مبینا بنی‌اسدی

مدیر روابط عمومی فرابورس ایران

تامین مالی بورس محور همواره به‌عنوان یکی از شیوه‌های کارآمد در توسعه اقتصادی کشور مورد تاکید صاحب‌نظران اقتصادی بوده و بر نقش موثر آن در رشد تولید تاکید شده است. بر این اساس هر ساله با ورود شرکت‌های زیادی به بورس تهران و فرابورس ایران شاهد افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه در بحث تامین مالی بخش‌های بیشتر و متنوع‌تری از اقتصاد کشور و صنایع هستیم.

در این میان، اما بخش مهمی از اقتصاد به ویژه در حوزه شرکت‌های کوچک و متوسط به واسطه محدودیت‌های ذاتی این شرکت‌ها و همچنین شرایط و مقتضیات بازار سرمایه، عملا راهی برای استفاده از امکانات این بازار نداشته‌اند؛ ضمن آنکه از دید متولیان بازار سرمایه نیز حضور حداکثر ۵۰۰ شرکت از بزرگ‌ترین‌ شرکت‌های عمدتا متعلق به بخش دولتی و شبه دولتی در بازار سرمایه مطلوب نیست. بر این اساس از آنجا که پوشش کامل به تقاضای تامین مالی تمامی بنگاه‌های اقتصادی از جمله شرکت‌های کوچک و متوسط به واسطه نقش انکارناپذیر این بنگاه‌ها در رشد اقتصادی از اهداف فرابورس ایران است، طراحی مدلی که به ورود شرکت‌های کوچک‌تر به بازار سرمایه کمک کند و استانداردهای لازم را به منظور حفظ و صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران نیز داشته باشد در دستور کار فرابورس ایران قرار گرفت. خوشبختانه ظرفیت‌ها و امکانات موجود در فرابورس و همچنین قانون بازار اوراق بهادار و قانون توسعه ابزارهای مالی، بستر قانونی لازم به‌منظور تشکیل و اداره بازاری به همین منظور با حدود و چارچوبی مشخص را فراهم کرده است. در این بازار، شرکت‌های کوچک و متوسط با کمترین میزان تغییرات در ساختار شرکت و صرفا با قبول شفافیت کامل اطلاعات مالی و فعالیت‌ها، فرصت پذیرش در بازار سرمایه را پیدا می‌کنند.

در بازارهای سرمایه مطرح جهان، همچون بورس تورنتو کانادا، بورس سهام لندن، بورس کره‌جنوبی، بورس استانبول ترکیه و بورس بمبئی هند نیز بازاری مجزا برای پذیرش و عرضه شرکت‌های کوچک و متوسط به وجود آمده است که وظیفه آن گسترش و رشد یک بازار حرفه‌ای با شرایط مناسب برای پذیرش این بنگاه‌ها و ایجاد کیفیت بیشتر خدمات تامین مالی و فراهم کردن مشاوران و متخصصان لازم برای سرمایه‌گذاران در زمینه تصمیم‌گیری بهتر برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک و متوسط است. آشکار است که بازار سرمایه به‌عنوان جایگاهی برای ایجاد ساختارهای حاکمیت شرکتی و شفاف‌سازی بنگاه‌های اقتصادی با نظارت در سطوح مختلف شناخته می‌شود. از یکسو شفاف‌سازی در بستر بازار سرمایه موجب می‌شود حجم مالیات دریافتی و به تبع آن سهم مالیات در درآمدهای دولت افزایش یابد. به‌طوری که امروزه سهم مالیات‌ستانی در بازار سرمایه نسبت به کل مالیات اخذ شده در کشور بسیار قابل توجه است. از طرف دیگر، شفافیت نسبی ساختارهای کوچک و متوسط سبب می‌شود تا هدایت منابع نقدینگی به تولید واقعی میسر و خطر نکول بدهی‌های بانکی نیز ناممکن شود. در این میان، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و امکانات تامین مالی در این بازار ضمن آنکه موجب افزایش فرصت شکوفایی شرکت‌های پذیرش شده از طریق اتصال به زنجیره‌های عرضه‌ داخلی و خارجی می‌شود، همچنین فرصت برندسازی و کسب اعتبار شرکت‌ها را به واسطه حضور در بازار سرمایه و افزایش نفوذ در مناسبات بین‌المللی نتیجه می‌دهد.

در بازار SME و در تابلوهای معاملاتی ‌رشد و دانش‌بنیان، شرکت‌های کوچک و متوسط فرصت رشد، تامین مالی و تجاری‌سازی طرح‌های خود را می‌یابند و به تدریج با آمادگی لازم برای حضور در بازارهای بالاتر و همچنین عرضه عمومی سهام روبه‌رو می‌شوند. از طرفی شرکت از نقطه آغازین تا بلوغ، در بازار سرمایه حضور می‌یابد و ساختار شفاف را از ابتدای فعالیت تجربه خواهد کرد، ضمن آنکه امکان حضور تشکل‌های حرفه‌ای نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در کنار شرکت‌های کوچک و دانش‌بنیان نیز وجود دارد و موجب تامین مالی هرچه بهتر این شرکت‌ها می‌شود. در این میان یکی از زنجیره‌های اصلی سیستم ملی نوآوری نیز مجموعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه هستند که ایجاد و بهبود زمینه فعالیت این صندوق‌ها از طریق بازار سرمایه مزایای بی‌شماری به‌همراه دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به توسعه تجاری‌سازی دارایی‌های فکری، بهبود تامین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط اعم از صنعتی و دانش‌بنیان در بازار سرمایه، بهبود ساختار مدیریت و حاکمیت شرکتی بنگاه‌های کوچک و متوسط تحت نظر و مدیریت نهاد سرمایه‌گذاری جسورانه، هدایت منابع مالی خصوصی و عمومی ‌به این ساختارها و افزایش ارزش افزوده تولید داخلی از طریق حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط و صنایع دانش‌بنیان کشور اشاره کرد. به این ترتیب، راه‌اندازی بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه فرابورس ایران را باید شاهراه اطمینان‌بخش دیگری برای تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان و شرکت‌های استارت‌آپ و نوپا و همچنین تحقیقات و پروژه‌های علمی و اقتصادی دانست که امروز برای نخستین بار از مسیر بازار سرمایه رقم می‌خورد.