دنیای اقتصاد- سلیمان کرمی: شاخص کل بورس تهران روز گذشته با افت ۱۰۵ واحدی (معادل ۱/ ۰ درصد) مواجه شد. با ادامه افت قیمت فلزات در بازار جهانی، سهام شرکت‌های تولیدکننده داخلی نیز مسیر نزولی را در پیش گرفتند. در این میان سهام شرکت ملی مس ایران بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل داشت. مس در پایان هفته گذشته با جهش نزدیک به ۷۰۰ دلاری مواجه شده بود، با اعمال قوانین از سوی دولت چین به منظور کاهش تقاضای غیرواقعی در مسیر نزولی قرار گرفت. به این ترتیب هر تن مس که به بیش از ۶ هزار دلار در تعطیلات پایان هفته گذشته بازار داخلی رسیده بود، در معاملات دیروز به کمتر از ۵۵۰۰ دلار رسید. چرخش بازار جهانی از مسیر صعودی عاملی برای فشار بر قیمت سهام‌ وابسته در بورس تهران و ریزش قیمت سهام این شرکت‌ها شد. همچنان نسبت قیمت به درآمد بالای بازار و شرکت‌ها به پیش‌خور شدن بخش زیادی از خوش‌بینی‌های ناشی از رشدهای احتمالی قیمت‌های جهانی اشاره دارد. گرچه قیمت هر تن مس در شرایط کنونی نسبت به اوایل ماه جاری میلادی رشد نزدیک به ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد، اما نسبت قیمت به درآمد این شرکت‌ها در کنار روند مبهم پایداری قیمت فلزات در سطوح کنونی باعث شده که رشدهای قیمت سهام با عرضه‌های سنگین پاسخ داده شود.

کالایی‌ها همچنان در کانون توجه

گروه کالایی بورس تهران که بیش از نیمی از بازار سهام را به خود اختصاص می‌دهند در ماه‌های اخیر در کانون توجه بازار سهام قرار داشته است. تغییرات قیمت جهانی فلزات مانند روی و مس، محصولات پتروشیمی و همچنین نوسانات قیمت نفت در این مدت مهم‌ترین اثر را بر تغییرات شاخص کل داشته‌اند. با دریافت سیگنال از رشد قیمت‌ها در بازار جهانی سهام وابسته در بورس تهران نیز واکنش مثبت از خود نشان داده و از سوی دیگر با ریزش شاخص بازارهای کالایی، شاخص کل بورس تهران نیز بر مسیر نزولی قرار گرفت. پس از ریزش شدید شاخص بازارهای کالایی در ماه‌های پایانی سال گذشته میلادی و همچنین ماه‌های نخست سال ۲۰۱۶ به تدریج قیمت کالاها از کف خود فاصله گرفتند. در آن دوره قیمت هر تن مس به ۴۳۰۰ دلار به ازای هر تن رسید. هر بشکه نفت خام نیز تا کف ۱۲ ساله نزول یافت و برای مدتی در کانال ۲۰ دلاری نوسان کرد. هر تن سنگ آهن با خلوص ۶۲ درصد در بازار جهانی به کمتر از ۴۰ دلار سقوط کرد. سایر فلزات مانند روی قیمت‌های کمتر از ۱۵۰۰ دلار به ازای هر تن را تجربه کرد. در نتیجه انعکاس ریزش قیمت کالاها در بازار جهانی به‌صورت‌های مالی شرکت‌های وابسته باعث ریزش سودآوری و در نتیجه آن افت شدید قیمت سهام این شرکت‌ها شد. در این میان میزان افت قیمت سهام متناسب با افت سودآوری شرکت‌های بورسی نبود. در نتیجه نسبت قیمت به درآمد بسیاری از این شرکت‌ها به شدت رشد کرد. در این میان بسیاری از این شرکت‌ها با تعدیلات منفی سنگین طی سال مالی گذشته مواجه شدند. در این شرایط مدیران این شرکت‌ها جانب احتیاط را در ارائه نخستین پیش‌‌بینی از سال ۹۵ رعایت کردند. علاوه بر این تنظیم اولین پیش‌‌بینی‌ها معمولا با در نظر گرفتن کف قیمت‌ها در بازار جهانی بود. در ادامه برخی از فلزات به خصوص روی، توانست رشدهای قابل توجهی را به ثبت برساند. انعکاس این عوامل در صورت‌های مالی شرکت‌های تولیدکننده روی تعدیل مثبت سودآوری این شرکت‌ها را به دنبال داشت. در هفته‌های اخیر نیز مس که برای مدت طولانی زیر سطح ۵ هزار دلار قرار داشت با سیگنال‌های مثبت از اقتصاد چین سقف‌شکنی کرد. علاوه بر این سیگنال‌ها از احتمال افزایش تقاضای آتی مس از سوی آمریکا در دوران ریاست جمهوری جدید این کشور به رشد قیمت این فلز و همچنین سایر فلزات و مواد معدنی مانند سنگ آهن کمک کرد. رشد قیمت این فلزات از طرفی در کنار رشد نرخ دلار بازار را به بهبود سودآوری شرکت‌های کالایی بورس تهران امیدوار کرد. گرچه در ابتدا بازار به جهش ناگهانی قیمت‌ها در بازار جهانی واکنش هیجانی داشت در ادامه اما با بازگشت قیمتی کالاها از اوج خود شاهد افت قیمت سهام این شرکت‌ها در روزهای گذشته بودیم.

بی‌استعدادی کالایی‌ها در پذیرش هیجان

موضوعی که «دنیای اقتصاد» در هفته‌های اخیر بارها به آن اشاره کرده است، نسبت قیمت به درآمد بالای این شرکت‌ها است. همان‌طور که اشاره شد سهام شرکت‌های بورس تهران در دوران رکودی بازارهای کالایی متناسب با ریزش سودآوری، افت نکرد. در این میان چتر حمایتی سهامداران عمده یا توجه به ارزش جایگزینی شرکت‌ها از عواملی بودند که مانع از افت شدید قیمت سهام برخی از شرکت‌ها شدند. در این میان نکته مهم‌تر برای افزایش میزان قیمت به درآمد را می‌توان به همراهی برخی از سهام شرکت‌های کالایی با موج هیجانی بازار در سه‌ماه پایانی سال گذشته مربوط دانست. در ادامه نیز با سیگنال‌های مثبت از رشد قیمت جهانی کالاها در بازار جهانی، بازار به پیشواز رشد سودآوری آن شرکت تولیدی خاص می‌رفت. بر این اساس در صورتی‌که معیار سرمایه‌گذاری را میزان عایدی آتی شرکت‌ها در نظر گرفت به نظر می‌رسد بسیاری از شرکت‌ها برای اینکه بتوانند به نسبت قیمت به درآمد میانگین بازار نزدیک شوند به ثبات همزمان قیمت‌های جهانی در سطوح بالا و همچنین ارزش بازار خود نیاز دارند تا بتوان امیدوار بود که نسبت قیمت به درآمد این شرکت‌ها کاهش یافته و با میانگین بازار قابل مقایسه باشد. حال اینکه سرمایه‌گذاری در بورس بر اساس نسبت قیمت به درآمد انتظاری در مقایسه بازارهای رقیب و بدون ریسک قابل توجیه است، خود موضوع دیگری است. برخلاف برخی از صنایع که در سال‌های اخیر معمولا با موج‌های هیجانی رشدهای قابل توجهی را به ثبت رسانده‌اند توان این رشدها در سهام کالایی بازار چندان میسر نیست. معمولا متغیرهای سودآوری این شرکت مشخص بوده و بسیاری از اهالی بازار نسبت به اثر این متغیرها آگاه هستند. نرخ دلار و همچنین قیمت‌های جهانی شاید مهم‌ترین متغیرهای سودآوری این شرکت‌ها هستند. بر این اساس و با فرض محقق شدن مقدار تولید پیش‌‌بینی‌شده در شرکت‌های کالایی محاسبه عایدی سهام شرکت‌های کالایی با فرض پایداری قیمت‌های کنونی کالاها چندان مشکل نیست. بر این اساس به نظر می‌رسد عرضه‌های سنگین در برخی از نمادها نیز از همین محاسبات نتیجه گرفته است. این در حالی است که سایر صنایع مانند خودرویی‌ها که در سه‌ماه پایانی سال گذشته با جهش عجیبی مواجه بودند بر اساس تحلیل‌های ساده‌انگارانه‌ای بود که عملکرد شرکت‌های خودرویی و صورت‌های مالی این شرکت‌ها کاملا تایید‌کننده سوءاستفاده از کمبود تحلیل در دوران رشدهای افسارگسیخته نمادهای خودرویی است.

روز مثبت اوره‌ای‌ها

روز گذشته سهام شرکت‌های تولیدکننده اوره در بورس تهران با صف خرید مواجه بودند. در این خصوص می‌توان «شپدیس»، «شیراز» و همچنین «پارسان» اشاره کرد. پتروشیمی پردیس و همچنین شیراز از تولیدکنندگان عمده اوره در کشور هستند که طرح‌های توسعه افزایش تولید اوره نیز در دست اقدام دارند. بر اساس آمار در دسترس میانگین هفتگی قیمت اوره در بازار جهانی و فوب خلیج فارس در مقایسه با هفته ماقبل رشد نزدیک به ۵ درصدی را تجربه کرده است. رشد قیمت این کالا در بازار جهانی بازار را به بهبود وضعیت نامناسب شرکت‌های اوره‌ای امیدوار کرده است. مشابه این حالت در هفته‌های گذشته با استقبال بازار از سهام تولید‌کنندگان متانول با رشد قیمت متانول در بازار جهانی مشاهده شد. اوره نیز مانند دیگر کالاها در سال‌های گذشته وضعیت خوبی نداشته است و قیمت این کالا با ریزش قیمت مواد اولیه و انرژی مسیر نزولی را در پیش گرفت. در ماه‌های اخیر افت قیمت این کالا به کمتر از ۱۹۰ دلار بر سودآوری شرکت‌های اوره‌ساز داخلی فشار وارد کرد. این موضوع تا جایی پیش رفت که شاهدایی مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی به تعطیلی واحد جدید تولید اوره پتروشیمی شیراز با رکود تقاضا اشاره کرد. با این حال پس از برخورد به کف، رشد قیمت مواد اولیه (مانند زغال سنگ به‌عنوان مواده اولیه تولید اوره در چین) و تضعیف سمت عرضه با خروج برخی از تولیدکنندگان از عرصه رقابت قیمت اوره به تدریج از کف فاصله گرفت. بر اساس آخرین اطلاعات موجود قیمت هر تن اوره در خاورمیانه به ۲۲۵ دلار رسیده است. رشد قیمت این کالا و روند صعودی نرخ دلار در هفته‌های اخیر امید به رشد سودآوری پتروشیمی‌های اوره‌ساز را به وجود آورده است. با این حال نکته‌ای که کارشناسان بازارهای کالایی به آن اشاره دارند تردید درخصوص پایداری سطوح قیمتی کنونی برای بسیاری از کالاها است. در این خصوص به سرمایه‌‌گذاری‌های زیادی که در بخش تولید اوره انجام شده؛ اشاره می‌شود. همچنین احتمال افزایش میزان تولید با رشد حاشیه سود محصولات دیگر مانند فلزات و سنگ آهن نیز از دیگر سدهای رشد قیمت این کالاها در بازار جهانی محسوب می‌شود.

در بازار چه گذشت؟

شاخص کل بورس تهران روز گذشته افت بیش از ۱۰۵ واحدی را تجربه کرد، گرچه شاخص کل با فشار فروش بیش از ۲۰۰ واحد افت را تجربه کرده بود، اما رشد قیمت «تاپیکو» پس از توقف دو ماه ناجی شاخص شد. این نماد که پس از برگزاری مجمع عمومی سالانه متوقف است دیروز با رشد ۵ درصدی قیمت پایانی مواجه شد. به این ترتیب «تاپیکو»، «پارسان» و «شپدیس» به ترتیب با اثر ۱۰۶، ۸۵ و ۵۱ واحدی بیشترین اثر مثبت را بر شاخص کل گذاشتند. «فملی»، «کچاد» و «فولاد» نیز بیشترین اثر منفی را بر شاخص کل در معاملات دیروز گذاشتند. علاوه بر این نماد معاملاتی بانک سینا نیز با افت ۱۲ درصدی در میان نمادهای با بیشترین اثر منفی بر شاخص قرار گرفت. «وسینا» درحالی پس از ۴ ماه به بازار بازگشت که همچنان دیگر نمادهای بزرگ بانکی متوقف هستند. پیگیری‌ها حاکی از این موضوع است که در شرایط کنونی همچنان تصمیمی درخصوص بازگشایی نمادهای متوقف بانکی به خصوص سه بانک ملت، تجارت و صادرات اتخاذ نشده است. انتظار برای انتشار صورت‌های مالی این نمادها در شرایط کنونی همچنان باقی است و به نظر می‌رسد عددهای بزرگ ذخیره‌گیری که می‌تواند برخی از نمادهای بانکی را مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت کند، مانع از ارائه عملکرد بانک‌ها شده است. نکته دیگری که در معاملات دیروز توجه اهالی بازار را به خود جلب کرد افت شدید سودآوری «خکاوه» بود. برخی از شرکت‌های خودرویی برخلاف شرکت‌های کالایی نخستین پیش‌بینی‌های خود را با خوش‌بینی تمام به بازار ارائه دادند. در این میان گرچه در روند ۳ ماه و همچنین ۶ ماه این شرکت‌ها کاملا از پیش‌بینی‌ها جامانده بودند، اما همچنان بر خوش‌بینی‌ها خود مصر بودند. در شرایط کنونی «خکاوه» را می‌توان پیشقراول تعدیلات منفی گروه خودرویی دانست (البته برخی از نمادهای خودرویی مانند خودرو وضعیت مناسبی در کسب سودآوری دارند). این شرکت در نیمه نخست سال ۶۸۷ ریال زیان به ازای هر سهم شناسایی کرده است، بر این اساس سود هر سهم این شرکت در صورت‌‌ جدید ۹۳۷ ریال عنوان شده است (پیش‌بینی قبلی این شرکت یک ریال سود بود). ادامه این روند می‌تواند فضای منفی را بر معاملات خودرویی حاکم کند و نسبت‌های بالای قیمت به درآمد این گروه به تدریج اصلاح شود.

دماسنج جهانی بورس تهران