نگاه
بازار آتی ارز؛ کاهش دهنده ریسک و اثر ناپایداری نرخ ارز بر اقتصاد ایران
بازار ارز فعال‌ترین و مهم‌ترین بازار دارایی در ایران است و به طور غالب یک بازار نقد داخلی برای دلار محسوب می‌شود و معاملات به طور عمده بین بانک و مشتری است، از این رو بانک مرکزی به عنوان عرضه‌کننده اصلی، نقش تعیین‌کننده و مداخله کننده در بازار ایفا می‌کند. به گزارش ایسنا، با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از صادرات کشور را فروش نفت و فرآورده‌های نفتی در اختیار دولت تشکیل می‌دهد، لذا عمده‌ترین عرضه کننده ارز، بانک مرکزی (از طرف دولت) است.
اکثر کارشناسان اقتصادی بر این اعتقادند که تک نرخی شدن قیمت ارز ضمن از بین بردن سوء‌استفاده‌های ناشی از اختلاف قیمت بازار با نرخ مرجع، ریسک معاملات را به شدت کاهش می‌دهد و یکی از مواردی که می‌تواند در تک نرخی بودن ارز (به صورت شناور) موثر باشد، بورس ارز است.
براساس بررسی های معاونت اقتصادی و پشتیبانی بورس کالا، شواهد تاریخی نشان می‌دهد که نرخ ارز در بازار غیررسمی، اقتصاد ایران را به طور قابل ملاحظه‌ای متاثر می‌کند (نوسانات اخیر در مورد نرخ ارز شاهد این مدعا است). لذا نوسان و کاهش ارزش پول ملی در بازار غیررسمی اثرات نامطلوبی بر متغیرهای کلان اقتصادی مانند سرمایه‌گذاری، تولید ناخالص داخلی و تقاضا برای پول دارد و نوسانات شدید آن افزایش ریسک و کاهش سرمایه‌گذاری را به دنبال دارد.
این درحالی است که کاهش ریسک و از بین بردن اثر ناپایداری نرخ ارز بر اقتصاد ایران و کاستن از نیاز به مداخله در تعیین نرخ ارز و فراهم آوردن معیاری برای پیش‌بینی رفتار آینده آن از مزایای احتمالی توسعه ابزارهای مالی مشتقه ارزی در بازار ایران است. لذا بحث‌های اخیر در مورد راه‌اندازی معاملات ارز در بورس را می‌توان در این راستا مثبت ارزیابی کرد.
بورس کالای ایران در گزارشی که در بهمن ماه ۱۳۹۰ در این راستا منتشر کرده است با بررسی تجارب سایر کشورها از جمله ترکیه، مدعی شده است که راه اندازی قرارداد آتی ارز باعث کاهش نوسانات آن می‌شود.
در دنیا نیز اولین بار پس از فروپاشی نظام ارزی و افزایش بی‌ثباتی ارزها، معرفی قراردادهای آتی ارز آغاز شد. برهمین مبنا بورس کالای شیکاگو برای اولین بار قراردادهای آتی ارز را در سال ۱۹۷۲ با معاملات مربوط به هفت نوع ارز آغاز کرد.
هرچند در عرصه جهانی اختلافات دیدگاه در خصوص آثار مثبت و منفی بازار آتی بر بازار نقد ارز کاملا مشهود است - هم در مباحث نظری و هم در مطالعات تجربی انجام شده طی سال های مختلف - برخی از مدل‌ها نشان دهنده آثار مثبت ایجاد بازار آتی بر کاهش بی‌ثباتی بازار نقد هستند. برخی دیگر از مدل‌ها بر آثار منفی ایجاد بازار آتی بر بی‌ثباتی بازار دارایی‌های پایه دلالت می‌کنند.
ترکیه از جمله کشورهایی است که آثار این نوع قراردادها را در اقتصاد خود تجربه کرده است. این کشور در سال ۲۰۰۱ قانون ایجاد و عملیات بورس معاملات قراردادهای آتی و اختیار معامله را تصویب و در سال ۲۰۰۲ شرکت انجام معاملات مزبور به نام «ترک دکس» را تاسیس کرد که طی مطالعات اخیر بانک مرکزی ترکیه، نشان می‌دهد که ایجاد بازار قراردادهای آتی ارز و انجام معاملات آن بی‌ثباتی‌های نرخ ارز در بازار نقدی را کاهش داده است.
براساس تحقیقات معاونت اقتصادی و پشتیبانی شرکت بورس کالای ایران، کشورهایی همچون هند، روسیه، آمریکا، برزیل، کره‌جنوبی، ژاپن و غیره تجربه بورس آتی را داشته‌اند، بنابراین با توجه به اینکه تغییرات قیمت سکه نشات گرفته از تغییرات قیمت جهانی طلا و قیمت ارز است و دارای نوسانات شدیدی است که ریسک سفته بازی بسیار بالایی را به مشتریان تحمیل می‌کند، در صورتی که قراردادهای آتی ارز نیز در این بازار راه‌اندازی شوند معامله گران می‌توانند نوسانات نرخ ارز را با استفاده از این قراردادها پوشش دهند و فقط متاثر از نوسانات قیمت جهانی طلا باشند که این مساله خود می‌تواند فعالان جدید را وارد بازار معاملات آتی سکه طلا در بورس کالای ایران کند.
ناگفته نماند که راه‌اندازی بازار معاملات آتی ارز در ایران باید با نظارت و مشارکت فعال بانک مرکزی صورت گیرد. این بانک می‌تواند در بازار معاملات آتی ارز نیز به عنوان معامله‌گر وارد شود.
ارسال نظر