غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۲۲ فوریه الی ۲۶ فوریه ۲۰۱۰) از یک روند کاهشی همراه با نوسان برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، به دنبال بدتر شدن وضع چشم‌انداز کوتاه مدت مصرف‌کنندگان از بازار کار در آمریکا و کاهش اعتماد مصرف‌کنندگان آمریکایی، نگرانی‌ها درباره اقتصاد آلمان، کاهش اندک ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین افزایش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا (معادل 3 میلیون بشکه)، از حدود 95/79 دلار در هر بشکه در تاریخ 22 فوریه 2010 به کمتر از 47/79 دلار در هر بشکه در تاریخ 26 فوریه 2010 کاهش یافت. با توجه به بدتر شدن وضع چشم‌انداز کوتاه مدت مصرف‌کنندگان از بازار کار در آمریکا، میزان اعتماد مصرف‌کنندگان این کشور در فوریه جاری به پایین‌ترین حد در 10 ماه گذشته رسیده است. همچنین تحلیل‌گران از نگرانی‌ها درباره وضع اقتصاد آلمان، بزرگ‌ترین اقتصاد قاره اروپا خبر داده و پیش‌بینی کرده‌‌اند که زمستان سخت امسال سبب پسرفت اقتصادی این کشور در سه ماه اول سال جاری میلادی شود.
البته قیمت‌های نفت خام در اواسط هفته گذشته (۲۴ فوریه) به دلیل ادامه اعتصاب کارگران پالایشگاه‌های نفت شرکت توتال فرانسه و برخی نگرانی‌های ژئوپلتیک در خاورمیانه، تا بیش از ۲۵/۸۰ دلار در هر بشکه افزایش یافت. اعتصاب کارگران پالایشگاه‌های نفتی شرکت توتال در روزهای اخیر سبب شده است تا نگرانی‌ها درباره عرضه فرآورده‌های نفتی افزایش یابد. تولید و فعالیت در ۶ پالایشگاه (که بیش از نیمی از ظرفیت پالایش فرانسه را شامل می‌شود) و ۷ انبار ذخیره‌سازی فرآورده‌های نفتی متعلق به شرکت توتال در نتیجه این اعتصابات به حال تعلیق درآمده است.
به طور کلی طی هفته مذکور ادامه اعتصاب کارگران پالایشگاه‌های نفت شرکت توتال فرانسه، برخی نگرانی‌های ژئوپلتیک در خاورمیانه، کاهش ارزش دلار و کاهش سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین و فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل 5/1 میلیون بشکه)، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌روند.
به گزارش شانا، بانک گلدمن ساکس در تازه‌ترین گزارش خود با تاکید بر اینکه انتشار آمارهای مثبت اقتصادی از سوی آمریکا و ژاپن، موجب تقویت بهای نفت خام در سال جاری میلادی شده است، پیش‌بینی کرده است با شتاب گرفتن روند بهبود اقتصاد جهانی و بهبود بنیادهای بازار نفت در کوتاه مدت، بهای نفت خام به سطوح ۸۵ تا ۹۵ دلار در هر بشکه در سال ۲۰۱۰ افزایش یابد که بیشتر از سطوح ۷۰ تا ۸۰ دلار در هر بشکه از اکتبر گذشته تاکنون است. دولت آمریکا برای اولین بار از آغاز بحران شدید در اقتصاد جهانی، رشد سالانه تولید صنعتی خود را مثبت ارزیابی کرده و اقتصاد ژاپن نیز در سه ماه چهارم سال ۲۰۰۹ با ۶/۴ درصد رشد رو‌به‌رو بوده است، به طوری که این رقم فراتر از پیش‌بینی‌ها بوده است.
آمارهای ارائه شده از سوی چین، دومین مصرف‌کننده نفت خام جهان نیز حاکی از آن است که تقاضای نفت خام این کشور در ماه ژانویه 2010 با رشد همراه بوده است. این کشور در ژانویه گذشته بیش از 14/30 میلیون تن نفت خام را پالایش نموده است که این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 29 درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین بر اساس گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی، مصرف نفت خام در کشورهای توسعه یافته عضو سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادی (OECD) در سال جاری میلادی 02/0 درصد کاهش خواهد یافت، در حالی که مصرف کشورهای غیر OECD با 4 درصد رشد رو‌به‌رو خواهد بود و مجموع تقاضای جهانی نفت خام با 8/1 درصد افزایش به 5/86 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
برخی کارشناسان بازار نفت معتقدند پایبندی اعضای اوپک به سهمیه‌های تولید این سازمان، در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ در سطح نسبتا بالایی باقی خواهد ماند. اجرای برنامه کاهش تولید اوپک یکی از دلایل عمده بهبود قیمت‌های جهانی نفت خام به شمار می‌رود. در حال حاضر حدود ۶ میلیون بشکه در روز مازاد ظرفیت تولید جهانی نفت وجود دارد، در حالی که این میزان قبل از کاهش قیمت‌های جهانی نفت خام در سال ۲۰۰۸، معادل ۲ میلیون بشکه در روز بود، لذا حتی اگر بازارهای جهانی نفت خام به شرایط آرمانی خود باز گردد، چند سالی طول خواهد کشید تا مازاد ظرفیت تولید کنونی موجود در بازار‌های جهانی جذب شده و به سطوح قبل از بحران اقتصادی جهان در سال ۲۰۰۸ برگردد.
برخی مقامات سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) معتقدند از آنجا که قیمت نفت خام در سطوح مناسبی بوده و تقاضای جهانی نفت خام در حال افزایش است، دلیلی برای تغییر سهمیه‌های تولید اوپک در نشست آتی وجود ندارد. همچنین اعضای اوپک سطح کنونی قیمت‌ها را مناسب ارزیابی کرده و تمایل دارند که قیمت‌های جهانی نفت خام در محدوده 80- 70 دلار در هر بشکه باقی بماند، در عوض انتظار می‌رود سطح پایین پایبندی اعضا به سهمیه‌های تولید در این نشست مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی بلومبرگ، درپی افزایش تولید نفت عربستان سعودی و آنگولا، تولید نفت اعضای اوپک در فوریه ۲۰۱۰ به بالاترین سطح خود در ۱۴ ماه اخیر می‌رسد که این امر نشان از کاهش پایبندی اعضای این سازمان به سهمیه‌های تولید توافق شده است. بر اساس نظرسنجی بلومبرگ از منابع مختلف، میانگین تولید کشورهای عضو اوپک در ماه فوریه با ۱۲۵ هزار بشکه افزایش در روز به ۱۷/۲۹ میلیون بشکه در روز رسیده که بالاترین رقم از دسامبر ۲۰۰۸ می‌باشد.
پیش‌بینی قیمت:
قیمت نفت خام WTI در هفته گذشته بالاتر از میانگین متحرک ۵۰ و ۱۰۰ روز قرار داشت که در نهایت حمایت ۷۷ دلار باعث ثبات قیمت در این سطح شد. تثبیت قیمت در بالای سطح مذکور، مسیر را برای ادامه افزایش مهیا می‌سازد. قیمت بسته شده در ماه فوریه نیز دلالت بر ادامه مسیر افزایشی دارد. در هفته گذشته آمارهای منتشره در مورد اقتصاد آمریکا و اروپا وضعیت مناسبی را نشان نداد که همین امر باعث ایجاد مانع بر مسیر افزایشی قیمت نفت شد.
در اروپا همچنان وضعیت کشور یونان مواجه با شرایط عدم اطمینان است و ارائه بسته حمایتی، احتمال وخیم‌تر کردن وضعیت در کوتاه مدت را به وجود می‌آورد و موجب ترس از احتمال گسترش آن به دیگر کشورها مانند آلمان که با کاهش شاخص اطمینان همراه بود، می‌شود. ذخیره‌سازی‌های نفت خام همچنان روند افزایشی طی می‌کند که مسیر نرمال در فصل زمستان را دارد، ولی نسبت به سال گذشته به میزان قابل توجهی در سطح پایین‌تری است که در نتیجه اثر افزایش آن را کم رنگ کرد. ارزش دلار در مقابل یورو که به بالاترین میزان طی ماه‌های گذشته رسید به نظر می‌رسد با حمایت مناسبی روبه‌رو شده است و احتمال ثبات در این سطح و حتی کاهش ارزش آن در هفته جاری می‌رود که به نوبه خود فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد می‌آورد. در هفته جاری همچنان فشار افزایشی بر قیمت نفت خام WTI وارد می‌شود و قیمت 77 دلار سطح حمایتی مناسبی را به وجود آورده است. قیمت 82 دلار اولین سطح مقاومتی است که قیمت در مسیر افزایشی با آن روبه‌رو می‌شود.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
(www.iies.org)