غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۲۴ مه الی ۲۸ مه ۲۰۱۰) از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بازار بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در ابتدا در پی ادامه بحران مالی منطقه یورو و نگرانی‌ها از احتمال گسترش آن به دیگر بخش‌های جهان، کاهش ارزش سهام در بازارهای جهانی، کاهش ارزش یورو در مقابل دلار و همچنین ادامه تنش‌ها در شبه جزیره کره، از حدود 21/70 دلار در هر بشکه تا کمتر از 75/68 دلار در هر بشکه در روز 25 مه 2010 کاهش یافت، ولی مجددا به دلیل کاهش اندکی از شدت نگرانی‌ها درباره بحران مالی منطقه یورو و به دنبال آن افزایش ارزش سهام در بازارهای جهانی و افزایش خوش‌بینی‌ها نسبت به بهبود این شرایط، افزایش ارزش یورو در مقابل دلار، کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا در هفته منتهی به 21 مه 2010 و همچنین تعهد چین برای حفظ سرمایه‌گذاری‌های خود در اروپا به منظور کمک به بهبود بحران مالی منطقه یورو، تا بیش از 55/74 دلار در هر بشکه در تاریخ 27 مه افزایش یافت، ولی در روز پایانی هفته درپی کاهش جایگاه اسپانیا از نظر اعتبار مالی و نیز انتشار آمار ناامیدکننده از اقتصاد آمریکا، تا سطح 97/73 دلار در هر بشکه کاهش یافت.
موسسه اعتباری فیتچ ریتینگ، جایگاه اعتبار مالی اسپانیا را یک پله کاهش داده و اعلام کرد که به دلیل اجرای طرح ریاضت اقتصادی، سرعت روند بهبود اقتصادی در این کشور، کمتر از رقم‌های پیش بینی شده دولت خواهد بود. قیمت نفت خام نیز تا حدودی تحت تاثیر افت رده‌بندی اعتباری اسپانیا با کاهش روبه‌رو شد.
طی هفته مذکور افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا معادل 4/2 میلیون بشکه در هفته منتهی به 21 مه 2010، از عوامل تضعیف کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌رود. همچنین تنش‌های موجود در شبه جزیره کره به دلیل غرق شدن یک فروند ناو جنگی متعلق به کره‌جنوبی که سئول کره‌شمالی را مقصر این حادثه می‌داند نیز بازارهای جهانی نفت خام را تحت تاثیر قرار داد. به عقیده تحلیلگران بحران مالی منطقه یورو بازار نفت را به شدت تحت تاثیر قرار داده است و بی ثباتی در بازارهای جهانی نفت خام همچنان ادامه خواهد داشت.
سرمایه‌گذاران از سال گذشته میلادی تاکنون با تمرکز بر تحولات بازار سهام آمریکا و دیگر بازارهای مالی جهان، امیدوار به بهبود اقتصاد جهانی هستند، چراکه این موضوع می‌تواند منجر به افزایش مصرف نفت در جهان شود. قیمت آتی‌های نفت خام در بازارهای بورس در روز ۲۸ مه ۲۰۱۰ برای تحویل تا دسامبر ۲۰۱۸، در مقایسه با هفته قبل (۲۱ مه) به دلیل کاهش اندکی از نگرانی‌ها درباره تشدید بحران مالی اروپا و همچنین افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، از یک روند افزایشی ملایم (حدود ۹/۲- ۲ دلار در هر بشکه ) در افق ۲۰۱۸ برخوردار بود که این مساله می‌تواند نشانگر انتظار از بهبود قیمت‌های نفت خام در سال‌های آتی باشد.
طی هفته گذشته، در ابتدا به دنبال نگرانی‌ها از تاثیر منفی بحران مالی منطقه یورو بر روند رشد اقتصادی جهان و تقاضای نفت خام و بنزین، ارزش شاخص سهام در بازارهای جهانی با کاهش روبه‌رو بود، ولی مجددا در روز 27 مه 2010 در پی کاهش اندکی از شدت نگرانی‌ها درباره بحران مالی منطقه یورو و افزایش خوش‌بینی‌ها نسبت به بهبود این شرایط، ارزش سهام در بازارهای جهانی افزایش یافت.
البته در روز پایانی هفته به دلیل کاهش جایگاه اسپانیا از نظر اعتبار مالی و نیز انتشار آمار ناامیدکننده از اقتصاد آمریکا، ارزش سهام در بازارهای جهانی کاهش یافت.
بحران اقتصادی اروپا و آمار و اخبار منتشره درباره آن بازارهای جهانی نفت خام را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. برخی کارشناسان معتقدند احتمال دارد اوضاع بحران مالی یونان به مرور زمان به سایر کشورهای ضعیف منطقه پولی یورو سرایت نموده و با افزایش ارزش دلار در برابر یورو، تقاضا برای نفت خام کاهش یابد.
طی هفته گذشته در پی ادامه بحران مالی منطقه یورو و نگرانی‌ها از احتمال گسترش آن به دیگر بخش‌های جهان و همچنین افت جایگاه اسپانیا از نظر اعتبار مالی، ارزش یورو در مقابل دلار با کاهش همراه بود. البته در دو روز پایانی هفته به دلیل کاهش اندکی از شدت نگرانی‌ها درباره بحران مالی منطقه یورو و به دنبال آن افزایش ارزش سهام در بازارهای جهانی و افزایش خوش‌بینی‌ها نسبت به بهبود این شرایط و همچنین تعهد چین برای حفظ سرمایه‌گذاری‌های خود در اروپا به منظور کمک به بهبود بحران مالی منطقه یورو، ارزش یورو در مقابل دلار اندکی افزایش یافت.
براساس جدیدترین گزارش سالانه انرژی اداره اطلاعات انرژی آمریکا (IEO2010)، اگرچه به نظر می‌رسد که رکود در اقتصاد جهانی به پایان رسیده است، اما روند بهبود شرایط اقتصادی همچنان به کندی پیش رفته و بحران اقتصادی جهان که در سال 2007 آغاز شده است، تاثیر عمده‌ای بر کاهش تقاضای نفت در کوتاه مدت خواهد داشت. بر اساس این گزارش تقاضای جهانی نفت خام تا 10 سال آینده به میزان7 درصد رشد خواهد یافت، به طوری‌که تقاضای نفت خام از 1/86 میلیون بشکه در روز در سال 2007 به 1/92 میلیون بشکه در روز در سال 2020 افزایش یافته و این رقم تا سال 2035 با 28 درصد رشد به 6/110 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود میزان رشد تقاضای نفت تا سال 2035 در کشورهای در حال توسعه مانند چین 48 درصد بوده و این میزان در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی (OECD) مانند آمریکا، انگلیس و ژاپن به 14 درصد برسد. همچنین بر اساس این گزارش، میزان تولید روزانه نفت خام جهان تا سال 2035 با 8/25 میلیون بشکه افزایش همراه خواهد بود که 42 درصد از مجموع آن توسط اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) تامین خواهد شد. سهم خلیج‌فارس نیز در تولید جهانی نفت خام از حدود 27 درصد در سال 2007 به بیش از31 درصد در سال 2035 افزایش خواهد یافت.
همچنین اداره اطلاعات انرژی آمریکا در چشم انداز سالانه انرژی خود پیش‌بینی کرده است با توجه به اینکه بهبود رشد اقتصاد جهانی موجب بهبود سطح تقاضای جهانی نفت خام خواهد شد، میانگین قیمت نفت خام تا سال ۲۰۲۰ به حدود ۱۰۸ دلار در هر بشکه افزایش خواهد یافت. قیمت نفت خام پس از سال ۲۰۲۰ نیز روند افزایشی خود را ادامه داده و تا سال ۲۰۳۵ به رقم ۱۳۳ دلار در هر بشکه افزایش خواهد یافت، البته در این زمینه نااطمینانی‌ها و احتمالات زیادی وجود دارد. به‌رغم پیش‌بینی افزایش قیمت نفت خام تا سطح ۱۳۳ دلار در هر بشکه تا سال ۲۰۳۵، انتظار می‌رود حجم تقاضای انرژی جهان در این مدت ۴۹ درصد رشد داشته باشد. بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره ۲۴ مه الی ۲۷ مه ۲۰۱۰، از حدود ۵۹/۶۸ دلار در هر بشکه به بیش از ۴۸/۷۰ دلار در هر بشکه افزایش یافته است.
میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 27 مه 2010 با 2 دلار و 41 سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 68 دلار و 53 سنت رسیده است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 21 مه 2010 معادل 70 دلار و 94 سنت بود.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته با اینکه قیمت نفت خام WTI تا سطح 67 دلار کاهش یافت، ولی در نهایت سطح مقاومتی 8/68 دلار موجب برگشت آن شد و قیمت در پایان روز بالاتر از سطح مذکور بسته شد که در نتیجه روند افزایشی شروع شد. قیمت از سطح مقاومتی 9/71 دلار رد شد، ولی نتوانست از سطح 75 دلار عبور کند.
روز دوشنبه هفته جاری آخرین روز معاملات ماه مه است و قیمتی که در پایان روز بسته می‌شود، می‌تواند در روند قیمت ماه ژوئن نقش مهمی داشته باشد.
ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا هنوز روند افزایشی دارد و نسبت به سال گذشته میزان آن فراتر رفته است. این عامل به‌عنوان یکی از عوامل مهمی است که مانع افزایش بیشتر قیمت می‌شود. البته ذخیره‌ها در هاب کوشینگ کاهش داشت که موجب افزایش قیمت نفت گردید.
به هرحال روند افزایشی ذخیره‌‌سازی‌های نفت خام آمریکا در شرایط فعلی تا حدی غیرمعمول است. آمار اقتصادی منتشر شده نشان‌دهنده وضعیت بهتر آمریکا نسبت به منطقه اروپا می‌باشد، ولی هنوز ریسک ایجاد شده در اروپا اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند. رشد اقتصادی فصل اول امسال در آمریکا نسبت به گزارش قبلی اندکی کاهش نشان داد، ولی میزان آن هنوز در سطح قابل قبولی است.
شاخص احساس مصرف‌کننده میشیگان نیز در روز جمعه افزایش نشان داد. قیمت روزانه نفت نشان دهنده شروع روند افزایشی است؛ البته هنوز با تردید مواجه است. در هفته جاری اولین سطح مقاومتی برابر با 75 دلار است. در مسیر کاهشی اولین حمایت در سطح 8/71 دلار قرار دارد که مانع کاهش بیشتر قیمت خواهد شد.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)
* کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی