غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۵ آوریل الی ۹ آوریل ۲۰۱۰) به‌رغم ثبت رکورد جدیدی طی ۱۸ ماه گذشته (از اکتبر ۲۰۰۸ تاکنون) و رسیدن قیمت آن به بیش از ۷۵/۸۶ دلار در هر بشکه در روز دوشنبه (۵ آوریل ۲۰۱۰)، از یک روند کاهشی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در دو روز آغازین هفته گذشته در پی اعلام آمارهای مثبت از سوی بخش‌های صنعتی، بازار مسکن و کار آمریکا و به دنبال آن افزایش خوش‌بینی‌ها درباره بهبود شرایط اقتصادی جهان، تا بیش از 7/86 دلار در هر بشکه افزایش یافت، ولی در ادامه مجددا به دلیل افزایش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل 1/3 میلیون بشکه)، نگرانی‌ها درباره وضعیت اقتصادی یونان و همچنین نگرانی‌ها درباره بهبود سطح تقاضای نفت خام، تا حدود 9/84 دلار در هر بشکه در تاریخ 9 آوریل 2010 کاهش یافت.
افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا به میزان ۲ میلیون بشکه طی هفته منتهی به ۲ آوریل ۲۰۱۰ و رسیدن آن به بالاترین سطح خود از ماه ژوئن ۲۰۰۹، عمدتا به واسطه افزایش قابل توجه واردات نفت خام و عدم بالا رفتن ضریب بهره‌برداری پالایشگاه‌ها بوده است. کاهش ذخیره‌سازی‌های بنزین نیز صرفا به دلیل افزایش مصرف بنزین به عنوان فرآورده نهایی نبوده است، بلکه از آن برای اختلاط با سایر فرآورده‌ها استفاده شده است. همچنین مهمترین عامل افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر، بالا رفتن سطح ذخیره‌سازی دیزل بوده است. تحلیلگران بر این باورند که تازه‌ترین آمارهای مربوط به ذخیره‌سازی‌های تجاری نفت خام آمریکا به ادامه روند کاهشی بهای نفت خام منجر خواهد شد.
طی هفته مذکور اعلام آمارهای مثبت درباره اقتصاد آمریکا، تثبیت سهمیه‌های تولید اوپک برای پنجمین بار متوالی در یکصد و پنجاه و ششمین نشست این سازمان، افزایش نسبی ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین کاهش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین (معادل 5/2 میلیون بشکه)، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌روند. البته رشد ارزش دلار در مقابل یورو در اوایل هفته اندکی از شدت افزایش قیمت‌های نفت کاست. به گزارش شانا، بر اساس نظرسنجی صنعتی آی.اس.ام و گزارش اتحادیه معاملات ملکی آمریکا (ان.ای.آر)، بخش‌های خدماتی آمریکا در ماه مارس بالاترین سرعت رشد در چهار سال گذشته را داشته و همچنین بازار املاک و مستغلات در این کشور همچنان در حال رشد می‌باشد. همچنین بر اساس گزارش وزارت کار آمریکا در تاریخ 2 آوریل 2010، در ماه مارس 162 هزار موقعیت شغلی جدید ایجاد شده؛ به طوری که این میزان رشد از 3 سال گذشته تاکنون بی‌سابقه بوده است.
افزایش مجدد نگرانی‌ها درباره مشکلات مالی یونان موجبات کاهش ارزش یورو در مقابل دلار و همچنین کاهش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی در اواسط هفته گذشته گردید. البته ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و نیز ارزش یورو در مقابل دلار طی هفته گذشته به رغم نوسان، از یک افزایش نسبی برخوردار بوده‌اند.
روند تغییرات ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی
اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) در جدیدترین چشم انداز ماهانه انرژی خود پیش‌بینی کرده است که تولید نفت سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در سال جاری میلادی با ۱۰۰ هزار بشکه در روز کاهش نسبت به برآورد قبلی این سازمان، به ۴/۲۹ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. مجموع تولید اعضای اوپک در ماه مارس ۲۰۱۰ معادل ۴۲/۲۹ میلیون بشکه در روز بوده است، که در مقایسه با ماه فوریه ۲۰۱۰ به میزان ۷۰ هزار بشکه در روز کاهش نشان می‌دهد. همچنین بر اساس این پیش‌بینی تولید نفت سازمان اوپک در سال ۲۰۱۱ به ۰۳۰/۳۰ میلیون بشکه در روز خواهد رسید، در حالی که این میزان در برآورد قبلی این سازمان معادل ۸۹۰/۲۹ میلیون بشکه در روز اعلام شده بود.
بر اساس این گزارش، میزان تولید نفت اعضای اوپک در سال 2009 میلادی معادل 1/29 میلیون بشکه در روز بوده است. همچنین انتظار می‌رود ظرفیت مازاد تولید اعضای اوپک در سال‌های 2010 و 2011 به ترتیب به 35/5 و 5/5 میلیون بشکه در روز برسد، به طوری که این مقادیر در مقایسه با برآورد قبلی اداره اطلاعات انرژی آمریکا به ترتیب به میزان 150 و 160 هزار بشکه در روز افزایش نشان می‌دهد.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۴ دلار و ۱۴ سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۳۰ مارس ۲۰۱۰)، در روز ۷ آوریل ۲۰۱۰ به بشکه‌ای ۸۲ دلار و ۴۱ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (۷ آوریل ۲۰۱۰ ) ۸۲ دلار و ۹۴ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۸۲ دلار و یک سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۸۲ دلار و ۹۳ سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۸۲ دلار و ۲۸ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۸۳ دلار و ۴۰ سنت، شمال غربی اروپا ۸۲ دلار و ۱۵ سنت و در بازار مدیترانه ۸۱ دلار و ۵۳ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۸۲ دلار و ۱۵ سنت، شمال غربی اروپا ۸۱ دلار و ۴۹ سنت و در بازار مدیترانه ۸۰ دلار و ۵۸ سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج‌فارس با 34 دلار و 58 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (30 مارس 2010 )، طی روز 7 آوریل 2010 در سطح 799 دلار و 89 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 785 دلار و 50 سنت، شمال اروپا 789 دلار و 25 سنت، آمریکا 853 دلار و 88 سنت، ژاپن 831 دلار و 28 سنت و سنگاپور 818 دلار و 3 سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج‌فارس 717 دلار و 44 سنت، سوخت جت 749 دلار و 36 سنت، نفت گاز 697 دلار و 84 سنت، نفت کوره 467 دلار و 33 سنت، پروپان 697 دلار و 50 سنت و بوتان به قیمت 687 دلار و 50 سنت به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مه‌۲۰۱۰، ابتدا از حدود ۸۸/۸۵ دلار در هر بشکه در تاریخ ۵ آوریل ۲۰۱۰ تا بیش از ۱۵/۸۶ دلار در هر بشکه در تاریخ ۶ آوریل ۲۰۱۰ افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۸۳/۸۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۹ آوریل۲۰۱۰ کاهش یافت.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 2 آوریل 2010 معادل 2/356 میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (26 مارس2010) به میزان 2 میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل 9/4 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 3 آوریل 2009 کمتر است.
میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۲۶ مارس ۲۰۱۰ الی ۲ آوریل مارس ۲۰۱۰ به میزان ۱۶ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۴۷۳/۵ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل ۴ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۳ آوریل مارس ۲۰۰۹ است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۰۶۰/۹ میلیون بشکه در روز به ۵۶۱/۹ میلیون بشکه در روز (معادل ۵۰۱ هزار بشکه در روز) افزایش یافته است که به میزان ۲۲۹ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته قیمت نفت خام WTI تحت فشار افزایشی توانست به رقم قابل توجه در حدود ۸۷ دلار دست یابد که با توجه به افزایش زیاد در هفته ماقبل آن نتوانست در این سطح دوام یابد و برای تثبیت وضعیت خود در بالاتر از سطح ۸۲ دلار تنزل یافت. قیمت در چند هفته آتی توانایی زیادی را برای افزایش قابل توجه ندارد و چنانچه آمار غیرمنتظره‌ای منتشر نشود انتظار بر این است که بیشتر وضعیت تثبیتی را در پی گیرد و بین ۸۰ تا ۸۷ دلار نوسان داشته باشد. ذخیره‌سازی‌های نفت خام روند افزایشی را ادامه می‌دهد که مطابق با روند فصلی است ولی هنوز نسبت به سال گذشته در سطحی کمتر قرار دارد که این امر فعالان بورس را بیشتر تحت تاثیر قرار داده است. از طرف دیگر کاهش فصلی ذخیره‌سازی بنزین شروع شده است و کاهش هفته قبل نیز بر این مبنا صورت پذیرفت. آمار منتشر شده در مورد شرایط اقتصادی آمریکا خوش‌بینانه بود، البته در اواخر هفته گذشته آمار متقاضیان جدید بیمه بیکاری افزایش داشت که همراه با افزایش تراز تجاری آلمان موجب کاهش ارزش دلار در مقابل یورو شد و انتظار بر این است که در هفته‌های آتی روند کاهش ارزش دلار ادامه یابد که موجب فشار افزایشی بر قیمت نفت می‌شود.
شرایط اقتصادی در اروپا به خوبی وضعیت آمریکا نیست که به صورت عامل کاهنده بر قیمت نفت اثر می‌کند. قیمت بسته شده در هفته گذشته نشان داد که سطح مقاومتی 85 دلار در قالب دوره هفتگی همچنان پابرجا است و با اینکه قیمت به سطح 87 دلار رسید، ولی در پایان هفته به کمتر از 85 دلار تنزل یافت. قیمت نفت در هفته جاری می‌تواند به سطوح پایین‌تر از 84 دلار نیز برسد که در سطح 82 دلار با حمایت روبه‌رو خواهد شد.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
(www.iies.org )