میثم باقری مدیر کالایی کارگزاری پگاه یاوران روزهای گذشته شایعاتی مطرح شد که برخی فعالان بازار، قیر ۷۰/۶۰ یکی از تولیدکنندگان معتبر داخلی را به قیمت ۱۰۰ تومان ارزان‌تر از بورس کالا حاضرند عرضه کنند. اما آیا چنین چیزی ممکن است؟ برخی شنیده‌ها حکایت از آن دارد که وزارت راه و شهرسازی برای کاهش هزینه‌های خود اقدام به تهیه وکیوم باتوم (ماده اولیه قیر) از برخی پالایشگاه‌ها کرده و سپس قیر تولیدی را در اختیار پیمانکاران قرار می‌دهد. این اقدام به موقع هم می‌تواند قیمت تمام شده قیر را برای واحدهای زیرمجموعه وزارت راه و شهرسازی کاهش دهد و هم به بهبود فعالیت‌های عمرانی بینجامد. از طرفی شرکت تولیدکننده قیر تنها کارمزدهای معاملات در بورس کالا و پنج درصد عوارض مصوب مجلس شورای اسلامی، هزینه توزین و بارگیری که پالایشگاه دریافت می‌کند و ۸ درصد مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کند که این هزینه‌ها را از پیمانکاران دریافت می‌کند. از طرفی برخی پیمانکاران می‌توانند در این داد و ستد کالایی برخی از مطالبات خود را نیز دریافت کنند که نقطه مثبتی برای تامین سرمایه این قبیل واحدها و تسویه حساب برخی دیگر است. اغلب شرکت‌هایی که قیر را از وزارت راه و شهرسازی دریافت می‌کنند آن را در پروژه‌ها به مصرف می‌رسانند، ولی خروجی دیگر این مطلب نیز می‌تواند به افزایش حجم عرضه در بازار و کاهش نسبی قیمت‌ها منتهی شود. از طرفی میزان فروش برای پالایشگاه‌ها بسیار مهم است که از این طریق حجم فروش آنها نیز در کل افزایش خواهد یافت.

اثرات این رخداد در بورس کالا

به همین ترتیب بااین اقدام وزارت راه و شهرسازی افزایش تقاضای وکیوم باتوم که ماده اولیه قیر است در بورس کالا افزایش می‌یابد. هر چند عرضه‌های تهاتری جداگانه در بورس کالا انجام می‌شود، اما با توجه به ظرفیت محدود تولیدی پالایشگاه‌ها‌، سایر عرضه‌های آنها که به صورت غیر‌تهاتری است کاهش می‌یابد.

در این میان اما اثر دیگر را می‌توان شائبه عرضه قیر تولیدی در خارج از بورس کالا دانست که شاید شرکت تولیدکننده این محصول که قیر تولیدی خود را در اختیار پیمانکار قرار می‌دهد آن را در خارج از بورس و با نامه وزارت راه در اختیار پیمانکار قرار دهد‌.

در صورت صحت وجود این شائبه و با توجه به اینکه در این مورد معامله‌ای در بورس انجام نشده و طبعا حواله‌ای نیز صادر نشده است، بنابراین نمی‌توان پیگیری کرد که بار تحویل داده شده به پیمانکار نهایتا در کجا به مصرف رسیده است.

از طرفی این مطلب می‌تواند به شکل‌گیری بازار غیررسمی قیر و فعالیت دلالان و واسطه‌ها منجر شود که ممکن است در صورت عدم توجه به این موضوع باعث شود بازار این محصول نیز مانند بازار فرآورده‌های پتروشیمی و شیمیایی دچار وضعیت چند قیمتی و بازار فعال غیررسمی شود.

چند پیشنهاد‌:

۱- عرضه وکیوم باتوم به شکل تهاتری در بورس کالا در صورتی که برای عرضه پالایشگاه‌ها مشکلی ایجاد نکند مطلوب بوده و مورد تایید است.(مشکل عرضه در شرایط فعلی وجود ندارد اما در صورت تعمیرات پالایشگاه‌ها باید بحث تهاتری به تعویق بیفتد.) همچنین مطلوب است تهاتر در مورد تمام پالایشگاه‌ها در سطح کشور انجام شود و توزین مناسبی صورت گرفته و از تولیدکنندگان قیر در تمام نقاط کشور استفاده شود.

۲- عرضه قیر شرکت‌های تولیدی قیر در بورس کالا و خرید توسط پیمانکاران معرفی شده توسط وزارت راه و شهر سازی انجام شود که این کار منجر به شفاف سازی بهتر قیمت‌ها شده و امکان پیگیری مطلوب‌تر کالای فروخته شده را از طریق حواله صادر شده فراهم می‌کند.

۳- فعالیت پیمانکاران در بورس کالا با توجه به فرآیند کد‌گیری، شفاف‌تر شده و این شرکت‌ها در مورد بحث‌های مالیاتی به صورت شفاف‌تر عمل خواهند کرد.

۴- پیمانکاران می‌توانند با توجه به شفافیت مناسب‌تر در بازار با نرخ تنزیل کمتری قیر خود را به فروش برسانند و ارزان‌فروشی نکنند.

۵- بورس کالا نیز باید برای ساماندهی این بازار به دنبال راه‌حل بوده و مکانیزمی طراحی کند تا کسانی که قصد دارند بحث تنزیل را انجام دهند موفق شوند معامله را در بورس کالا انجام دهند. (بحث نقد کردن بدهی یا ضمانتنامه‌های بانکی از سال‌های قبل در بورس کالا در مورد معاملات قیر، آلومینیوم و فلزات وجود داشته و دارد)

۶- البته بحث تنزیل دارای مباحث فقهی نیز است که باید این مساله ابتدا حل شود.