نخستین اصلاح جدی بورس تهران

گروه بورس- سلیمان کرمی: شاخص کل بورس تهران هفته گذشته برای هفتمین هفته متوالی از ابتدای زمستان با رشد ۲/ ۵ درصدی مواجه شد. در حالی که ارتفاع دماسنج بازار تا پایان معاملات سه‌شنبه با شتابی بیش از پیش به سطح ۷۸ هزار و ۱۹۹ واحد رسید، در آخرین روز معاملاتی هفته با افت ۹/ ۰ درصدی مواجه شد و پنجمین روز منفی را برای شاخص از ابتدای زمستان به ثبت رساند. روند اصلاحی قیمت سهام پس از شیب تند صعودی هفته‌های اخیر، دور از انتظار نبود.

اصلاحی که این بار، جدیت بیشتری داشته و بالا بودن حجم صف‌های فروش در بسیاری از نمادها، نگرانی‌هایی را درباره عملکرد این روزهای سهامداران ایجاد می‌کند. به هر حال نیاز بازار به اصلاح قیمت‌ها را می‌توان جنبه مثبت معاملات چهارشنبه ارزیابی کرد. به‌طوری که کارشناسان و فعالان بازار نیز بر لزوم تعدیل قیمتی سهام تاکید داشتند. ادامه یافتن روند صعودی و هیجانی شاخص امکان ریزش قیمتی سهام را با پایان یافتن هیجانات فراهم می‌کرد. در این شرایط،‌ احتمال ادامه استراحت و تعدیل قیمت‌ها در روزهای آتی نیز وجود دارد، این موضوع شرایط را برای رونقی پایدار در بازار سهام فراهم می‌کند. از سوی دیگر، حجم و ارزش بالای معاملات در روز منفی بورس (چهارشنبه) کاملا بر فاصله گرفتن از دوران رکودی بورس در ماه‌های اخیر تاکید دارد. میانگین حجم معاملات در هفته گذشته بیش از ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون سهم بود که رقم بسیار بالایی در مقایسه با معاملات روزانه از ابتدای سال است.


تداوم صف‌نشینی در خودرویی‌ها

در حالی که بیشتر نمادها در معاملات روز چهارشنبه همراه با جو بازار با بیشترین افت روزانه مواجه شدند، نمادهای خودرویی، به خصوص دو خودروساز بزرگ کشور در این روز همچنان با صف‌های سنگین خرید مواجه بودند. «خساپا» با حجم بیش از 410 میلیون سهمی و ارزش معاملات بیش از 80 میلیارد تومانی، با صف خرید 106 میلیون سهمی بسته شد. این نماد از ابتدای دی رشد بیش از 120درصدی را تجربه کرده است، نشانه‌هایی از شروع اصلاح قیمتی در این نماد مشاهده نمی‌شود. ایران خودرو نیز که به منظور شفاف‌سازی درخصوص پرداخت غرامت از سوی ناظر بازار متوقف شده بود، در معاملات روز چهارشنبه بازگشایی شد، این نماد نیز با صف خرید 247 میلیونی در روز چهارشنبه متوقف شد. در مجموع در این دو نماد نقدینگی معادل 150 میلیارد تومان انباشته شده است. به نظر می‌رسد بخش اعظمی از این سرمایه‌ها به معامله‌گران حقیقی اختصاص دارد. در این خصوص، در حجم معاملات سنگین روز چهارشنبه در مجموع تغییر مالکیت بیش از 44 میلیارد تومانی از معامله‌گران حقیقی به حقوقی را شاهد بودیم. این در حالی است که در کل معاملات بورس تهران در روز چهارشنبه در مجموع تغییر مالکیت 44 میلیارد تومانی از سوی حقوقی به حقیقی را شاهد بودیم. بر این اساس، در حالی که در روند منفی شاخص در روز چهارشنبه حضور پررنگ حقوقی در سمت خرید سهام به چشم می‌خورد، با این حال، عرضه سنگین سهامداران عمده خودرویی و عمده خرید سهم توسط بازیگران خرد بازار آمار‌های دیگری را برای معاملات رقم زد.

کارشناسان بارها بر هیجانات موجود در بازار سهام تاکید داشتند. در این میان، قوانینی وجود دارد که به نظر هیجانات بازار را تشدید می‌کند. مواردی مانند دامنه نوسان معاملات و همچنین حجم مبنا از جمله عواملی است که با وجود تاکید کارشناسان بر بیشتر بودن ضرر آنها نسبت به فوایدی که برای بازار سهام دارند، همچنان در بورس تهران مشاهده می‌شود. این قوانین در ابتدا به منظور کاهش نوسانات قیمتی در بازار سهام طراحی شده بودند، اما بررسی‌های مختلف در سطح جهان بر این موضوع تاکید دارد که محدود کردن دامنه نوسانات قیمتی اثری بر کاهش نوسانات قیمت در بازار ندارد. این محدودیت تنها روند تغییرات قیمتی را کند می‌کند و در حالی که باید تحلیل، مبنای معاملات سهام باشد، حضور این قوانین معامله‌گران را به صف‌نشینی عادت داده و هیجانات را در بازار چه در زمان صعود یا نزول بورس تشدید می‌کند. این موضوع را می‌توان در سال‌های گذشته بازار سهام مشاهده کرد. در زمان رکود با شروع روند نزولی، تشکیل صف‌های فروش توجه سایر معامله‌گران را به خود جذب می‌کرد. در زمان رونق بازار نیز مطابق آنچه در هفته‌های اخیر به خصوص در گروه خودرویی شاهد بودیم، حرکت صف‌های خرید هیجان مسری را در بازار ایجاد کرده و سایرین را به صف‌نشینی ترغیب می‌کرد. در این میان، در حالی که این انتظار وجود دارد که سهامداران حقوقی از جو بازار پیروی نکنند، اما به نظر می‌رسد هیجان کوچک و بزرگ نمی‌شناسد و همه را به سوی خود می‌کشد.

عسگری‌مارانی، مدیر‌عامل شرکت سرمایه‌گذاری ایران، در گفت‌وگویی با «دنیای اقتصاد»، بر این موضوع تاکید داشت که صندوق نباید توسط کارگزاران کنترل شود. این صندوق‌ها از عوامل تشدیدکننده هیجان در بازار سهام محسوب می‌شوند. تجربه نشان داده است، در زمان رونق هجمه ورود سرمایه از سوی این صندوق را شاهد هستیم، در حالی‌که در زمان رکود و افت قیمت‌ها به سرعت این فعالان در نقش فروشنده حاضر می‌شوند. بر این اساس، معاملات این فعالان تنها براساس روند کلی بازار و حرکت قیمت‌ها و بدون توجه به تحلیل بوده است. این در حالی است که حجم شناور آزاد کم برخی از سهام این امکان را به وجود می‌آورد که با مقادیر اندکی نقدینگی بتوان در قیمت سهام جولان داد و این موضوع نیز خود عاملی برای غیرواقعی شدن قیمت سهام است. در این شرایط، لزوم توجه به کیفیت سود و آنچه به‌عنوان عایدی واقعی می‌تواند به سهام دار برسد کاملا محسوس است. در حالی که در آغاز شروع روند صعودی تمامی کارشناسان به جذابیت قیمت‌ها (پس از زمان طولانی رکود بورس) تاکید داشتند، به نظر می‌رسد پس از جهش‌های قیمتی و رشد نسبت قیمت به درآمد بازار به بیش از 7 واحد از جذابیت پیشین تا حدود زیادی کاسته شده و در این شرایط باید تحلیل را مبنای خرید سهام قرار دارد. از طرفی مدت سرمایه‌گذاری از مواردی است که باید در نظر خریداران کنونی قرار گیرد. در حالی که عمده نظرات به بهبود شرایط اقتصادی و صنایع داخلی تاکید دارند، اما همگی به الزام نگاه میان‌مدت و بلند‌مدت برای مشاهده اثرات واقعی اشاره دارند.


جهش تک نمادها در بورس تهران

شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته با رشد ۲/ ۵ درصدی در سطح ۷۷ هزار و ۴۹۸ واحد متوقف شد. در این مدت شاخص کل هم وزن با جهش‌های قیمتی که در برخی نمادها داشت، با رشد ۱/ ۸ درصدی مواجه شد. در هفته گذشته شاخص صنعت خودرو با رشد ۷/ ۱۷ درصدی بیشترین رشد شاخص را در میان ۳۷ صنعت بورسی به ثبت رساند. فرآورده‌های نفتی نیز با رشد ۹/ ۱۳ درصدی شاخص مواجه شد و میزان رشد از ابتدای سال خود را به ۵/ ۲۰ درصد افزایش داد. در هفته گذشته، استخراج سایر معادن با افت ۵/ ۳ درصدی بیشترین افت را در میان صنایع به ثبت رساند. پس از رشد‌های متوالی قیمت سهام در هفته گذشته ادامه تعدیل قیمت‌ها دور از انتظار نیست. با وجود اینکه شرایط بازار با گذشته کاملا متفاوت ارزیابی می‌شود و احتمال نزول شدید قیمت‌ها بسیار اندک است، اما ممکن است شاهد تداوم هیجانات در بازار این بار در مسیر نزولی شاخص باشیم. در این شرایط، نگاهی به روند تاریخی مواردی را برای سهام داران و ناظران در بر داشته است. عدم دخالت دستوری در بازار و ایجاد مقررات ناکارآمد در بازار از جمله مواردی است که باید ناظران بازار به آن توجه داشته باشند. معامله‌گران بازار نیز باید توجه داشته باشند که شرایط کنونی کاملا با گذشته بازار متفاوت است. در این شرایط، حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بازار که به طور قطع برعکس بسیاری از فعالان کنونی بازار با نگاه بلند مدت سرمایه‌ها را به بازار وارد کرده‌اند، جزو مهم ترین تفاوت‌های معاملات بازار با گذشته است. از طرفی در شرکت‌ها نیز گرچه نگاه بلندمدت برای بهبود وجود دارد ولی در شرایط خوش‌بینی انتظار افت شدید قیمت‌ها وجود ندارد. به نظر می‌رسد با گشایش‌های بین‌المللی و تلاش‌ها برای عبور از رکود نسبی کنونی در اقتصاد کشور، صنایع نیز روند رو به بهبودی را تجربه کنند.