شاخص بورس در کف یک ماهه قرار گرفت
هیجان «حقیقی» در بازار سهام
مهم‌ترین نکته نگران‌کننده‌ای که در آخرین روز معاملاتی هفته جاری خودنمایی می‌کرد، خروج سرمایه‌گذاران حقیقی از بازار بود. در آخرین ماه‌های سال گذشته، این اشخاص حقیقی بودند که رشد چشم‌گیر شاخص بورس را رقم زدند. در حالی که حقوقی‌ها به دلایل مختلف، چندان خریدار نبودند و حتی اقدام به عرضه‌های سنگین می‌کردند، این اشخاص حقیقی بودند که با خریدهای خود باعث رشد تقاضا برای خرید سهام و در نتیجه رشد قیمت‌ها شدند. این الگو نه تنها در سه ماه پایانی سال ۹۴، بلکه در تمام دوره‌های رکود و رونق مصادف با بزنگاه‌های هسته‌ای و طی دو سال گذشته مشاهده می‌شد. در واقع دوره‌های رونق بازار سوار بر موج خوش‌بینی حقیقی‌ها شکل می‌گرفت و در طرف دیگر رکود بازار نیز دقیقا زمانی رخ می‌داد که حقیقی‌ها از خرید در بازار دلسرد می‌شدند. حال پس از مدت‌ها، سرعت خروج حقیقی‌ها از بازار شدت بیشتری به خود گرفته است. طی معاملات روز گذشته خالص فروش حقیقی‌ها در بازار سهام بالغ بر ۲۵ میلیارد تومان بود. به عبارت دقیق‌تر حقیقی‌ها در روز گذشته، ۲۵ میلیارد تومان کمتر از میزان فروش خود، اقدام به خرید کردند. برای درک علت نگران‌کننده بودن خروج حقیقی‌ها از بازار باید در نظر داشت که تجربه بازار نشان داده است که حقیقی‌ها بیشتر درگیر احساسات و هیجان‌های حاکم بر بازار سهام می‌شوند. اگر خریدار باشند، بازار را به شدت صعودی می‌کنند و در غیر این صورت با فروش‌های هیجانی خود می‌توانند شاخص را برای اصلاح‌های بزرگ آماده کنند.
وقتی تر و خشک با هم می‌سوزد
ریزش نسبتا شدید قیمت در بازار دیروز در حالی رخ داد که به نظر می‌رسید اتفاق نگران‌کننده و غیر‌مترقبه‌ای رخ نداده است. حتی می‌توان ادعا کرد چنانچه فضای روانی بازار مثبت بود، احتمالا شاهد شکل‌گیری صف‌های خرید در نمادهایی بودیم که بیشتر به قیمت‌های جهانی وابسته هستند. در پی بالا گرفتن گمانه‌زنی‌ها از قوت گرفتن طرح فریز نفتی (نگهداری تولید نفت در سطح فعلی) توسط کشورهای صادرکننده نفت، طی دو روز گذشته موج صعودی جدیدی در بهای هر بشکه نفت شکل گرفت (رشد قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا به سطح 42 دلار). با تقویت قیمت نفت و همچنین افزایش قیمت جهانی کالاها، انتظار می‌رفت اشتیاق بیشتری برای خرید سهام شرکت‌های وابسته به قیمت‌های جهانی شکل بگیرد. اما در عمل فضای معاملات بورس تهران در روز گذشته آنقدر منفی بود که تر و خشک با هم سوخت و خریدار چندانی هم برای سهم‌های تاثیرپذیر از قیمت‌های جهانی پیدا نشد.
تنگنای اعتبارات در بورس تهران
در ماه‌های اخیر کارشناسان بازار سهام نسبت به ورود سیل عظیمی از اعتبارات به معاملات سهام هشدار داده بودند. میزان اعتبارات در ۳ ماه پایانی سال و همزمان با رشد پر شتاب شاخص به مرز ۳ هزار میلیارد تومان رسیده بود. هجمه بالای این پول‌های داغ که تنها به دنبال سودهای کوتاه‌مدت هستند، عاملی برای ایجاد نگرانی میان کارشناسان بازار بود. همان گونه که با شتاب قیمت‌ها، سودای کسب سود بیشتر در میان معامله‌گران، انگیزه‌ای برای دریافت اعتبارات می‌شد، در سرازیری قیمت سهام نیز خروج هیجانی از سهم به منظور کاهش زیان در میان این معامله‌گران مورد انتظار است. مشابه این موضوع در سال ۹۲ نیز مشاهده شد. حجم بالای اعتبارات در آن دوره عاملی برای تشدید افت قیمت سهام بود. به این ترتیب، پس از فتح قله تاریخی بورس در میانه دی سال ۹۲ و ورود به دوران رکودی شاهد شکل‌گیری صف‌های فروش بودیم. با وجود اینکه کارشناسان بر تفاوت بنیادی شرایط کنونی با توجه به حذف ریسک سیاسی از بازار تاکید دارند، تشکیل صف‌های فروش می‌تواند با خروج پول‌های داغ به منظور تسویه اعتبارات تشدید شود و در نتیجه نزول قیمت‌ها را به دنبال داشته باشد. در این میان، مقاومت کف‌های قدرتمندی که پیش از این با حجم و ارزش بالای معاملات در قیمت سهام شکل گرفته بودند می‌تواند مانعی در برابر افت بیشتر قیمت‌ها باشد.
در این خصوص، درگفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با حسین ایزدی، مدیر عامل کارگزاری اطمینان سهم، ساز و کار اعتبارات بررسی شد. بر اساس گفته‌های این کارشناس، کارگزاری‌های مختلف با توجه به‌صورت سود و زیان نزد بانک‌ها قادر به اخذ اعتبارات هستند. مقدار خط اعتباری کارگزاری نزد بانک علاوه بر عملکرد کارگزاری به حجم سرمایه، معاملات و دیگر موارد بستگی دارد. سود این تسهیلات متغیر بوده و بر اساس توافقات تعیین می‌شود. کارگزاران از اعتبارات تنها جهت خرید اعتباری سهام توسط مشترکان استفاده می‌کنند. مقدار مجاز اخذ خط اعتباری توسط مشتریان بر اساس گردش مالی یک ماه گذشته یا سه ماهه تعیین می‌شود. ایزدی درخصوص سود اعتبارات داده شده به معامله‌گران گفت: این سود می‌تواند ثابت با سطح نزدیک به 25 درصد یا شناور باشد. برخی از کارگزاری‌ها نیز این اعتبارات را بدون کسب سود به مشتریان می‌دهند و با راهکارهای دیگری از این موضوع درآمد‌زایی می‌کنند. این کارشناس بازار سهام درخصوص مدت زمان این اعتبارات و زمان تسویه اعتبارات گفت: اعتبارات با مدت زمان حداکثر یک سال قابل دسترسی است. قراردادها می‌تواند در دوره‌های یک یا 6 ماهه نیز تنظیم شود. با این حال، این الزام معمولا از سوی کارگزاران وجود دارد که در پایان سال مالی تسویه این اعتبارات انجام شود. ایزدی در پایان گفت: این اعتبارات مشکلاتی را برای کارگزاران به دنبال دارد. وظایفی که بانک‌ها باید بر عهده بگیرند بر دوش کارگزاری‌ها قرار گرفته است. بر این اساس، همان گونه که اشاره شد زمان تسویه اعتبارات با توجه به زمان شروع این قراردادها متفاوت است. با این حال، پایان سال مالی کارگزار که معمولا مصادف با پایان سال و همچنین پایان تابستان است، می‌توان اثر بیشتری از این موضوع مشاهده کرد.
معامله‌گران بازار سهام با توجه به قدرت ریسک و همچنین خوش‌بینی به کسب سودهای بالا در کمترین زمان، اخذ اعتبار را در دستور کار خود قرار می‌دهند. عملکرد خط اعتبارات به این گونه است که این معامله‌گران می‌توانند با توجه به نیاز خود و تا سقف مجاز تعیین شده توسط کارگزار نقدینگی خرید خود را از اعتبارات تعیین کنند. به نظر می‌رسد که در زمان حرکت پرشتاب شاخص بازار سهام و به خصوص رشدهای افسارگسیخته گروه خودرویی بسیاری از معامله‌گران حقیقی تا سقف خط اعتباری خود را استفاده کرده بودند. در این شرایط و با توجه به کاهش انتظارات نسبت به حرکت‌های پرشتاب در بازار سهام این نگرانی وجود دارد که با سرعت بیش از پیش در ورود نقدینگی به بازار سهام، شاهد خروج این معامله‌گران از بازار سهام باشیم.
تشدید تلاش‌ها برای شاخص‌سازی
روز گذشته در بورس تهران، در حالی که هیجان فروش لحظه به لحظه افزایش می‌یافت، تحرکاتی برای نجات شاخص شکل گرفت که مدت‌ها بود به این وضوح رخ نمی‌داد. با وجود تمام انتقاد‌هایی که به روش‌های نهاد ناظر برای حمایت از بورس وجود دارد، روز گذشته رفتارهایی در بازار رخ داد که نشان می‌دهد نهاد ناظر همچنان تمایلی به تغییر رویکرد خود ندارد. معاملات بلوکی در نماد عادی و کد به کدهای عجیب روز گذشته در نمادهای مختلف بار دیگر نشان داد که نهاد ناظر با عادی‌سازی معاملات و عدم دخالت در روند داد و ستدهای طبیعی بورس چندان موافق نیست. دیروز در جریان معاملات نماد «وبملت»، در حالی که نرخ تابلو در محدوده منفی ۳ درصد قرار داشت، به ناگاه معامله‌ای ۵۰۰ میلیون سهمی از راه رسید و قیمت این سهم را تا محدوده صفر تابلو رشد داد. همین موضوع سبب شد که ارزش معاملات سهام بانک ملت در روز گذشته، به رقم غیر معمول ۱۱۰ میلیارد تومانی برسد. این در حالی بود که ارزش کل معاملات بورس در روز گذشته به زحمت از ۴۵۰ میلیارد تومان تجاوز می‌کرد. علاوه بر آن در نمادهایی مانند «همراه»، «حکشتی»، «فملی» و «وغدیر» نیز مشابه این موضوع به چشم می‌خورد. چنانچه فضای منفی در بازار ادامه یابد می‌توان انتظار داشت که سازمان با تشکیل جلساتی، حقوقی‌ها را به عدم فروش سهام دعوت کند. این گونه رفتارهای حمایتی نه تنها می‌تواند تحلیل را در بازار دشوارتر کرده و شفافیت را خدشه دار کند، بلکه باعث کند و فرسایشی شدن روند قیمت‌ها نیز می‌شود.
سهولت ورود به بورس!
اکبر حامدی میخوش، کارشناس بازار سهام درباره حال و هوای این روزهای بورس به «دنیای اقتصاد» گفت: آنچه در جریان معاملات هفته جاری رخ داد، بار دیگر ثابت کرد که بازار از ضعف تحلیل رنج می‌برد. رفتارهای فعلی که در بازار به چشم می‌خورد نشان از سردرگمی بازار دارد. فعالان فعلی بازار که عمدتا حقیقی‌ها هستند به سودهای سه ماه پایانی سال گذشته عادت کرده‌اند و همین موضوع سبب می‌شود که انتظار بی‌جایی از روندهای قیمتی داشته باشند. ضعف تحلیل در بازار به جایی رسیده است که کانال‌های تلگرامی به‌عنوان مرجع اخبار مطرح شده‌اند و روند بازار با نظرات صاحبان کانال‌هایی گره خورده است که عموما درک دقیقی از بازار سهام ندارند. تمام این اتفاقات نتیجه سهل بودن ورود به بازار سهام تهران است. از آنجا که احتمالا نمی‌توان از اخلال کانال‌های تلگرامی در معاملات بورس جلوگیری کرد، شاید بهتر باشد که متولیان بورس ورود به بازار را دشوارتر کنند.
ارسال نظر