دنیای اقتصاد-مهرنوش سلوکی: کمتر از یک‌ماه پیش، صندوق‌های سرمایه‌گذاری ملزم به سرمایه‌گذاری حداقل ۵ و حداکثر ۲۰درصدی از ارزش کل دارایی‌ها در بازار سهام شدند. در همین زمینه روز گذشته اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار طی اطلاعیه‌ای جدول حدنصاب ترکیب دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری را در اوراق بهادار بادرآمد ثابت ابلاغ کرد. با توجه به اینکه حجم زیادی از نقدینگی صندوق‌ها در بانک‌ها به‌صورت سپرده است، آنها مکلفند دارایی‌های خود را در بازار پول کاهش داده و به حداکثر ۶۰ درصد برسانند. بررسی‌ها نشان می‌دهد با توجه به ارزش کل دارایی این صندوق‌ها(حدود ۱۲۵ هزار میلیارد تومان)، ورود پول‌های تازه به بازار سهام و بازار بدهی می‌تواند جنبه‌های مثبت و منفی داشته باشد. مثبت از آن جهت که ورود این حجم نقدینگی می‌تواند توسعه و تعمیق بازارها را به‌همراه داشته باشد و منفی به این دلیل که کشش بازار برای این حجم پول‌های تازه باید مدنظر قرار بگیرد تا بازار با حباب و رشد‌های غیرمتعارفی مواجه نشود. همچنین با توجه به عرضه‌های محدود بازار بدهی تاکنون ورود نقدینگی از سوی صندوق‌ها نیاز به انتشار اوراق بیشتر دارد که این موضوع نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.

جزئیات ترکیب دارایی صندوق‌ها

موضوع تغییردر حدنصاب ترکیب دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار از اواسط تابستان از سوی سازمان بورس مطرح شد.با وجود اینکه در تمام دنیا ماهیت فعالیت این صندوق به نفع بازار سرمایه است، اما بررسی ترکیب دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران حاکی از انباشته شدن نقدینگی در بانک‌ها به دلیل سود سپرده جذاب است. در اولین اقدام سازمان بورس با الزام صندوق‌ها به تغییر سقف سپرده‌ها خواستار کوچ نقدینگی معینی از بازار پول به بازار سهام شد. این موضوع که طی ماه‌های بعد با بی‌اعتنایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مواجه شد، سازمان بورس را برآن داشت که طی اطلاعیه‌ای الزام سقف و کف ترکیب دارایی‌ها را مشخص کند. براساس گفته علی سعیدی؛ معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار با اصلاح نمونه اساسنامه و امیدنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری «در اوراق بهادار با درآمد ثابت»، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مزبور ملزم به سرمایه‌گذاری حداقل ۵ و حداکثر ۲۰درصدی از ارزش کل دارایی‌های صندوق در «سهام، حق‌تقدم سهام و قرارداد اختیار معامله سهام پذیرفته شده در بورس تهران یا بازار اول و دوم فرابورس ایران و گواهی سپرده کالایی پذیرفته شده در بورس» شدند.حال در اطلاعیه دیگری که روز پیش توسط اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار منتشر شد جزئیات حدنصاب ترکیب دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری ابلاغ شد. این اطلاعیه در سه بند تنظیم شده که عبارتند از: ۱- سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بادرآمد ثابت،گواهی سپرده بانکی و سپرده بانکی ۲- سهام، حق تقدم سهام و قرارداد اختیار معامله و ۳- واحدهای سرمایه‌گذاری «صندوق‌های سرمایه‌گذاری.»

جنبه‌های مختلف ابلاغیه جدید

در ابلاغیه جدید عنوان شده است که صندوق‌ها حداکثر ۶۰درصد از دارایی خود را می‌توانند به‌صورت سپرده بانکی، حداقل ۳۰ درصد به‌صورت اوراق بهادار در بازار بدهی و حداقل ۵درصد در بازار سهام سپرده‌گذاری کنند. در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» اشاره شده بود که از ابتدای سال ۹۵ ارزش کل صندوق‌های با درآمد ثابت در بازار سرمایه رشد قابل توجه ۵۰ درصدی را تجربه کرده است. بر اساس اطلاعات به دست آمده از مدیریت فناوری بورس تهران، تا پایان شهریور سال جاری ارزش کل این صندوق‌ها به مرز ۹۰هزار میلیارد تومان نزدیک شده است (حدود ۹ درصد از کل نقدینگی در اقتصاد). با این وجود آخرین آمارها حاکی از این است که ارزش کل این صندوق‌ها حدود ۱۲۵هزار میلیارد تومان است. نگاهی به پرتفوی این صندوق نکات جالبی را در بر دارد. به‌عنوان مثال در حال حاضر حدود ۸۰ درصد از پرتفوی این صندوق‌ها در سپرده‌های بانکی متمرکز شده است که کف نرخ سود پیش‌بینی‌شده یا تضمین‌شده توسط این صندوق‌ها ۱۸ درصد است. با توجه به اینکه در ابلاغیه جدید حداقل ۵درصد و حداکثر۲۰درصد، از دارایی صندوق‌ها باید در بازار سهام سرمایه‌گذاری شود انتظار می‌رود نقدینگی جدیدی وارد این بازار شود. با احتساب اینکه در حال حاضر این صندوق‌ها مقداری از اندوخته خود را در بازار سهام سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ محاسبات انجام شده پیش‌بینی می‌شود در حدود ۴هزارو ۵۰۰ میلیارد تومان تا ۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید از سوی صندوق‌ها وارد بازار سهام شود، اما با توجه به اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری عموما ریسک گریز هستند و بازار سهام، بازاری پرریسک است، احتمال اینکه سپرده‌گذاری آنها از بازار سهام به سمت بازار بدهی به‌عنوان بازار امن‌تر صورت گیرد نیز وجود دارد. با این حساب و با احتساب ارزش کل دارایی این صندوق‌ها (۱۲۵هزار میلیارد تومان) می‌توان انتظار ورود نقدینگی به میزان ۲۰ هزار میلیارد تومان به بازار بدهی را داشت.

فرصت‌ها و تهدید‌های پول‌های تازه

ورود این نقدینگی به بازار سهام می‌تواند فرصت‌ها و تهدید‌هایی را به همراه داشته باشد. مهم‌ترین فرصتی که این موضوع می‌تواند داشته باشد تعمیق هرچه بیشتر بازار سهام است. پول‌های تازه همواره در بورس می‌تواند توسعه این بازار و تحرک بیشتر سهامداران را به‌همراه داشته باشد و جذابیت بورس را دوصد چندان کند. اما موضوع دوم درخصوص تهدیدهایی است که ورود این حجم از نقدینگی می‌تواند به همراه داشته باشد. با توجه به شرایط فعلی که بازار سهام ایران دارد به‌نظر می‌رسد ورود نقدینگی مدیریت نشده می‌تواند تبعاتی چون شکل‌گیری حباب در بازار و رشد قیمتی غیربنیادی سهام شرکت‌ها را به‌همراه داشته باشد. به‌طور مثال در اواسط تابستان سال جاری این موضوع به وضوح دیده شد که سرازیر شدن نقدینگی از سوی برخی صندوق‌ها به بورس باعث رشد قیمتی غیر‌قابل متعارفی شد که بعد‌ها فروکش کرد. در این شرایط بازار سهام نیاز به زیرساخت‌ها و پشتوانه‌هایی دارد که بتواند این نقدینگی را به بهترین نحو ممکن به‌کار گیرد و از سرگردانی آن در بازار جلوگیری کند. از جمله کارهایی که در این زمینه می‌توان انجام داد، استفاده از این نقدینگی در قالب عرضه‌های اولیه است، موضوعی که می‌‌تواند بازار سهام را توسعه داده و جذابیت آن را میان سهامداران افزایش دهد. از سوی دیگر تهدیدهای ورود این حجم از نقدینگی تنها مختص به بازار سهام نیست و اگر در بازار بدهی نیز درست به کار گرفته نشود نمی‌تواند چندان رهاوردی برای بازار بدهی داشته باشد. همچنین همانطور که پیش‌تر گفته شد اگر صندوق‌ها بخواهند سرمایه‌گذاری خود را در بازار بدهی انجام دهند باید کشش این بازار مدنظر قرار بگیرد. با توجه به عرضه‌های محدود این اوراق این رقم از نقدینگی (حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان) نیاز به انتشار اوراق بیشتری دارد، موضوعی که اگر مورد توجه قرار نگیرد باعث سرگردانی پول‌های تازه در بورس می‌شود.

موقعیتی مناسب برای اختیار معامله

در بخش دیگری از این ابلاغیه آمده است صندوق‌های سرمایه‌گذاری باید حداکثر ۵ درصد از ارزش روز سهام و حق تقدم سهام صندوق را در اخذ موقعیت خرید قراردادهای اختیار معامله به‌کار گیرند. همچنین این صندوق‌ها مکلف شده‌اند حداکثر ۱۰ درصد از تعداد سهام پایه موجود در پرتفوی مجاز سرمایه‌گذاری صندوق در سهام را به اخذ موقعیت فروش در قرارداد اختیار معامله اختصاص دهند. با وجود اینکه بیش از یک ماه از راه‌اندازی معاملات Option در بازار سهام می‌گذرد، بررسی‌ها نشان می‌دهد این ابزار تاکنون نتوانسته در میان سهامداران جذابیت زیادی داشته باشد و بسیاری از نمادهای درج شده کماکان بدون معامله هستند. از این رو اختصاص مقداری نقدینگی به این بخش می‌تواند باعث رونق و تحرک بیشتر شود. موضوعی که اگر به‌خوبی مدیریت شود می‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را برای سهامداران کاهش داده و افراد بیشتری را جذب این بازار کند.

فرصت‌ها و تهدیدهای پول‌های تازه برای بورس