مبینا بنی‌اسدی

مدیر روابط عمومی فرابورس ایران

با چرخش سیستم تامین مالی اقتصاد کشورهای پیشرو از بازار پول به بازار سرمایه، لزوم تکمیل و تجهیز بازارهای مالی نیز بیش از پیش پررنگ و حیاتی قلمداد شده است. به بیان دیگر از آنجا که بازار پول بنا به محدودیت منابع، امکان پاسخگویی به طیف وسیعی از نیازهای تامین مالی در حوزه‌های مختلف اقتصادی کشورها را نداشته و روابط اقتصادی و تجاری نیز نسبت به گذشته با پیچیدگی‌های زیادی در سطح دنیا روبه‌رو شده، بنابراین کارگزاران اقتصادی روی توسعه بازار سرمایه با تمامی ارکان آن برنامه‌ریزی ویژه‌ای کرده‌اند. اخیرا برای پاسخگویی به طیف وسیعی از انواع نیازهای تامین مالی علاوه بر بورس اوراق بهادار تهران، بورس‌های دیگری نیز بنا به ماهیت عملکردی و محور متفاوت فعالیت‌های خود راه‌اندازی شده و مسیر رشد و توسعه را با سرعت پیموده‌اند تا از این طریق پازل بازارهای مالی هدفمند و کارآ بیش از پیش تکمیل و هدف تامین مالی بخش‌های متنوع اقتصادی در کشورها از این رهگذر به خوبی حاصل شود.

در همین راستا فرابورس ایران که ۲۲ آبان ماه تولد ۸ سالگی خود را جشن گرفت، به این منظور راه‌اندازی شد تا بازار سرمایه توان پاسخگویی به طیف وسیع‌تری از نیازهای تامین مالی را پیدا کند. فرابورس که ابتدا آمده بود در قالب بازاری خارج از بورس به فعالیت بپردازد، با رشد و توسعه سریع خود در دو بُعد بازار سهام و اوراق و پاسخگویی به طیف وسیعی از نیازهای متنوع تامین مالی، از سال‌های پیش به‌عنوان یک بورس کامل و ساختار یافته فعالیت‌های خود را پی‌ گرفته و هم‌اکنون در امتداد همین رسالت‌ها در حرکت است. عملکرد این رکن بازار سرمایه را از منظر آماری به خوبی می‌توان گواه حرکت رو به رشد آن دانست؛ ارزش بازار فرابورس که سال ۸۸ نزدیک به ۲۹۰ میلیارد تومان بود در پایان معاملات ۲۲ آبان‌ماه جاری به حدود ۹۷ هزار میلیارد تومان افزایش یافته که رشد بسیار چشمگیری را نشان می‌دهد. البته در مقاطعی ارزش بازار فرابورس به بیش از یکصد هزار میلیارد تومان هم رسیده که با توجه به انتقال نماد برخی شرکت‌ها از تابلوی معاملاتی فرابورس ایران به بورس تهران، این رقم همواره در نوسان بوده است.

فرابورس همچنین توسعه و تعمیق بازار بدهی را نیز یکی از اهداف ذاتی خود شمرده و برای این مهم تلاش کرده است، به‌طوری که بنا بر آمارها در سال گذشته سهم ارزش معاملات اوراق بدهی فرابورس از کل اوراق بدهی بازار سرمایه به میزان ۹۴ درصد بوده که این رقم در ۶ ماه اول امسال نیز ۷۳ درصد به ثبت رسیده است. از جمله دلایلی که می‌توان درخصوص لزوم تعمیق بازار بدهی در بازار سرمایه و تقویت بیش از پیش آن از درگاه فرابورس ذکر کرد، این است که این بازار و ابزارهای متنوع آن به خصوص اسناد خزانه اسلامی که این روزها سهم موثری را در قانون بودجه به خود اختصاص داده و به‌عنوان ابزاری مناسب در دست دولت به انتظام ساختار بدهی‌های دستگاه‌های اجرایی آن کمک کرده؛ می‌تواند به ایجاد بازار کامل در اقتصاد کشور کمک کند. به بیان دیگر تقویت بازار بدهی موجب می‌شود تا طیف وسیعی از ابزارهای مالی با ریسک‌ها و بازده‌های متفاوت در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد، تمرکز بر سیستم بانکی و ریسک اعتباری نیز کاهش یافته و تنوع در روش‌های تامین مالی نیز از این طریق به ارمغان‌ آید.

به این ترتیب فرابورس ایران به کمک دولت بر فراهم‌سازی بیش از پیش بسترهای معاملاتی و تقویت این بازار کوشیده که گواه آن پذیرش بیش از هزاران میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی، اوراق رهنی و دیگر اوراق تامین مالی در بازار بدهی فرابورس است. در همین حال از سال ۸۸ تا پایان شهریورماه جاری نیز فرابورس با پذیرش شرکت‌های مختلف، دریچه جدیدی روی بنگاه‌های اقتصادی باز کرده تا در بسترهای معاملاتی ساده‌تر و با شرایط سهل‌تری، اقدام به تامین مالی کرده و رشد و توسعه خود را از مسیر بازار سرمایه محقق سازند. از سال ۸۸ تاکنون عرضه اولیه سهام ۷۶ شرکت در بازارهای اول و دوم فرابورس انجام شده تا طیف وسیع‌تری از صنایع قادر به تامین مالی از طریق سازوکارهای موجود در بازار سرمایه باشند. هم‌اکنون در بازارهای اول و دوم فرابورس نیز به‌ترتیب سهام ۲۸ و ۵۴ شرکت مورد مبادله قرار می‌گیرد ضمن آنکه ناشران درج شده در بازار پایه عادی و توافقی هم به تعداد ۱۱ و ۱۶۰ شرکت هستند.

یکی از رویکردهای فرابورس را باید توجه پررنگ به مساله تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان عنوان کرد. راه‌اندازی بازار دارایی فکری و اوراق بهادارسازی اختراعات، ایده‌ها، طرح‌های صنعتی و مواردی از این دست و تقویت این مسیر به کمک تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، از رویکرد متفاوت این بورس در تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان و شرکت‌های فعال در این بخش حکایت می‌کند. از آنجا که اخیرا رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز عنوان کرده بود تمامی بورس‌های فعال در کشور کارکردها و جایگاه متفاوت خود را دارند و برای رفع دغدغه و مشکلات آنها باید کوشید، می‌توان انتظار داشت شاهد تعمیق بیش از پیش بازار سرمایه و تکمیل پازل تامین مالی از طریق این بازار به کمک رشد و توسعه بورس‌های فعال در کشور باشیم. این مهم به‌طور قطع به تامین مالی بخش‌های بیشتری از اقتصاد کمک می‌کند، از این رو دستیابی به رشد اقتصادی در کشور نیز سریع‌تر از گذشته محقق می‌شود.