روز گذشته بخش اول مصاحبه با دکتر پناهیان مدیرعامل بورس کالای ایران منتشر شد که در آن به بخشی از اقدامات این نهاد مهم مالی درخصوص شفافیت معاملات و حمایت از پرداخت مالیات بر اساس واقعیت‌های مبادلاتی، کاهش هزینه‌های ملموس و ناملموس معاملات، تلاش برای تامین مالی بنگاه‌های تولیدی، کمک به انسجام محموله‌های صادراتی و شفافیت واردات، جلوگیری از رانت‌های اطلاعاتی با شفافیت و مخابره بر‌خط (آنلاین) اطلاعات و سایر ویژگی‌ها اشاره شد. در بخش دوم و پایانی این مصاحبه به سایر ویژگی‌های بورس کالای ایران و اهم فعالیت این نهاد مالی پرداخته شده است بخش دوم

وی هدف کوتاه‌مدت بورس را در این زمینه کسب اطلاعات شفاف از سایر اعضای اتحادیه بین بورسی IEU دانست و گفت: حداکثر تا ۳ ماه آینده سایت بورس کالای ایران یا وب‌سایت‌های مشابه، اطلاعات موجود در سایر بورس‌های عضو این اتحادیه از جمله شرایط معامله و قیمت‌گذاری‌ها را به‌صورت آنلاین نمایش خواهد داد. همچنین هم‌اکنون لینک سایت بورس کالای ایران در سایت اتحادیه گنجانده شده و تمامی اعضا، توان مشاهده اطلاعات آنلاین بورس کالا را دارا هستند. از سوی دیگر ما مشغول رایزنی برای ثبت کالاهای همگن و مشابه هستیم تا بتوانیم در اولین فرصت نسبت به عرضه در سایر بورس‌های کالایی عضو یا در بورس کالای ایران اقدام کنیم.

مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه به برنامه‌های این بورس برای توسعه تالار کشاورزی اشاره کرد و گفت: با توجه به نقش بسیار پراهمیت محصولات کشاورزی در اقتصاد کشور و همچنین درآمد محدود کشاورزان به‌عنوان مهم‌ترین‌ بخش در زنجیره تولید محصولات کشاورزی، بورس کالا با هدف کاهش واسطه گری در این بازار نیز وارد عمل شده تا بتواند باری از دوش کشاورزان و حتی بخش دولتی بردارد و واسطه‌گری را به حداقل برساند. در این خصوص ماده ۳۳ قانون بهره‌وری نیز جایگاه بورس کالا را در این بین وجهه قانونی بخشیده است. باید به این نکته توجه کنیم که بورس‌های کالا در اغلب کشورهای پیشرو در ابتدا بر پایه محصولات کشاورزی بنیان نهاده شده است و بورس‌های کالایی با محوریت محصولات کشاورزی استارت خورده‌اند و توسعه دانش محور آنها بر پایه انتفاع یک به یک کشاورزان با کارکرد بورس‌های کالایی توسعه یافته است؛ یعنی هر چه بورس‌های کالایی کشاورزی رونق پیدا کنند، گویی شرایط کشاورزان بهبود یافته است. به‌عنوان مثال هم‌اکنون بورس کالایی ژوهانسبورگ یکی از بورس‌های کالایی پیشتاز با محوریت محصولات کشاورزی است و دولتمردان این کشور به این نتیجه رسیده‌اند که انتفاع بورس کالا به کشاورز رسیده است؛ بنابراین از آن حمایت همه جانبه می‌کنند. مدیرعامل بورس کالای ایران بیان کرد: در تمامی کشورهای جهان به‌صورت رسمی و غیررسمی از کشاورزی حمایت می‌شود، زیرا تولیدات آن حالت استراتژیک دارد و هم‌اکنون در بورس کالای ایران، برنامه‌هایی اثرگذار و راهگشا برای توسعه مبادلات محصولات کشاورزی به جهت حمایت از صنعت کشاورزی در مسیر اجرا قرار گرفته است.

او در ادامه گفت: در ایران نیز ماده ۳۳ قانون بهره‌وری در بخش کشاورزی به این مهم اختصاص یافته و هدف آن نیز حذف واسطه‌ها است؛ البته بحث منابع هم وجود دارد ولی به نظر می‌رسد که منابع این بخش به درستی تخصیص پیدا نمی‌کند. با توجه به این شرایط و همچنین جایگاه تعریف‌شده بورس کالا در این خصوص مستقیما وارد عمل شده ایم و در این چارچوب در مناطق تولیدکننده محصولات کشاورزی به شناسایی و پذیرش چندین انبار مطابق استانداردهای مورد نیاز اقدام کرده‌ایم تا کالاها از انبارهای بورس کالا عرضه شده و خریداران با طیب خاطر نسبت به خرید اقدام کنند. از سویی سپرده کردن کالا در انبار مزایای دیگری نیز برای فروشندگان دارد که انتشار گواهی سپرده کالایی نیز یکی دیگر از مزایای این اقدام خواهد بود. وی افزود: در سال ۹۳ نسبت به پذیرش ۶ انبار استاندارد در ۶ استان گلستان، فارس، اصفهان، همدان، تهران و کرمانشاه اقدام کرده ایم که به‌صورت الکترونیکی انبارداری شده و ورود و خروج کالا نیز در آنها قابل رهگیری و نظارت است. این ویژگی امکان صدور گواهی قبض انبار الکترونیکی در بورس کالای ایران را نیز در بر داشته و امکان معامله در تابلوی بورس را نیز فراهم می‌آورد.

پناهیان در ادامه با اشاره به سیاست‌های دولت برای خروج غیر‌تورمی از رکود و استفاده از ساز‌و‌کار بورسی برای اجرایی شدن ماده ۳۳ قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و اجرای طرح قیمت تضمینی به‌جای خرید تضمینی گفت: بورس کالا این آمادگی را دارد که پس از عرضه محصولات کشاورزی و صدور قبض انبار شرایط مناسب را برای معامله فراهم کرده و در صورت ثبت قیمتی بیشتر از نرخ‌های تضمینی سود بیشتری را نصیب کشاورزان کند. این در حالی است که دولت نیز کف قیمت خرید را تضمین کرده و کشاورز خیالش از بابت حداقل قیمت مورد معامله همیشه راحت باشد. پناهیان درخصوص تلاش برای توسعه ابزارهای مالی و معاملاتی جدید از راه‌اندازی معاملات اختیار معامله (Option) در آینده نزدیک در بورس کالا خبر داد و گفت: به زودی اختیار معامله در کنار قرار‌دادهای آتی موجود در بورس کالا مورد داد‌و‌ستد قرار خواهد گرفت. البته باید برای توسعه و رونق قراردادهای اختیار معامله در ابتدا قراردادهای آتی فعلی را آسیب‌شناسی کنیم تا شرایط بهتری را تعریف کرده و پیش روی معامله‌گران قرار دهیم. همچنین در ابتدا تولیدکننده باید اعتقاد پیدا کند که ابزارهای جدید، اهرم و ابزاری برای حمایت از کل بازار است و تا فرهنگ مالی جدید جایگزین نشود نمی‌توانیم انتظار رونق این قبیل معاملات را داشته باشیم. وی درخصوص عدم استقبال معامله‌گران از ابزارهای مالی جدید گفت: مشکل از ابزار نیست بلکه مشکل از نوع کاربرد و فرهنگ مالی فعلی است. البته ترس از شیوه‌های جدید هم مطلبی است که باید به آن بیشتر توجه کنیم. پناهیان مشکلات مالی و حسابداری، شرایط حسابرسی توسط حسابداران رسمی، مشکلات احتمالی مالیاتی پیش روی قراردادها و مخصوصا ناآشنایی و بی‌اعتمادی مدیران ارشد را به‌عنوان موانع رشد ابزارهای مالی برشمرد و گفت: هم اکنون بسترهای موجود برای استفاده از شیوه‌های معاملاتی نوین و ابزارهای تامین مالی جدید در بورس کالا وجود دارد، به شرطی که مدیران اصلی تمایلی به ورود به این عرصه جدید و جذاب داشته باشند. متاسفانه فضای انحصاری در برخی از صنایع، مدیران را راحت‌طلب کرده است ولی فضای رقابتی، حال و آینده خوب و بد را از هم تشخیص می‌دهد.

وی با اشاره به کاهش قیمت‌های محدود برخی از کالاها در تالار معاملات بورس کالا گفت: واقعیت‌های بازار مبادلاتی که هم اکنون در بورس کالا در حال تجربه شدن است به ما آموخته که در صورت عقب‌نشینی خریداران، باید قیمت‌ها را کاهش داد زیرا عرضه و تقاضا چنین حکم می‌کند. پس بهتر است فروشندگان اصلی و بزرگ، کاهش قیمت‌ها را در تالار بیش از گذشته مد نظر قرار دهند زیرا ساز و کار آن در بورس کالا به سادگی وجود دارد. پناهیان در ادامه به تشریح عرضه‌های محصولات پتروشیمی در بورس کالا پرداخت و با اشاره به وظایف بخش‌های نظارتی، خواستار عرضه تمامی محصولات تولیدی در بورس کالا شد و گفت: در شرایطی که ساز و کار شفاف بورس کالا برای برخی از فعالان بازار جذاب جلوه نمی‌کند به این معنا است که ساز و کار غیرشفاف جذاب‌تر است. در پایان پناهیان در پاسخ به پرسش خبرنگار «دنیای اقتصاد» مبنی بر جایگاه بورس کالا در اجبار برخی از تولیدکنندگان به عرضه در بورس کالا عنوان داشت: اگر از بورس کالا انتظار دارند تا از بروز التهاب در بازار جلوگیری کند باید ابزار این کار را نیز در اختیار بورس کالا قرار دهند. نمی‌شود برنامه‌ریزی تولید و عرضه تولیدکنندگان دست نهاد دیگری باشد ولی تنظیم بازار بر عهده ما باشد. بنابراین در حال حاضر اگر عرضه خارج بورس از سوی برخی تولیدکنندگان صورت می‌گیرد، نهادهای نظارتی ذی‌ربط باید فعال شوند. اگر هم ادعا می‌شود که دلالان در بورس کالا حضور پیدا می‌کنند، معرفی خریداران محصولات پتروشیمی هم بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت و از معبر سایت بهین‌یاب است. لذا در این مورد هم وزارت صنعت باید نظارتش را افزایش دهد. وی تلاش برای اطلاع‌رسانی بهتر و بیشتر و همچنین آگاهی دادن فعالان بازار از برخی واقعیت‌ها را یکی از ابزارهای بورس کالا دانست و گفت: تلاش داریم تا بیش از گذشته نسبت به اطلاع‌رسانی درخصوص حجم و تنوع عرضه‌ها همچنین زمان تعمیر و نگهداری واحدهای تولیدی (اورهال) فعال باشیم تا فعالان بازار بتوانند برای دورنمای کوتاه‌مدت تا میان‌مدت خود تصمیم‌گیری کنند.