محمد حسین بابالو: در بازار محصولات پتروشیمی با محوریت پلیمرها شاهد چند رخداد متناقض هستیم که خروجی تمامی آنها به شکننده‌تر شدن بازار منجر شده است. افزایش نسبی قیمت مواد اولیه پلیمری و افزایش شدیدتر قیمت محصولات نهایی با رواج شایعه خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا را می‌توان مهم‌ترین‌ رخدادهای این روزهای بازار دانست. تناقض خروج عرضه‌ها از بورس در کنار تلاش دولت برای کاهش تورم و رشد اقتصادی وضعیتی دوگانه را به همراه دارد که باعث خواهد شد انرژی بسیاری از دولت به هدر برود. روز گذشته در رینگ پتروشیمی بورس کالای ایران شاهد ثبت معاملات جذابی بودیم که نشان می‌دهد فعالان بازار پس از رواج شایعه خروج محصولات پتروشیمی از بورس، به شدت نسبت به خرید متمایل شده‌اند که افزایش جذابیت معاملات را در تنوع عرضه‌ها به ثبت رساند. پلی‌اتیلن سنگین اکستروژن EX۳، پلی‌اتیلن سنگین بادی BL۳، پلی‌اتیلن سنگین بادی OFF - BL۳ درجه ۲، پلی‌اتیلن سنگین دورانی UA ۳۸۴۰، پلی‌اتیلن سبک فیلم ۰۱۹۰، پلی‌اتیلن سبک خطی OFF - ۲۲۵۰۱AA درجه ۱، پلی‌اتیلن سبک خطی AA ۰۲۰۹، پلی‌استایرن معمولی ۱۵۴۰، پلی‌استایرن مقاوم ۷۲۴۰، پلی‌استایرن انبساطی ۲۰۰، ۳۰۰ و ۴۰۰، پلی‌پروپیلن شیمیایی ZR۲۳۰C، پلی‌پروپیلن نساجی V۳۰G، پلی‌پروپیلن نساجی Z۳۰S، پلی‌پروپیلن نساجی HP۵۵۲R و پلی‌پروپیلن نساجی SF۰۶۰ جذاب ترین کالاها در روز گذشته در رینگ محصولات پتروشیمی بود.

وسعت و پراکندگی این کالاها را که نشان‌دهنده وضعیت خطرناک بازار است باید بسیار مهم ارزیابی کرد؛ زیرا هم اکنون موجودی انبارها به نسبت بالاست و تنها ترس از وقفه عرضه می‌تواند دلیل اصلی این وضعیت باشد. از سویی هنوز هم در بازار شائبه بازارسازی و تلاش برای ثبت رسمی قیمت‌های بالای فعلی وجود دارد؛ ولی نسبت به گذشته، این وضعیت کمرنگ شده است. در هر حال باید گفت که بازار نسبت به شایعه خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا بسیار بدبین است؛ زیرا مشخص نیست که دورنمای این وضعیت به کجا منتهی خواهد شد.

پس از افزایش شدید قیمت‌های پایه اعلام شده توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی، قیمت مواد اولیه پلیمری در بازار داخلی جهش شدیدی را تجربه کرد تا جایی که رشد بیش از ۱۳ درصدی قیمت‌ها را نیز شاهد بودیم. پس از این رخداد و در کنار بالابودن موجودی انبارها، انتظار بر این بود که قیمت‌ها در ضعف نسبی تقاضا وارد یک فاز کاهشی آرام شود، زیرا جهت‌گیری کلی بازار بر افزایش عرضه به نسبت تقاضا قرار گرفته بود. این در حالی بود که شایعه خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا به بحث و گفت و شنودهای فعالان بازار سرایت کرد و همین جرقه کافی بود تا روند کاهشی قیمت‌ها مجددا افزایشی شود. از سویی هر چه مقامات اقتصادی دولت بر طبل خروج کالاهای پتروشیمی از بورس کالا کوبیدند، به همین میزان نیز قیمت‌ها در بازار داخلی صعودی شد که تاکنون افزایش شدید قیمت محصولات نهایی صنعت پتروشیمی مخصوصا محصولات پلاستیکی و نایلون را به ثبت رساند. این وضعیت هنوز هم در حال ادامه یافتن بوده و افزایش قیمت‌ها به‌صورت ممتدی در حال تجربه شدن است.

از سویی در شرایط فعلی که تلاش دولت برای کاهش تورم به نقطه بسیار سخت خود رسیده، تورم نقطه به نقطه به‌صورت مقطعی صعودی شده و افزایش رشد اقتصادی کشور با سختی بیشتری همراه شده است، شایعه خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا که تاکنون به افزایش قیمت‌ها در بازار داخلی انجامیده، گامی در جهت بر باد دادن بخش بزرگی از تلاش‌های دولت تدبیر و امید خواهد بود.

این موارد در حالی است که بورس کالای ایران یکی از بازارهای رسمی و بسیار پیشرفته است و با پیوستن به اتحادیه بین بورسی IEU ، در حال جهانی شدن است. پتانسیل عرضه‌های قدرتمند صادراتی همچون قیر، تجربه سال‌های متمادی ودولت‌های متفاوت از سال ۸۲ (با تشکیل بورس فلزات‌)، توان تنظیم بازار و امکان رصد ویژگی‌های مبادلاتی، امکان دریافت سریع، شفاف و آسان مالیات بر ارزش افزوده و سایر شفافیت‌های مالیاتی مواردی هستند که در بورس کالا به ظهور رسیده است. از سویی انتقادهای بسیاری به بورس کالا وارد است ولی گزینه مشابهی در برابر این بازار وجود ندارد.

شنیده‌ها حکایت از آن دارد که هم اکنون نیز پتروشیمی‌ها محصولات خود را به‌صورت تمام و کمال در بورس کالا عرضه نمی‌کنند و این مطلب، در صورت صحت را باید با دقت بیشتر مورد توجه داد، زیرا می‌تواند چراغ‌های راهنمای کوچکی برای رخدادهای پیش رو به حساب بیاید.

خسروتاج: عرضه‌ها به‌طور یکپارچه در بورس کالا انجام نمی‌شود

وزارت صنعت با هدف تنظیم بازار در پی اصلاح ساختار عرضه و تقاضای محصولات پتروشیمی در کشور است.

قائم مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با «نیپنا» اظهار کرد: الزام عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران بر‌اساس مصوبه ستاد هدفمندی یارانه‌ها است و هرگونه تغییر در نحوه عرضه باید با مجوز این ستاد انجام شود. مجتبی خسروتاج افزود: برخی از مجتمع‌های پتروشیمی تمایل دارند محصولات خود را براساس قراردادهای بلند مدت در خارج از بورس کالا به مشتریان خود عرضه کنند و در صورت مجوز ستاد هدفمندی می‌توانند اقدام به این کار کنند.

قائم‌مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: اکنون برخی از مصرف‌کنندگان نیز با توجه به‌ شرایط کنونی بازار ترجیح می‌دهند تا با عقد قراردادهای بلند‌مدت به‌طور مستقیم اقدام به خرید از پتروشیمی‌ها کنند و با توجه به اینکه عرضه‌ها نیز به‌طور یکپارچه در بورس کالا انجام نمی‌شود، تغییر مصوبه مورد اشاره و تدوین ساز‌و‌کاری جدید می‌تواند ابهام‌های موجود را مرتفع کند. وی ادامه داد: ساختار و نحوه عرضه محصولات پتروشیمی باید مورد بازنگری قرار گیرد تا بازار بتواند مدیریت عرضه و تقاضا را رقم بزند. قائم‌مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت تصریح کرد: نظام عرضه و تقاضا بهترین روش برای تعیین قیمت است.

خسروتاج با بیان اینکه نباید مجتمع‌های پتروشیمی اجباری در نحوه فروش محصولات خود داشته باشند، گفت: با توجه به افزایش تولید محصولات متنوع پتروشیمی در کشور و تامین کامل نیاز داخل می‌توان با همکاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی، سازمان بورس و اوراق بهادار و دیگر متولیان امر بهترین تصمیم را اتخاذ کرد.

در هر حال خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالا نیاز به ساز‌و‌کار قانونی پیچیده‌ای دارد که برای تایید و تصویب آن باید بخش بزرگی از تصمیم‌سازان اقتصادی در کشور با یکدیگر هم‌عقیده شده و نهایتا در ستاد هدفمندسازی یارانه‌ها به یک مصوبه تبدیل شود. رخدادی که هزینه‌های بسیاری برای اشخاص، دولت، صنایع پایین‌دستی و در نهایت کل جامعه خواهد داشت.

صنایعی از جمله صنایع پلاستیک، نایلون و پلیمر، ظروف یکبار مصرف، شوینده‌ها، PVC و UPVC، رنگ‌سازی و رزین، صنایع نساجی و بخش بزرگی از صنایع بسته‌بندی و... قطعا از این تصمیم تاثیر خواهند پذیرفت که می‌تواند بر نرخ تورم و همچنین حجم تولید ناخالص داخلی موثر باشد. فراموش نکنیم که پس از آزادسازی قیمت‌ها در تیرماه سال گذشته، به‌صورت نسبی حجم معاملات در بورس کالا ۱۵ درصد کاهش یافت که نشان‌دهنده حذف حجم بزرگی از فعالان صنعتی در صنایع پایین‌دستی و مصرف‌کنندگان مواد اولیه پتروشیمی بود. از سویی در صورت خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالای ایران احتمال کاهش درآمدهای مالیاتی برای دولت را نیز در کنار احتمال کاهش شفافیت‌ها، به همراه خواهد داشت.