افزایش روزشمار جذابیت بازار ایران

محمدحسین بابالو: نمایشگاه‌های بین‌المللی را می‌توان جایگاهی برای شناسایی بازارها، معرفی توانمندی‌ها، کسب اطلاعات از شرایط و تکنولوژی‌های روز و همچنین مکانی برای بهبود فرآیندهای تولید و تجارت برشمرد که نمایشگاه ایران پلاست این نقش را برای صنعت پتروشیمی ایران ایفا کرده است. جمع‌آوری و بررسی عقاید و نظرات شرکت‌کنندگان خارجی در این بین می‌تواند ذهنیت فعالان بازارهای جهانی را نسبت به بازار ایران نشان داده و نقاط ضعف و قوت آن را بررسی کند. ایران پلاست نهم را می‌توان مکانی برای انتقال تجارب، شناسایی توانمندی‌ها و معرفی فعالان صنایع پتروشیمی و پلیمر، بررسی پتانسیل‌های موجود در صنایع بالادستی و پایین‌دستی، معرفی محصولات و ماشین‌آلات، بررسی شرایط بازارهای داخلی و جهانی در گفت‌وگو با فعالان و تجار بین‌المللی و ترسیم واقعیت‌های صادرات و واردات ماشین‌آلات و قطعات مورد نیاز، معرفی پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری و سایر موارد مشابه دانست.

حضور شرکت‌کنندگان خارجی در ایران‌پلاست نهم رکورد سال‌های گذشته را شکست تا جایی که به بیش از زمان آغاز تحریم‌ها بالغ شد. حضور کشورهای ایتالیا، اتریش، تایوان، ترکیه، کره‌جنوبی، چین و هند به‌صورت پاویون و شرکت کشورهای انگلستان، آلمان، اسپانیا، هلند و امارات به‌صورت مستقیم نشان از جذابیت بالای صنعت پتروشیمی کشورمان دارد. حضور شرکت‌های خارجی در ایران پلاست نهم به نسبت دوره گذشته از رشدی ۴ برابری برخوردار بود که دورنمای مثبتی را از حضور فعالان بین‌المللی این صنعت پیش روی ایران قرار می‌دهد.

ایران پلاست یا نمایشگاه‌های مشابه ظرفیت بسیار بالایی دارند. این قبیل رخدادها همچنین برگزاری سمینارها، سخنرانی‌ها و کارگاه‌های آموزشی بیشتر، نمایشگاه را تبدیل به مکانی برای تبادل تجارت، افزایش بیشتر قرابت‌های فعالان داخلی و خارجی، معرفی محصولات و مواد اولیه تولید داخل و ماشین‌آلات خارجی همچنین معرفی پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری خواهد کرد. این قبیل نمایشگاه‌ها با ظرفیت بالای خود باید به مکانی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی تبدیل شوند و تنها جایگاهی برای معرفی شرکت‌های خارجی به منظور فروش کالاها، قطعات و ماشین‌آلات آنها نباشند. این نمایشگاه و موارد مشابه را می‌توان مرکزی برای تجمیع توانمندی‌های داخلی و جهانی برای توسعه هر چه بیشتر صنعت پتروشیمی دانست که می‌تواند خدمات گسترده‌ای ارائه کند.

حضور شرکت‌کنندگان خارجی در این نمایشگاه را می‌توان از دو منظر مختلف بررسی کرد: اول حضور در بازار ایران برای طولانی مدت، شرکت در پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف و صنایع بالادستی و پایین‌دستی و دوم فروش ماشین‌آلات مورد نیاز در صنایع پایین‌دستی، مواد اولیه ازجمله پلیمرهای پیشرفته‌تر و آمیزه‌ها همچنین قطعات مختلف صنعتی در این صنایع.

واقعیت آن است که مهم‌ترین‌ بخش حضور شرکت‌های خارجی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی به واحدها و صنایع بالادستی، استحصال نفت و گاز و تولید محصولات پتروشیمی، پتروشیمیایی و پلیمری بازمی‌گردد که به توانمندی فنی و تکنولوژیک و حتی توانایی مالی بسیار بالایی نیاز دارد. این بخش تاکنون و به‌صورت مستقیم جذابیت چندانی برای شرکت‌های بین‌المللی نداشته است که برخی محدودیت‌های داخلی و جهانی را می‌توان از دلایل این امر برشمرد. تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی از سوی کشورهای غربی تاکنون به‌عنوان ضعف بزرگی برای سرمایه‌گذاری در صنایع بالادستی کشورمان ایفای نقش کرده که پتانسیل رقابت ایران را با دیگر کشورهای منطقه کاملا محدود ساخته است. از سویی، برخی سیاست‌های داخلی از جمله فرآیند پیچیده انعقاد قراردادها، تغییر سیاست‌های دولتی، نوسان شدید نرخ ارز، تغییر نرخ خوراک و سوخت و همچنین عدم ثبات در سیاست‌های صادراتی و وارداتی کشور نیز مواردی بودند تا پتانسیل سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را تضعیف کنند. این موارد که در صحبت‌های برخی شرکت‌کنندگان خارجی در نمایشگاه ایران پلاست خودنمایی می‌کرد باعث شده که ایران در موقعیتی ضعیف تر از جایگاه ذاتی و طبیعی خود در بازارهای جهانی قرار بگیرد.

البته موارد ذکر شده باعث نشده است تا شرکت‌های خارجی از بازار داخلی محصولات پتروشیمی و صنایع مرتبط با آن غافل شوند، بلکه اوج فعالیت این قبیل شرکت‌ها به صنایع پایین‌دستی کوچک‌تر باز می‌گردد تا با واردات مواد اولیه، ماشین‌آلات و قطعات جای پایی برای خود در این بازار نوظهور باز کنند. به عبارت ساده‌تر، هم‌اکنون بازار گسترده کالاها و صنایع پایین‌دستی مهم‌ترین‌ و جذاب‌ترین مکان برای ورود شرکت‌های خارجی به شمار می‌آید. گفت‌وگو با شرکت‌کنندگان خارجی مواردی را خاطرنشان می‌کند که نقاط ضعف و قوت صنعت و بازار پتروشیمی ایران را از نگاه یک فرد غیرایرانی نشان می‌دهد. اغلب شرکت‌کنندگان خارجی اظهار کردند که برای اولین بار به ایران آمده بودند که این رویکرد جدید را می‌توان در سایه برطرف شدن برخی محدودیت‌های جهانی و فضای باز ایجاد شده برشمرد. مطلبی که در صحبت‌های شرکت‌کنندگان خارجی به‌صورت مشخص دیده نشد، ولی این ذهنیت در کل دیده می‌شود. دورنمای مثبت اقتصادی ایران، سرمایه‌گذاری‌های جدید در صنایع بالادستی، جایگاه قدرتمند کشورمان در تولید و صادرات محصولات پتروشیمی با محوریت پلیمرها، روابط منطقه‌ای قدرتمند ایران، بازارهای صادراتی برای محصولات صنایع پایین‌دستی، انتظار ثبات اقتصادی و دورنمای خروج از رکود و بسیاری موارد دیگر شرایطی را ایجاد کرده که جذابیت حضور شرکت‌های خارجی و توجه بیشتر به این بازار را به رخ می‌کشد. نکته جالب توجه در این بین، ناراحتی اغلب شرکت‌کنندگان خارجی بود که برای اولین بار به ایران می‌آمدند، زیرا شرکت‌های پیشرو و موفق‌تری را نشان می‌دادند که زودتر به بازار ایران وارد شده و موفقیت‌های بیشتری را کسب کرده بودند. در ادبیات آنان کاملا حسرت ورود دیرهنگام به بازار ایران محرز بود. تقریبا تمامی شرکت‌کنندگان خارجی بازار ایران را یک بازار جذاب برشمردند که خوشحالی شرکت‌کنندگان را در زمان توصیف بازار ایران موجب می‌شد. از سویی اکثریت قریب به اتفاق آنها دورنمای بازار ایران را مثبت ارزیابی کرده و روزهای آینده را بهتر پیش‌بینی می‌کردند. به نظر می‌رسید که این طرز فکر در استراتژی تجاری این شرکت‌ها مؤثر باشد، زیرا اغلب آنها به فکر حضور دائمی، افتتاح نمایندگی یا حضور یک نماینده فروش در ایران بودند که قطعا می‌تواند به محکم تر شدن پیوندهای تجاری منتهی شود.

در بین صحبت‌های شرکت‌کنندگان خارجی نوسان نرخ ارز و نبود ارتباطات مالی و رسمی بین بانک‌های ایرانی و بین‌المللی یکی از مهم‌ترین‌ مشکلات معرفی شد که جذابیت معامله را به‌صورت محسوسی کاهش داده است. در این بین اظهارنظر یکی از شرکت‌کنندگان آلمانی بسیار جالب بود. او معتقد بود که رابطه رسمی بین بانکی بین ایران و اروپا حداکثر بین ۶ یا ۸ ماه دیگر گشوده خواهد شد. او به‌عنوان فروشنده ماشین‌آلات بر اساس تجربه حضور خود در بازار ایران، معتقد بود که باید برای حضور در بازار ایران اقدام به سرمایه‌گذاری کرد و تولید ماشین‌آلات، حمل، ترخیص و عرضه ماشین‌آلات به بازار داخلی را می‌توان یکی از راه‌های سهولت فعالیت تجاری در کشورمان دانست.

البته در نهایت تغییر سریع سیاست‌ها و قوانین در بخش‌های واردات و صادرات همچنین دشواری انعقاد قرارداد با شرکت‌ها و بخش‌های دولتی، عدم انعطاف در برخی قراردادها را برخی از دلایل مشکلات ورود به بازار ایران دانسته شد.