دنیای اقتصاد: هاشم آردم: معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت روز گذشته، قیمت گاز طبیعی سبک و شیرین خوراک برای شرکت‌های پتروشیمی در آبان‌ماه را اعلام کرد. از دی ماه سال گذشته طبق ابلاغیه وزارت نفت قرار بر این شد که نرخ خوراک گاز واحدهای پتروشیمی طبق یک فرمول محاسبه شود و قرار است که این فرمول تا سال ۱۴۰۵ معتبر باقی بماند. نرخ خوراک گاز واحدهای پتروشیمی در آبان ماه سال جاری ۳ هزار و ۲۶۶ ریال محاسبه شد. این نرخ نسبت به ماه قبل از آن (مهر‌ماه) ۳۵/ ۵ درصد رشد کرده است.

نگاهی به فرمول محاسبه نرخ خوراک

طبق ابلاغیه‌ای که در سال گذشته برای محاسبه نرخ خوراک گاز واحدهای پتروشیمی توسط وزارت نفت منتشر شد، فرمول پایه محاسبه قیمت گاز سبک و شیرین تحویلی از شبکه سراسری گاز به‌عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی به‌صورت میانگین معدل وزنی قیمت‌های دخلی و قیمت در ۴ بازار تعیین شده محاسبه می‌شود. این فرمول از یک کسر تشکیل می‌شود. در صورت کسر، معدل وزنی قیمت‌های داخلی، صادراتی و وارداتی به علاوه قیمت گاز طبیعی در بازارهای تعیین شده قرار دارد. در مخرج کسر نیز عدد ۲ قرار می‌گیرد. به این مفهوم که نرخ خوراک به‌طور میانگین ساده از قیمت‌های داخلی و قیمت‌های خارجی محاسبه می‌شود. منظور از معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی، حاصل ضرب کل گاز فروخته شده منهای مقدار گاز وارداتی در متوسط قیمت فروش سایر مصارف داخلی(خانگی، تجاری، دولتی، عمومی، حمل و نقل و صنعت بدون احتساب فروش به پتروشیمی‌ها به‌عنوان خوراک) به علاوه کل درآمد حاصل از صادرات گاز و نیز کل پرداختی برای واردات گاز، تقسیم بر مقدار گاز فروخته شده برای سایر مصارف داخلی (خانگی، تجاری، دولتی، عمومی، حمل‌ونقل‌ و صنعت غیر‌خوراک پتروشیمی‌ها) به علاوه مقدار صادرات گاز است. این معدل در هر نیمه سال شمسی بر مبنای عملکرد نیمه گذشته سال محاسبه و ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

همچنین طبق این ابلاغیه، منظور از قیمت گاز طبیعی در بازار تعیین شده عبارت است از متوسط قیمت گاز در هر ماه در هاب‌های تعیین‌شده به‌عنوان نشانگر قیمت‌های عمده فروشی گاز طبیعی در مناطق رقیب در توسعه صنعت پتروشیمی ایران، شامل هنری هاب آمریکا، هاب آلبرتا کانادا و هاب‎های NBP انگلیس و FFT هلند. در ماده ۶ و ۷ این ابلاغیه آمده بود که منظور از خوراک مصرفی واحدهای پتروشیمی، همه مصارف واحدها پس از کسر مصارف سوخت آنهاست. در مجتمع‌های پتروشیمی و مناطق ویژه اقتصادی انرژی و پتروشیمی که به‌دلیل سامانه درونی شرکت‌های خریدار گاز طبیعی، سنجش جداگانه میزان مصارف خوراک و سوخت ممکن نیست، نسبت سوخت و خوراک مصرفی در هر‌مورد بر اساس اعلام معاونت برنامه‌ریزی وزارتخانه تعیین و برای انجام محاسبات و صدور صورتحساب به شرکت‌های تابعه ذی‌ربط ابلاغ می‌شود. همچنین معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت مکلف است با رعایت این ابلاغیه، هر ماهه قیمت گاز طبیعی سبک و شیرین تحویلی از شبکه سراسری گاز کشور به‌عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی را به‌صورت ریالی محاسبه و برای اجرا به شرکت‌های تابعه ذی‌ربط ابلاغ کند.

عوامل اثرگذار زیر ذره‌بین

در واقع این فرمول سه عامل اثرگذار مهم دارد. اولین عامل تغییرات بازار داخلی، صادرات و واردات گاز کشور است که می‌تواند روی محاسبه نرخ تاثیرگذار باشد. عامل دوم تغییرات قیمت در بازارهای جهانی است که از ۴ بازار مهم قاره آمریکا و اروپا تاثیر می‌پذیرد؛ اما سومین عاملی که می‌تواند بر این نرخ اثرگذار باشد، نرخ دلار مبادله‌ای است. در واقع قیمت جهانی که به‌عنوان یکی از معیارهای محاسبه نرخ مورد استفاده قرار می‌گیرد با نرخ دلار مبادله‌ای به ریال تبدیل می‌شود. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که نرخ خوراک گاز واحدهای پتروشیمی در آبان‌ماه، نسبت به مهر ماه ۳۵/ ۵ درصد رشد کرده است. این در حالی است که متوسط نرخ دلار مبادله‌ای در مهر ماه ۳ هزار و ۱۵۳ تومان و در آبان ماه ۳ هزار و ۱۸۶ تومان بوده است. بر این اساس نرخ دلار مبادله‌ای در این مدت تقریبا یک درصد رشد کرده است. بنابراین علاوه بر عامل‌ اثرگذار نرخ ارز، بازارهای داخلی و خارجی نیز روی این نرخ تاثیر داشته‌اند و در‌واقع اثر بازارهای داخلی و خارجی بیش از اثر افزایش نرخ دلار مبادله‌ای بوده است.

اما بین این دو بازار به نظر می‌رسد که تاثیر بازار داخلی بیشتر بوده است؛ چرا‌که طبق ماده ۲ ابلاغیه وزارت نفت در سال گذشته، برای حفظ رقابت‌پذیری صنایع پتروشیمی متوسط قیمت گاز طبیعی خوراک این صنایع در هیچ حالتی از نود درصد قیمتی که بر اساس فرمول پایه محاسبه می‌شود، بیشتر نخواهد شد. به این معنا که عامل اثرگذار بازارهای خارجی یک عامل محدوده‌کننده اضافی دارد.

نکته دیگری که در روند تغییرات نرخ خوراک در سال جاری به چشم می‌خورد، افزایش ۱۷ درصدی نرخ خوراک در مهر ماه نسبت به شهریور ماه است. طبق ابلاغیه مذکور، قیمت گاز طبیعی موضوع این ابلاغیه از ابتدای فروردین تا انتهای شهریور ١٠ درصد کمتر از قیمت‌های محاسبه‌شده در فرمول پایه و از ابتدای مهرماه تا انتهای اسفندماه ١٠ درصد بیشتر از قیمت‌های محاسبه‌شده در این فرمول است.

نکته دیگر آنکه، اغلب شرکت‌های پتروشیمی مصرف‌کننده خوراک گاز حاضر در بورس، نرخ خوراک خود را ۵/ ۸ سنت در نظر گرفته‌اند اما در آبان ماه این نرخ به حدود ۲/ ۱۰ سنت رسیده است. این در حالی است که نرخ خوراک این واحدهای در مهر‌ماه حدوده ۸/ ۹ سنت بوده است. به عبارت دقیق‌تر، به‌طور میانگین، نرخ خوراک ۱۰ سنتی در حال اعمال است.

مروری بر تغییرات نرخ خوراک گاز از ابتدای سال