دنیای اقتصاد، هاشم آردم: شاخص بورس تهران طی معاملات دیروز بازار سهام با ۱۱‌واحد رشد به عدد ۷۹ هزار و ۸۴ واحد رسید. این روزها به نظر می‌رسد حمایت از قیمت‌ها در بورس تهران وارد فاز جدیدی شده است. اگرچه پس از وعده رئیس سازمان بورس درباره قطع معاملات بلوکی در نمادهای عادی با هدف حفظ شاخص کل، این قبیل تحرکات کمتر در بازار دیده می‌شود، اما همچنان دغدغه متولیان بازار برای حفظ قیمت‌ها به ویژه در نمادهای بزرگ سوال برانگیز است. الزام صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت به ورود جدی به بورس، شیوه جدیدی است که برای حفظ بازار انتخاب شده است. اقدامی که در آینده نزدیک می‌تواند باعث نوسان مقطعی بازار، ورود نقدینگی جدید (به‌عنوان بازیگران جدید بورس) و فرار نقدینگی محبوس (به‌عنوان حقوقی‌های بزرگ فعلی بورس) شود.

نگاهی به آخرین اقدامات آقای رئیس

در هفته‌های گذشته شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار کشور اقدامات کم‌سابقه‌ای را در جهت کاهش تنش‌های بازار سرمایه انجام داد. وی در گام اول با اشخاص حقیقی شناخته شده بازار سهام جلسه‌ای برگزار کرد و نظرات این افراد را پذیرا شد. در گام دوم، رئیس سازمان میزبان کارگزاران بود تا نظرات این رکن بازار سهام را نیز شنیده باشد. در ابتدای هفته جاری نیز نوبت به فعالان حقیقی بزرگ بازار رسید. رئیس سازمان در این جلسه از حقوقی‌ها خواست تا از بازار حمایت کنند. گرچه حمایت از بازار لزوما به معنای خرید سهام نیست، اما با توجه به رویکردی که سازمان تاکنون نشان داده است، محتمل‌ترین هدف رئیس سازمان از این درخواست، همان خرید سهام و حمایت قیمتی است.

این قبیل اقدامات در واقع نشان دهنده عزم متولیان بازار برای ثبات‌بخشی به بازار است، اما به نظر می‌رسد هدفگذاری‌های سازمان برای حمایت از بازار نگاه بلندمدت ندارد. اگرچه این اقدامات نشان از عبور رؤسای نهادهای متولی بازار از رهیافت‌های سطحی دارد، اما همچنان نشانه‌ای از رهیافت‌های بلندمدت برای سامان‌دهی به بازار مشاهده نمی‌شود. ایجاد ابزارهای جدید اختیارات خرید و فروش البته به‌عنوان مدرن‌ترین ابزار قابل معامله در بورس تهران، قطعا در بلندمدت منجر به کارآتر شدن بازار خواهد شد، اما نه تنها اقبالی از سوی فعالان بازار به این ابزارها مشاهده نمی‌شود، بلکه سازمان و شرکت بورس نیز تلاش ندارند این ابزارها را برجسته کنند. تبلیغاتی که روی این ابزارها در ابتدای راه‌اندازی انجام شد، امیدوارکننده بود، اما حالا به نظر می‌رسد که متولیان بازار این ابزارها را فراموش کرده‌اند.

همزمان با این تحولات دستورالعملی جدید برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت منتشر شد. کمتر از ۱۰ روز پیش نمونه اساسنامه و امیدنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری «در اوراق بهادار با درآمد ثابت» توسط اداره امور نهادهای مالی اصلاح شد. طبق نمونه اساسنامه جدید ادامه فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ساختار «تنها در اوراق بهادار با درآمد ثابت» پس از اتمام مدت فعالیت فعلی آنها منوط به تغییر نوع صندوق مذکور به صندوق‌ سرمایه‌گذاری«در اوراق بهادار با درآمد ثابت» یا صندوق‌های «مختلط» یا «سهام» خواهد بود. علاوه بر آن از آن پس صندوق‌های سرمایه‌گذاری مزبور ملزم به سرمایه‌گذاری حداقل ۵ و حداکثر ۲۰درصدی از ارزش کل دارایی‌های صندوق در «سهام، حق تقدم سهام و قرارداد اختیار معامله سهام پذیرفته شده در بورس تهران یا بازار اول و دوم فرابورس ایران و گواهی سپرده کالایی پذیرفته شده در بورس» شدند.این اصلاحیه باعث می‌شود به نظر‌ آید که متولیان بازار همچنان نگاهی سنتی به بازار دارند. با اجرایی شدن این دستورالعمل دست‌کم چهار هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید وارد بازار خواهد شد.

ورود نقدینگی جدید، فرار نقدینگی محبوس

مجموع دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت در حال حاضر بیش از ۱۲۵ هزار میلیارد تومان است. اگرچه این نقدینگی برای به حرکت درآوردن چرخ‌های بورس تطمیع‌کننده به نظر می‌رسد، اما نباید فراموش کرد که متوسط نسبت قیمت به درآمد (P بر E) در بازار سهام تهران در حال حاضر بیش از ۵/ ۷ مرتبه است. چنانچه زیان شرکت‌های زیانده از مجموع سودآوری شرکت‌های بورسی تفریق شود، متوسط واقعی P بر E بازار رقمی بالاتر از این محدوده خواهد بود. ورود نقدینگی جدید به بازار در شرایط فعلی زمینه را برای انفجار قیمت‌ها فراهم خواهد کرد. درست ۶ ماه پیش، زمانی که صندوق سرمایه‌گذاری گنجینه آرمان شهر شروع به خرید سهام کرد، شاخص کل تقریبا یک ماه صعودی شد اما پس از آن رفته‌رفته ارزش معاملات و سطح قیمت‌های سهام رو به تنزل گذاشت. تجربه خرید سهام توسط صندوق سرمایه‌گذاری گنجینه آرمان شهر در سال جاری اگرچه باعث رشد مقطعی قیمت‌ها شد، اما ورود صندوق‌های جدید سرمایه‌گذاری به بورس به‌صورت دستوری تفاوت داشت. البته انگیزه‌های صندوق مذکور برای خرید سهام در شرایط فعلی بازار مشخص نیست، اما این صندوق با تمایل خود اقدام به خرید سهام کرده بود. این صندوق در حال حاضر ۴/ ۶درصد از دارایی‌های ۲۳ هزار میلیارد تومانی خود را به‌صورت سهام نگهداری می‌کند و در روزهای اخیر دوباره در سمت تقاضا فعال شده است.

افزایش فعالیت این صندوق‌ها در کوتاه‌مدت باعث انحراف قیمت‌ها و افزایش نامعقول نسبت P بر E بازار خواهد شد و برخی قیمت‌ها را وارد محدوده بیش‌ارزشی خواهد کرد. در طرف مقابل حقوقی‌هایی که از سال ۹۲ تا کنون دچار قفل‌شدگی منابع خود در بورس هستند، شرایط را برای خروج از بازار مناسب خواهند دید. حقوقی‌هایی که مدت‌هاست منتظر فرصت هستند تا از بازار خارج شوند و کمبود نقدینگی خود را جبران کنند. در نتیجه یک نوسان مقطعی در قیمت‌ها رخ خواهد داد که احتمالا با سیاست‌های سازمان در تناقض است. شاید جلسه‌ای که در ابتدای هفته جاری با حضور رئیس سازمان بورس و نمایندگان حقوقی‌های بزرگ برگزار شد، با هدف جلوگیری از خروج این حقوقی‌های بزرگ تشکیل شده باشد.

نباید فراموش کرد که ارزش پرتفوی بورسی صندوق سرمایه‌گذاری گنجینه آرمان شهر در حال حاضر بیش از هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان است. برای شکل‌گیری این پرتفو شاخص بورس در ابتدای سال جاری برای مدت یک ماه بدون دلیل صعودی بود و پس از آن در مرداد و شهریور ماه بورس وارد رکود عمیق معاملاتی شد. حال فرض کنید اگر قرار باشد حدودا ۴ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید به سمت بازاری گسیل شود که با هزینه فرصت ۲۰ درصدی پول، P بر E بیش از ۵/ ۷ مرتبه‌ای دارد، چه بر سر قیمت‌ها در اولین گام و ارزش معاملات بازار سهام در انتها خواهد شد!

مروری بر آمار معاملات دیروز

در داد‌و‌ستدهای دیروز سهامداران بیش از یک میلیارد و ۷۹۱ میلیون برگه سهم و حق‌تقدم و سایر دارایی‌های مالی را به ارزش ۳هزار و ۹۷۱ میلیارد ریال در ۵۶ هزار نوبت معاملاتی دست به دست کردند. شاخص کل بورس ۱۱ واحد بالا رفت و در عدد ۷۹هزار و ۸۴ به کار خود پایان داد. در جریان معاملات دیروز نمادهای پالایش نفت بندرعباس، پالایش نفت تهران، پالایش نفت اصفهان و سرمایه‌گذاری معادن و فلزات با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص، رشد این متغیر را رقم زدند. این در حالی بود که تاثیر منفی نمادهای سایپا، ایران ترانسفو و پارس‌خودرو مانع رشد بیشتر این متغیر شد. دیروز گروه‌های خودرو، رایانه و کانی غیرفلزی با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت ایستادند. صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای فیبر ایران، پیاذر، کشاورزی و دامپروری مگسال، سیمان داراب، لیزینگ رایان سایپا، قند قزوین و کیمیدارو بود. در مقابل نمادهای فرآورده‌های نسوز آذر، ایران ارقام، آهنگری تراکتورسازی ایران، کاشی و سرامیک سینا، حمل و نقل خلیج فارس، چرخشگر و سایپا دیزل با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند. همچنین روز گذشته سهامداران برای خرید واحدهای صندوق امین یکم، پارند پایدار سپهر، سهام پیاذر، اوراق صکوک مرابحه سایپا و سهام لبنیات کالبر بیشترین تقاضای خرید را ثبت کردند. در سوی دیگر بازار سرمایه‌گذارانی برای خروج از واحدهای صندوق پارند پایدار سپهر، آسان پرداخت پرشین، اوراق صکوک بناگستر کرانه، اوراق صکوک مرابحه سایپا، اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، واحدهای صندوق نگین شهرری و امین یکم بیشترین عرضه‌ها و طولانی‌ترین صف‌های فروش را رقم زدند.

دودستگی بازیگران بزرگ بورس