عوامل موثر برقیمت فولاد در بازار امروز ایران

سید محمد رضا دانشگر* تقاضای محصولات فولادی در سال ۹۲ و به‌خصوص در این چند ماه اخیر مانند سایر بازارها راکد و بی‌رمق بوده است، به گونه‌ای که به دنبال کاهش سرانه مصرف فولاد کشور از ۲۸۰ کیلوگرم سال ۹۰ به ۲۴۰ کیلوگرم در سال ۹۱، پیش‌بینی می‌شود این عدد برای سال ۹۲ باز هم کاهش یابد. اما در عین حال این رکود منجر به کاهش قابل توجهی در بهای محصولات فولادی نشده و قیمت‌ها از آن چیزی که فعالان بازار به عنوان کف قیمت محصولات فولادی پیش‌بینی می‌کردند پایین‌تر نیامده است. اما علت عدم کاهش قیمت فولاد در زمان رکود چیست؟

به‌طور کلی عوامل تاثیرگذار در قیمت محصولات فولادی در بازار امروز ایران به ترتیب میزان تاثیر عبارتند از:

۱. نرخ ارز: شاید در هیچ مقطعی به اندازه دو سال گذشته نرخ دلار به این اندازه در قیمت‌گذاری فولاد موثر نبوده است. این روزها کنترل روزانه و ساعتی نوسانات دلار جزو امور روزانه و بدیهی فعالان بازار آهن شده است. برای مشاهده همبستگی قیمت فولاد با نوسانات ارزی کافی است دو نمودار ۱ و ۲ را ملاحظه و مقایسه کنید:

دلیل این همبستگی این است که هنوز بخشی از مصرف فولاد کشور از محل واردات تامین می‌شود، قیمت ارز آزاد قیمت فولاد وارداتی را تعیین می‌کند و بازار داخلی نیز بلافاصله خود را با این قیمت‌ها تنظیم می‌کند. به عنوان مثال نرخ شمش وارداتی انزلی با توجه به نرخ ۵۰۰ تا ۵۱۰ دلار شمش CIS و دلار ۳۲۰۰ تا ۳۳۰۰ تومان، به‌اضافه تعرفه گمرک و کرایه حمل و سود بازرگانی حدود ۱۷۵۰ تا ۱۷۸۰ تومان تعیین می‌شود که در این حالت بازار شمش داخلی نیز با یک فاصله منطقی، قیمت خود را روی ۱۷۰۰ تا ۱۷۲۰ تومان تنظیم می‌کند. پیش‌بینی می‌شود ظرف یکسال آینده با تثبیت نرخ ارز و همچنین افزایش تولید داخلی فولاد و کاهش واردات، اثرات لحظه‌‌ای و زودگذر این عامل بر بازار فولاد ایران کمرنگ و در نهایت حذف شود.

۲. قیمت‌های جهانی فولاد: روند نوسانات این عامل ممکن است در مقاطعی با روند قیمت‌های داخلی همخوانی نداشته باشد؛ چراکه حاصلضرب این عامل در نرخ ارز است که قیمت‌های داخلی را مشخص می‌کند. به عنوان مثال، میانگین قیمت جهانی محصولات فولادی در ۱۸ ماهه گذشته کاهشی بوده است اما در همین دوره به علت افزایش نرخ ارز بهای محصولات فولادی در ایران افزایشی بوده است.

اما در سال‌های گذشته که قیمت ارز ثابت بود تاثیر این عامل محسوس تر بود، برای مثال به یاد داریم که در سال ۲۰۰۸ میلادی جهش ناگهانی قیمت جهانی فولاد باعث تقریبا دوبرابر شدن قیمت فولاد در ایران شد که در ادامه با افت قیمت جهانی قیمت‌های داخلی نیز کاهش یافت. انتظار می‌رود در آینده و با تثبیت بیشتر نرخ ارز این عامل در کوتاه‌مدت در قیمت‌گذاری داخلی فولاد موثرتر شود، ولی پس از آن و با افزایش ظرفیت تولید داخلی، تاثیر قیمت جهانی فولاد بر بازار داخل کمرنگ‌تر خواهد شد مانند آنچه هم اکنون در بازار سیمان کشور می‌گذرد و به دلیل تامین کامل نیاز داخل، قیمت‌های جهانی هیچ ارتباطی با قیمت سیمان در داخل کشور ندارد.

۳. قیمت قراضه و سنگ آهن:

به‌رغم تاثیر مستقیم دو عامل فوق در قیمت‌های جهانی فولاد، اما به دلیل حاکم بودن نرخ ارز بر بازار فعلی فولاد کشور، قیمت قراضه فولادی در یکی دو سال گذشته بیشتر تابع و دنباله رو قیمت فولاد بوده تا عامل تاثیرگذار برآن. در مقاطعی هم که اصلا ارتباطی بین این دو وجود نداشته است. به عنوان مثال در نمودار زیر خط پایینی روند قیمت قراضه و خط بالا روند قیمت شمش فولاد خام را در سه ماهه اخیر نشان می‌دهد. همان‌طور که می‌بینید به‌رغم کاهش قیمت شمش فولادی، قیمت قراضه و ضایعات فولادی افزایش نیز داشته است یعنی فاصله قیمت شمش و قراضه از حدود ۶۰۰ تومان به کمی بیشتر از ۳۰۰ تومان رسیده است. این به معنی فشار بیشتر به فولادسازانی است که در حال حاضر عمدتا از قراضه به عنوان مواد اولیه استفاده می‌کنند.

قیمت قراضه به دلیل محدود بودن آن در کشور مطمئنا باز هم افزایش خواهد یافت. در صورت افزایش مجدد ۱۰ تا ۲۰ درصدی قیمت قراضه آنگاه واردات قراضه با قیمت‌های جهانی فعلی (حدود ۳۷۰ دلار) قابل توجیه خواهد شد که البته با نرخ دلار آزاد و سایر هزینه‌ها کمتر از ۱۵۰۰ تومان تمام نخواهد شد. در این‌صورت فولادسازان ناچارا به افزایش مجدد قیمت فولادخام می‌اندیشند، اما روند قیمت‌گذاری بازار و قیمت فولاد وارداتی چنین اجازه‌ای را به ایشان نمی‌دهد. بنابراین در آن صورت برگ برنده در دست فولادسازانی خواهد بود که از سنگ‌آهن و آهن‌اسفنجی استفاده می‌کنند. این دسته از فولادسازها که در حال حاضر حاشیه سود قابل توجهی دارند در صورت اشباع بازار بلافاصله قادر به کاهش قیمت شمش خواهند بود و عرصه را برای فولادسازان کوچک تنگ خواهند کرد.

اگرچه بد نیست بدانید سنگ آهنی که هم اکنون توسط معادن سنگ آهن به کارخانه‌ها بزرگ فولاد تحویل داده می‌شود قیمتی به مراتب کمتر از قیمت‌های جهانی دارد. مبنای قیمت‌گذاری سنگ‌آهن مصرفی داخل کشور در حال حاضر به میزان ۱۰درصد و ۱۲ درصد نرخ شمش فولاد خوزستان می‌باشد. این درحالی است که این نسبت در بازارهای جهانی و مثلا برای تولیدکنندگان چینی بیش از ۲۵ درصد است. (قیمت خرید سنگ آهن چین ۱۳۰ دلار و قیمت فروش شمش ۵۰۰ دلار)، بنابراین در صورت هرگونه تصمیم دولت مبنی بر حرکت به سمت آزاد سازی قیمت سنگ آهن، هزینه این ماده اولیه برای فولادسازان بزرگ دو برابر خواهد شد.

اما هنوز هم برای مشاهده تاثیر قیمت قراضه و سنگ آهن بر قیمت فولاد داخل کشور کمی زود است و برای این امر باید منتظر افزایش ظرفیت تولید داخل، کاهش واردات و قطع ارتباط قیمت فولاد با قیمت ارز باشیم.

۴. میزان تولید و تقاضای داخلی فولاد:

در حال حاضر نوسانات تقاضای فولاد در بازار داخل تنها منجر به رکود یا رونق معاملات می‌شود و تعیین قیمت باز هم بر اساس نرخ ارز و قیمت‌های جهانی انجام می‌شود. اما عامل عرضه و تقاضا به تدریج و از سال آینده پررنگ‌تر خواهد شد؛ چرا که روند افتتاح طرح‌های جدید فولادی در کشور در یکسال گذشته به گونه‌ای پیش می‌رود که تقریبا در هر ماه یک طرح فولادی چند صد هزار تنی تا یک میلیون تنی وارد بازار عرضه شده و این روند همچنان ادامه دارد. به این ترتیب پیش‌بینی سه‌ تا پنج میلیون تن افزایش ظرفیت تولید امسال که تقریبا معادل واردات فولاد است محقق خواهد شد. بنابراین از سال ۹۳ واردات فولادخام و مقاطع ساده ساختمانی قطع شده و تاثیر قیمت فولاد وارداتی کمتر شده و نهایتا عوامل رقابتی داخلی قیمت فولاد را تعیین می‌کنند. ادامه افزایش ظرفیت تولید داخلی، کارخانه‌های فولاد کشور را وادار به کاهش قیمت تمام شده خواهد کرد و تنها در آن صورت است که مفهوم واقعی رقابت شکل گرفته و توجه واحدهای تولید فولاد به طور واقعی به مسائلی مانند افزایش بهره‌وری جلب خواهد شد.

* سرممیز شرکت TUV NORD

و کارشناس صنعت فولاد

mdaneshgar@tuvnordiran.com