بهبود نسبی سودآوری ETFها

محدثه مرادی

کارشناس مهندسی مالی تامین سرمایه لوتوس پارسیان

بورس تهران درحالی پنجمین ماه از سال جارى را با ثبت بازدهی ۶/ ۲درصدی به اتمام رساند که دیگر نهادهای مالی نیز همگام با رشد شاخص بورس با افزایش قابل توجهی روبه‌رو‌ شدند و به این ترتیب یکی از بهترین عملکردهای ماهانه در سال جارى را ثبت کردند. در این راستا صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) نیز نه تنها در عملکرد مرداد‌ماه، بلکه در دوره ۳ماهه نیز از لحاظ معیارهای ارزیابی عملکرد، ریسک و ردیابی با صعود همراه شدند، این در حالی است که معیار نقدشوندگی در این دوره نسبت به دوره قبل تغییر چندانی نداشته‌ است. بر این اساس، به تحلیل عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله پرداخته شده که با توجه به فعالیت ۱۷ صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در ایران که از این تعداد،۴ صندوق با درآمد ثابت، ۷ صندوق سهام، ۴ صندوق مختلط و ۲ صندوق شاخصی هستند و با توجه به اینکه صندوق‌های مورد ارزیابی باید حداقل ۳ ماه داده تاریخی داشته باشند، ۱۶ صندوق در گزارش تحلیلی مقایسه‌ای مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. در این تحلیل، تلاش بر این بوده تا با به کارگیری معیارهای مختلف، ابعاد گوناگون ETFها مورد بررسی و مقایسه قرار گیرند؛ معیارهای مورد استفاده به چهار دسته کلی معیارهای ارزیابی عملکرد، معیارهای نقدشوندگی، معیارهای ارزیابی ریسک و معیارهای ردیابی تقسیم می‌شوند.

رشد عملکرد

معیار ارزیابی عملکرد در صندوق‌های درآمد ثابت برای بازده مرداد ماه نشان از رشد قابل‌توجه این نهادها نسبت به بازده تیرماه دارد، به‌طوری‌که در میان سه صندوق درآمد ثابت، صندوق «اعتماد» عملکرد بهتری نسبت به دوصندوق دیگر داشته و بازده ماهانه و ۳ ماهه این صندوق به ترتیب ۸/ ۱درصد و ۵/ ۵ درصد بوده است.

همچنین نسبت شارپ ۳ماهه که نشان‌دهنده عملکرد تعدیل شده با ریسک است برای صندوق «اعتماد» عدد قابل توجه ۷/ ۱۷ برآورد شده که این رقم نشان‌دهنده این است که این صندوق قادر خواهد بود بازدهی مازاد نرخ بهره بدون ریسک در ازای پذیرش ریسک اندک ایجاد کند. عملکرد کوتاه‌مدت صندوق‌های سهامی نیز بهبود قابل‌توجهی نسبت به دوره قبل (یک‌ماهه منتهی به پایان تیرماه) داشته است، به‌طوری‌که بازده ماهانه و سه ماهه تمامی آنها مثبت بوده و از بین ۷ صندوق سهامی، ۶ صندوق بازدهی بیشتر از صندوق‌های درآمد ثابت در مردادماه داشته‌اند.بر این اساس، صندوق «اطلس» با بازده ماهانه ۸/ ۵ درصدی و سالانه ۸/ ۲۴ درصدی، صندوق «آتیمس» با بازده ۳ ماهه ۱/ ۸ درصدی و صندوق «آگاس» با بازده ۶ ماهه ۹/ ۲۲ درصدی بهترین بازدهی در دوره‌های زمانی یاد شده داشته‌اند.

صندوق «اطلس» با نسبت شارپ ۳ ماهه و سالانه به‌ترتیب ۰۱/ ۱ و ۸۳/ ۰ عملکرد تعدیل شده با ریسک بهتری نسبت به سایر صندوق‌ها داشته است، نسبت شارپ ۶ماهه تنها برای صندوق «آگاس» مثبت بوده که نشان می‌دهد سایر صندوق‌ها بازدهی کمتر از نرخ بهره بدون ریسک در دوره زمانی ۶ ماهه منتهی به مردادماه کسب کرده‌اند. در این مدت صندوق‌های مختلط نیز عملکرد کوتاه مدت بهتری نسبت به دوره قبل داشته‌اند، به‌طوری‌که بازدهی مردادماه صندوق «آسام» ۴درصد بوده که بیشترین بازدهی ماهانه در میان صندوق‌های مختلط محسوب می‌شود. صندوق «ثروتم» با بازدهی ۳ ماهه ۵/ ۶درصدی و ۶ ماهه ۵۸/ ۹درصدی بهترین عملکرد را در دوره‌های زمانی یاد شده به خود اختصاص داده است. همچنین نسبت شارپ صندوق «ثروتم» از سایر صندوق‌های مختلط بیشتر بوده به‌طوری‌که تنها نسبت شارپ مثبت در دوره ۶ ماهه بوده است؛ نسبت شارپ ۳ ماهه این صندوق نیز ۴۴/ ۱ بوده است. در میان دو صندوق شاخصی «فیروزه» و «کاردان»، شاخص‌های ارزیابی عملکرد صندوق «فیروزه» به غیر از نسبت‌های سالانه، بهتر از صندوق «کاردان» بوده است. این صندوق بازدهی ۴/ ۵ درصدی در یک ماه اخیر، ۸/ ۰ درصدی در ۳ماهه و در مقابل زیان ۹۴/ ۰ درصدی در دوره ۶ ماهه را به ثبت رسانده، این در حالی است که بازدهی سالانه صندوق «کاردان» ۴/ ۱۷ درصد بوده است.

بررسی از لحاظ معیار نقدشوندگی

صندوق «اعتماد» با میانگین حجم معاملات ۳۱ میلیارد ریال پر‌معامله‌ترین صندوق در بین تمامی صندوق‌های قابل معامله بوده است؛ در میان صندوق‌های سهامی، صندوق اطلس با میانگین حجم معاملات ۳۹۲ میلیون ریال و در میان صندوق‌های مختلط، صندوق صنوین با میانگین حجم معاملات ۴۶۹ میلیون ریال پر‌معامله‌ترین صندوق بوده‌اند، همچنین صندوق شاخصی فیروزه با میانگین حجم معاملات ۱۸۶ میلیون ریال پرمعامله‌تر از صندوق کاردان بوده است.

همچنین در رابطه با معیار میانگین انحراف قیمت پایانی ازNAV می‌توان گفت هرچه این اختلاف نزدیک به صفر باشد نشان‌دهنده این مطلب است که بازارگردان صندوق سعی کرده است که قیمت معامله واحدهای صندوق نزدیک به ارزش خالص دارایی هر واحد باشد، بر این اساس کمترین نوسان این معیار در صندوق‌های درآمد ثابت و بیشترین نوسان آن در میان صندوق‌های سهام دیده می‌شود. میانگین اختلاف دامنه معاملات روزانه نیز نشان‌دهنده میزان نوسان قیمت معامله واحدهای صندوق در هر روز معاملاتی است، نوسان قیمت روزانه صندوق «سخنم» به‌طور میانگین صفر ریال بوده که کمترین نوسان را بین ETFها دارد، در مقابل بیشترین نوسان قیمت معاملات روزانه مربوط به صندوق «فیروزه» با ۸۱ ریال بوده است. از نسبت صدور به ابطال صندوق‌ها می‌توان نتیجه گرفت که در سه ماه اخیر عموما منابع جدیدی وارد صندوق‌های قابل معامله نشده‌اند، در مجموع معیارهای نقدشوندگی در این دوره نسبت به دوره قبل تغییر چندانی نداشته‌اند.

معیارهای سنجش ریسک

از آنجا که انحراف معیار شناخته‌شده‌ترین و پرکاربرد‌ترین معیار سنجش ریسک است، انحراف معیار بازدهی برای صندوق‌های درآمد ثابت کمتر از سایر صندوق‌ها است. بر این اساس انحراف معیار بازدهی صندوق اعتماد تنها ۰۱/ ۰ درصد است که این موضوع بیانگر آن است که صندوق‌های درآمد ثابت برای افراد ریسک‌گریز گزینه مناسبی هستند. همچنین با توجه به مفهوم بتا که نشان‌دهنده میزان همبستگی بازدهی صندوق با بازده بازار است، همان‌طور که انتظار می‌رود، بتا برای صندوق‌های درآمد ثابت بسیار کم و نزدیک به صفر است؛ صندوق اعتماد با بتای صفر کمترین بتا را دارد.

در مجموع انحراف معیار بازدهی و بتای صندوق‌های سهامی نسبت به یک ماه گذشته (منتهی به تیرماه) کاهش یافته است، صندوق اطلس و آگاس با انحراف معیار بازدهی ۳۵/ ۰ درصد و ۶۶/ ۰ درصدی به ترتیب کمترین و بیشترین انحراف معیار بازدهی را در میان صندوق‌های سهامی به خود اختصاص دادند. کمترین و بیشترین مقدار بتا نیز به ترتیب ۳۸/ ۰ و ۸۸/ ۰ است که متعلق به صندوق‌های آگاس و سپاس بوده است. در این دوره انحراف معیار و بتا برای صندوق‌های مختلط نیز کاهش داشته اما کاهش آن به اندازه صندوق‌های سهامی نیست، کمترین انحراف معیار و بتا متعلق به صندوق ثروتم به ترتیب با ۲/ ۰درصد و ۱۸/ ۰ است. معیارهای سنجش ریسک برای صندوق‌های شاخصی تغییر خاصی نداشته و صندوق کاردان انحراف معیار و بتای کمتری نسبت به صندوق فیروزه دارد.

معیارهای ردیابی

این دسته از معیارها نیز نشان‌دهنده میزان تطابق عملکرد صندوق با هدف تعیین شده و میزان عملکرد بهتر نسبت به بازده مورد انتظار هستند و شامل خطای ردیابی و آلفا می‌شود؛ خطای ردیابی نشان‌دهنده میزان تشابه عملکرد صندوق با معیارهای بیان شده و از پیش تعیین شده خود است، به‌طوری‌که هر چه عدد حاصله به صفر نزدیک‌تر باشد نشان‌دهنده تشابه بیشتر عملکرد صندوق با معیار تعیین شده خواهد بود.

خطای ردیابی از محاسبه میانگین و انحراف معیار اختلاف بازدهی صندوق و بازدهی هدف به دست می‌آید؛ به‌طوری‌که بازدهی هدف برای صندوق‌های درآمد ثابت بر اساس نرخ بهره بدون ریسک، برای صندوق‌های سهامی و صندوق شاخصی «کاردان» بر اساس بازدهی شاخص بورس، برای صندوق‌های مختلط بر اساس میانگین وزنی بازدهی نرخ بهره بدون ریسک و همچنین بازدهی شاخص و برای صندوق «فیروزه» نیز بر اساس شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر در نظر گرفته شده است. افزون بر این خطای ردیابی (انحراف معیار) برای صندوق‌های درآمد ثابت بسیار کمتر از سایر صندوق‌ها است و به عبارت دیگر صندوق‌های درآمد ثابت در رسیدن به هدف خود که دستیابی به نرخ بازده بدون ریسک است، موفق بوده‌اند. صندوق اطلس با داشتن خطای ردیابی (انحراف معیار) ۴/ ۰ درصدی کمترین خطای ردیابی در میان صندوق‌های سهامی را به خود اختصاص داده، کمترین خطای ردیابی (انحراف معیار) در میان صندوق‌های مختلط نیز متعلق به صندوق ثروتم با ۲۴/ ۰ درصد است. صندوق کاردان با خطای ردیابی (انحراف معیار) ۳۸/ ۰ درصدی خطای کمتری نسبت به صندوق فیروزه دارد. از سوی دیگر آلفا از اختلاف بین بازده واقعی صندوق و بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران با توجه به ریسک سیستماتیک بین صندوق و بازار به دست می‌آید، آلفای مثبت به معنی عملکرد بهتر صندوق نسبت به بازار است، محاسبه این معیار برای صندوق‌های درآمد ثابت به دلیل وجود بتای صفر کاربرد ندارد. آلفای سایر صندوق‌ها نسبت به دوره گذشته کاهش چشمگیری داشته به‌طوری‌که آلفای تمامی صندوق‌ها (‌به غیر از صندوق‌های درآمد ثابت) منفی شده که نشان می‌دهد بازده صندوق از بازده مورد انتظار سرمایه گذاران کمتر بوده است، عملکرد بهتر بازار در دوره سه ماهه منتهی به مرداد نسبت به دوره قبل را می‌توان عامل این امر دانست.