توقف طولانی‌مدت نماد‌ها در بورس تهران در ماه‌های اخیر به‌دلیل افزایش ریسک نقدشوندگی، یکی از مشکلات مهم فعالان بازار سهام بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر ۶۸ نماد فعال در بورس و فرابورس متوقف هستند. در بین آنها، بحث‌های زیادی پپرامون نمادهای بزرگ بانکی وجود داشته است. نمادهایی که بیش از ۵ ماه از زمان توقفشان می‌گذرد. با این حال انتشار گزارش‌های پیش‌بینی عملکرد بانک ملت و تجارت در اواخر هفته گذشته انتظار بازگشایی این نمادها در هفته جاری را افزایش داده که می‌تواند به افزایش نقدشوندگی بورس کمک کند.

دنیای اقتصاد- زهرا رحیمی: توقف نمادهای معاملاتی همواره به‌عنوان یکی از مشکلات سرمایه‌گذاران در بورس تهران مطرح بوده است. این اقدام که معمولا به دلیل ابهام در ارائه اطلاعات و تا زمان کسب شفافیت اطلاعاتی از سوی نهاد ناظر صورت می‌پذیرد، در ماه‌های اخیر به مانعی جدی بر سر نقدشوندگی در بازار سهام تبدیل شده است. توقف طولانی مدت نماد‌ها در ماه‌های اخیر مقدار قابل توجهی از نقدینگی بازار را در خود حبس کرد و انتقادهای زیادی نیز در بازار به وجود آمد. بسیاری از کارشناسان بازار سهام با استناد به این موضوع که در بورس‌های مطرح دنیا به منظور حفظ نقدشوندگی بازار، زمان توقف تا بازگشایی نمادها کوتاه‌ و عمدتا یک ساعته است، به موضوع توقف طولانی مدت نمادها در بورس تهران انتقادهایی وارد کردند. با این حال سازمان بورس و اوراق بهادار تهران با اتخاذ سیاست سختگیرانه‌تر نسبت به موضوع شفافیت شرکت‌ها بحث توقف نماها را جدی‌تر پیگیری کرد. در نهایت ریسک کاهش نقدشوندگی بر فضای معاملات کنونی بورس تهران سایه انداخت. البته اقدام بورس درخصوص شفاف‌سازی شرکت‌ها کاملا مثبت ارزیابی می‌شود اما این انتظار وجود دارد که با اتخاذ تدابیری از طولانی شدن مدت این توقف‌ها کاسته شود.

بررسی نمادهای متوقف بورسی و فرابورسی

زمان توقف یک ساعته نمادها در بورس‌های مطرح دنیا از سوی کارشناسان در شرایطی مطرح شد که در بورس تهران توقف نماد در بازه زمانی بیش از ۳ ساله را نیز شاهد بوده‌ایم. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که در شرایط کنونی ۵۳ نماد فعال در بورس تهران و ۱۵ نماد فعال در فرابورس ایران متوقف هستند. ارزش بازار ۵۳ نماد متوقف بورسی حدود ۷۲ هزار میلیارد تومان و معادل ۲۱ درصد از ارزش فعلی بازار سهام است. شرکت کاشی اصفهان طولانی‌ترین زمان توقف نماد را داشته است. «کاصفا» از ۲ آذر ۹۲ به دلیل برگزاری مجمع عمومی عادی به‌طور فوق‌العاده متوقف شد. این نماد پس از گذشت بیش از ۳ سال از زمان توقف هنوز هم به تابلوی معاملات بورس تهران باز نگشته است. پس از «کاصفا» شرکت آلومینیوم ایران طولانی‌ترین ‌مدت توقف نماد را داشته است. «فایرا» به دلیل تعدیل پیش‌بینی درآمد هر سهم از تاریخ ۳ آبان ماه ۹۴ تاکنون متوقف بوده است. کاشی نیلو که در تاریخ ۲۸ دی ماه به دلیل تعدیل پیش‌بینی سود هر سهم متوقف شده است، دیگر شرکت بورسی با توقف طولانی مدت نماد بوده است. زمان توقف ۵۰ نماد دیگر مورد بررسی فعال در بورس تهران (در بین ۵۳ نماد) از ابتدای سال جاری رخ داده است. در بین نمادهای متوقف سال جاری می‌توان از توقف نماد«شپلی» در تاریخ ۲۸ فروردین ماه و توقف «رمپنا» در تاریخ ۲۷ تیرماه نام (هر دو نماد به دلیل برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه متوقف شده‌اند). توقف نماد معاملاتی بانک‌های تجارت، ملت و صادرات در روزهای پایانی تیر‌ماه سال جاری نیز از توقف‌های جدال‌برانگیز در بازار سهام کشور بوده‌اند.

انتظار‌ها پایان می‌یابد

همان‌طور که اشاره شد، توقف نماد‌های بانکی از جمله نمادهای متوقف پرحاشیه در ماه‌های اخیر بوده است. در مجموع در گروه بانکی ۷ نماد فعال در بورس تهران و ۴ نماد فعال در فرابورس ایران در شرایط کنونی متوقف هستند. از جمله نمادهای مهم و اثرگذار متوقف زیرمجموعه این گروه می‌توان به بانک تجارت، بانک صادرات و بانک ملت که بیش از ۵۰ درصد ارزش بازار کنونی گروه بانکی را در اختیار دارند، اشاره کرد. بیش از ۵ ماه از زمان توقف نمادهای بزرگ بانکی می‌گذرد. این نمادها، به دلیل آنچه بانک مرکزی «‌لزوم رعایت استاندارد‌های حسابداری بین‌المللی و اخذ ذخایر مالی مناسب در صورت‌های مالی» به‌عنوان پیش‌شرط برگزاری مجامع عادی سالانه سهامداران بانک‌ها عنوان کرده است، همچنان متوقف هستند. اولین نشانه‌ها از وضعیت نامناسب گروه بانکی به مجمع عمومی سالانه این شرکت‌ها در تابستان ۹۴ بازمی‌گردد. پیش از آن نیز کارشناسان مختلفی به مشکلات این گروه اشاره کرده بودند. با این حال بانک مرکزی در نخستین اقدام خود در آن سال مانع از تقسیم درصد بالایی از سود بانک‌ها مطابق با سال‌های پیش شد. یک سال بعد درست چند روز مانده به برگزاری مجامع زیر‌مجموعه این گروه، این بانک‌ها یک به یک متوقف شدند. شکی نیست که صورت‌های مالی بانک‌ها به‌طور حتم باید تغییر می‌کرد.

عدم شفافیت دارایی‌های بانکی و شناسایی سود غیرواقعی، دیر یا زود گریبان آنها و به تبع آن اقتصاد کشور را می‌گرفت. به عبارت دیگر چنانچه وضعیت بانک‌ها به حال خود رها می‌شد، نه تنها سهامداران، بلکه کل اقتصاد متضرر می‌شد. از این رو موضوع مهم در مورد وضعیت نمادهای زیر‌مجموعه این صنعت حبس نقدینگی قابل توجه سهامداران در این نمادها بود. پس از بحث و جدل‌های بسیاری که پیرامون نمادهای بانکی وجود داشت سرانجام روز دوشنبه بانک ملت گزارش پیش‌بینی سود هر سهم خود بر اساس عملکرد ۶ ماهه خود را منتشر کرد. دیروز نیز بانک تجارت گزارش پیش‌بینی درآمد هر سهم منتهی به اسفند ۹۵ را روی سامانه «کدال» قرار داد. در همین راستا به نظر می‌رسد این دو نماد نخستین بانک‌هایی خواهند بود که با صورت‌های مالی اصلاح‌شده بازگشایی می‌شوند. در مورد بازگشایی نمادهای بانکی مطابق آنچه در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» گفته ‌شد بانک مرکزی منوط به تعیین تکلیف قطعی تا اسفند ۹۵ و دریافت مجوز لازم، در شرایط کنونی از برخی الزامات قانونی مانند اخذ ذخیره وجه التزام روی مطالبات از دولت صرف‌نظر کرده است. در نتیجه تعدیل‌هایی در میزان زیان این بانک‌ها صورت گرفته است که گزارش‌های بهتری نسبت به انتظارات موجود منتشر شده است. بر اساس گزارش منتشر شده، بانک ملت که پیش از اعمال این تعدیل‌ها باید بیش از ۳۰۰ ریال زیان برای سال مالی ۹۴ شناسایی می‌کرد در شرایط کنونی ۱۰ ریال سود (با سرمایه ۴ هزار میلیارد تومانی) را برای سال مالی گذشته محقق کرده است. همچنین این بانک در سال جاری، در شرایطی سود ۱۰۲ ریالی (با سرمایه ۵ هزار میلیارد تومانی) را پیش‌بینی کرده که تنها ۳ ریال سود در نیمه نخست سال محقق شده است. پس از انتشار صورت مالی بانک ملت، انتظار انتشار گزارش‌های ۶ ماهه دیگر بانک‌ها به وجود آمد. در نهایت روز پنج‌شنبه گزارش عملکرد بانک تجارت در ۶ ماه اول سال به بازار ارائه شد. در گزارش منتشر شده بانک تجارت، زیان هر سهم این شرکت برای سال مالی منتهی به سال ۹۵ حدود ۹۳ ریال پیش‌بینی شده است. «وتجارت» در نیمه اول سال جاری ۵۷ ریال زیان به ازای هر سهم محقق کرده است. این شرکت همچنین ۱۰۴ ریال زیان به ازای هر سهم در سال مالی ۹۴ شناسایی کرده است. در این شرایط به نظر می‌رسد هفته جاری، بازگشایی نمادهای بانکی یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی باشد که عمده توجه بازار را به خود جلب کند. البته احتمال اینکه بازگشایی نمادهای بانکی به بعد از انتشار صورت‌های مالی حسابرسی‌شده موکول شود نیز وجود دارد، با این حال بازگشایی نمادهای دومین گروه بزرگ بورس تهران در روزهای آتی مورد انتظار است.

بورس پس از بازگشایی نمادها

به نظر می‌رسد پس از انتشار صورت‌های مالی این دو بانک به تدریج باید در انتظار شفاف‌سازی دیگر بانک‌ها بود. البته مشکلات بانک‌ها متفاوت بوده و باید شفاف‌سازی لازم در این خصوص پیش از شفاف‌سازی انجام شود. در ماه‌های گذشته فعالان بازار توقف بانک‌ها را یکی از عوامل فشار بر نقدشوندگی سهام و همچنین ایجاد ابهام در بازار عنوان می‌کردند. کارشناسان در مورد اثرگذاری بازگشایی این نمادها بر روند قیمت عمومی سهام معتقدند اگرچه افت سودآوری بانک‌ها نسبت به پیش‌بینی‌ها به مقدار فراوانی تعدیل شده، اما همچنان احتمال فشار فروش از سوی سهامداران بالا است. امری که می‌تواند فضای معاملاتی بورس تهران را در روزهای نخست بازگشایی تحت تاثیر قرار دهد. در این میان انتظار حمایت‌های حقوقی‌ها از این نمادها در جهت کاهش التهاب بازگشایی این نمادها وجود دارد. نباید فراموش کرد که با طرح اصلاح نظام بانکی می‌توان به شروع دوره جدیدی برای بانک‌ها امیدوار بود. موضوعی که مدیران جدید سیستم بانکی نیز در ماه‌های اخیر به آن اشاره کرده‌اند و برنامه‌هایی نیز برای آن در نظر دارند.

تقویت احتمال باز شدن نماد بانک‌ها