکیبی هستیم به این معنی که تصمیمات در حوزه خرد را به راحتی به حوزه‌های کلان تعمیم می‌دهیم.

وی توضیح داد: مسیری که برای استقرار IFRS و رویکرد غالبی که در پیاده‌سازی آن داریم، بررسی‌های فنی و تکنیکی و مهندسی IFRS بوده و بحث‌ها در حوزه مشکلات فنی متمرکز است و اینکه آیا از نظر فنی قادر به مدیریت استانداردها هستیم یا خیر. تجزیه و تحلیل در سطح کلان در حوزه اقتصاد سیاسی شامل فاکتورهای سیاسی، اقتصادی، حقوقی و فرهنگی است که باید مورد ملاحظه قرار گیرد و بر کیفیت عملی استانداردها تاثیر می‌گذارند. وی تاکید کرد: زمانی، نقشه راه IFRS کارآ و اثربخش است که هر دو نوع تحلیل خرد و کلان را انجام دهیم. محامی حیطه اصلی تجزیه و تحلیل کلان را نظام مالیاتی، نظام ارزیابی و برآورد ارزش منصفانه و نظام حسابرسی دانست و گفت: روح قوانین و نظام مالیاتی بر مبنای وضع مالیات نقدی بر سود ابرازشده، بر مبنای تعهدی است که این نظام، اصلی‌ترین عامل تقویت تمایل به تحریف صورت‌های مالی است. نمی‌توان انتظار داشت باوجود تحریف و صورت‌های مالی با چندین بند مشروط، به بازارهای بین‌المللی نیز راه یافت زیرا نشان می‌دهد که حاکمیت شرکتی دچار مشکل شده است. این حسابدار رسمی ادامه داد: در نظام ارزیابی نیز دچار مشکل هستیم زیرا این نظام از نظر سازمانی، قدیمی، غیرحرفه‌ای و ناکارآ است؛ ضوابط گزارشگری حرفه‌ای و ضوابط مستندسازی نداریم و کشور ما فاقد نهاد حرفه‌ای ارزیابی بوده و نهادهای پشتیبان برای تهیه اطلاعات پایه‌ای ارزیابی نیز نداریم.محامی درخصوص نظام حسابرسی موجود در کشور گفت: در حال حاضر، ظرفیت لازم را نداریم و مقررات جامعه حسابداران رسمی ایران، فاقد انعطاف و جامع‌نگری لازم برای قبول مسوولیت در سطح فراملی و فاقد ابزارها و امکانات قانونی کافی از قبیل امکان مشارکت با موسسات بین‌المللی و خارجی است. وی سپس گفت: حل و فصل مسائل مربوط به نظام مالیاتی، نظام ارزیابی و نظام حسابرسی، خارج از حیطه اقتدار و حاکمیت سازمان بورس و سازمان حسابرسی است.

استقرار IFRS یک پروژه ملی است که نیازمند جلب نظر تمام نهادهای تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز نظیر دولت و مجلس برای اصلاح نظام‌های یادشده است. محامی تاکید کرد: در کنار تحلیل خرد که با قدرت انجام شده و پیش رفته، حتما باید تحلیل کلان نیز انجام شود و اگر تحلیل کلان نشان داد که استانداردها باید در زمانی نزدیک اجرا شود، هرچه دیرتر اجرا کنیم ضرر خواهیم کرد. وی در پایان گفت: متاسفانه بسیاری از حسابداران ما، اقتصاد را رها کرده‌اند و برعکس، در حالی که اقتصاد خرد و استانداردهای حسابداری، بخشی از اقتصاد کلان است و در نهادهای استانداردگذار دنیا تعدادی اقتصاددان هم حضور دارند که زمینه‌های اقتصاد سیاسی و آثار اقتصادی استانداردها را بررسی می‌کنند و با توافق جمعی استانداردها را می‌پذیرند.مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری نیکی‌گستر، دیگر سخنران نهمین همایش سالانه موسسه حسابرسی هوشیار ممیز بود که به بررسی آثار پیاده سازی IFRS بر بازار سرمایه کشور پرداخت.

دکتر علی رحمانی، شفافیت، کیفیت حسابداری، قابلیت مقایسه، هزینه سرمایه، نقدشوندگی بازار و امکان سرمایه‌گذاری گسترده‌تر را مهم‌ترین آثار IFRS خواند و توضیح داد: زمان تصدی در بورس اوراق بهادار، تلاش کردیم برخی شرکت‌های بورسی را وارد بازارهای بین‌المللی کنیم اما این بازارها همواره از ما درخصوص نحوه حسابداری شرکت‌ها سوال می‌کردند و ما پاسخی نداشتیم. مدیرعامل سابق شرکت بورس اوراق بهادار با تاکید بر نیاز به IFRS در بازارهای داخلی نیز گفت: استانداردهای بین‌المللی به عنوان یک مجموعه کامل استاندارد مطرح است. ما در حوزه استانداردهای ملی تلاش زیادی کرده‌ایم اما در عمل یک مجموعه کامل استاندارد نداریم. این در حالی است که در بازار داخل گاه معاملات پیچیده‌ای وجود دارد که تنها IFRS می‌تواند برای آنها استاندارد داشته باشد. بنابراین ما انتظار داریم با به‌کارگیری IFRS شفافیت در بازارهای مالی افزایش یابد. استاد دانشگاه الزهرا درخصوص کیفیت حسابداری گفت: این موضوع به کیفیت اندازه‌گیری برمی‌گردد که IFRS می‌تواند به آن کمک کند. وی یادآور شد: چون نظام حسابداری بین‌المللی ما را به رسمیت نمی‌شناسد، رتبه ریسک‌مان در دنیا، بالا است همچنین در پولشویی رتبه بالایی داریم. در حالی که اگر IFRS درست پیاده شود صورت‌های مالی قابل اتکایی خواهیم داشت. همچنین امکان قابلیت مقایسه بانک‌ها فراهم می‌شود و در سطح بنگاه‌ها نیز هزینه سرمایه کاهش می‌یابد. وی سپس گفت: ابتدا پیاده‌سازی IFRS باید از شرکت‌های بزرگ‌تر آغاز شود و در ادامه به همه شرکت‌های بورسی تعمیم یابد البته باید دقت شود در فرآیند پیاده‌سازی و اجرا، انحراف‌ها و تعدیلات به حداقل برسد زیرا اگر تعدیلات زیاد باشد به اندازه تعداد شرکت‌ها، IFRS به وجود خواهد آمد. البته در این راه به رهنمودهای محلی و الزامات محلی نیز نیاز خواهیم داشت. رحمانی ادامه داد: با توسعه بنگاه‌ها، فرآیندهای حسابداری، پیچیده شده‌اند و استانداردها باید آنها را دربرگیرد و درک ما برای اجرا نباید موجب گمراهی و عدم شفافیت شود. سادگی استانداردهای ملی نسبت به IFRS لزوما به معنای بهتر بودن آنها نیست و گاهی سادگی موجب افشای ناصحیح اطلاعات و گمراهی سرمایه‌گذاران می‌شود.