غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۱۵ فوریه الی ۱۹ فوریه ۲۰۱۰) از یک روند افزایشی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، به دلیل انتشار اخبار مثبت از اوضاع اقتصادی آمریکا، افزایش ارزش سهام در بازار وال‌استریت به دلیل بهبود بیش از سطح انتظار شاخص تولید صنعتی در نیویورک در ماه جاری میلادی، افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، برخی کشمکش‌های ژئوپولیتیک در خاورمیانه و همچنین کاهش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا (معادل 9/2 میلیون بشکه)، از حدود 9/73 دلار در هر بشکه در تاریخ 15 فوریه 2010 به بیش از 95/79 دلار در هر بشکه در تاریخ 19 فوریه 2010 افزایش یافت. البته طی هفته مذکور افزایش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین آمریکا (معادل 8/4 میلیون بشکه)، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌های نفت خام به شمار می‌روند. از سوی دیگر، ارزش دلار در مقابل یورو اگرچه طی هفته گذشته دارای نوسانات زیادی بود؛ ولی ارزش هفتگی آن تغییری نکرد. پیش‌بینی‌ها در مورد بهبود شرایط اقتصادی جهان در سال‌های 2010 و 2011 به افزایش قیمت‌های نفت خام کمک کرده است. براساس چشم‌انداز جدید اقتصاد جهانی که توسط صندوق بین‌المللی پول در تاریخ 26 ژانویه 2010 منتشر شده است، رشد اقتصادی جهان از 8/0- درصد در سال 2009 به ترتیب به 9/3 درصد و 3/4 درصد در سال‌های 2010 و 2011 افزایش خواهد یافت.
برآورد جدید صندوق بین‌المللی پول از چشم‌انداز اقتصاد جهانی برای سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ به ترتیب به میزان ۸/۰ و ۱/۰ درصد بالاتر از برآورد قبلی این سازمان در اکتبر ۲۰۰۹ می‌باشد. نرخ رشد اقتصادی کشورهای توسعه یافته نیز در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ به ترتیب به میزان ۸/۰ و ۱/۰ درصد نسبت به برآورد قبلی تغییر یافته و به مقادیر ۱/۲ و ۴/۲ درصد افزایش خواهد یافت. در این میان چشم‌انداز نرخ رشد اقتصادی کشورهای آمریکا، فرانسه و ژاپن در سال ۲۰۱۱ به ترتیب به میزان ۴/۰، ۱/۰ و ۲/۰ درصد نسبت به گزارش اکتبر ۲۰۰۹ با تعدیل کاهشی همراه بوده و به مقادیر ۴/۲ ، ۷/۱ و ۲/۲ درصد خواهد رسید. بیشترین افزایش در نرخ رشد اقتصادی این منطقه در سال ۲۰۱۰، در مقایسه با گزارش قبلی صندوق بین‌المللی پول در اکتبر ۲۰۰۹، مربوط به آمریکا، آلمان و کشورهای تازه صنعتی شده آسیا با ۲/۱ درصد افزایش خواهد بود. کشور اسپانیا در سال ۲۰۱۰ نیز با رشد اقتصادی منفی ۶/۰ درصد مواجه خواهد بود.
رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه آسیایی نیز در سال 2009 بالغ بر 5/6 درصد بود که این رقم در سال‌های 2010 و 2011 به 4/8 درصد خواهد رسید و نسبت به برآورد جولای به ترتیب به میزان 1/1 و 3/0 درصد بالاتر برآورد شده است. رشد اقتصادی چین از 7/8 درصد به 10 و 7/9 درصد و رشد اقتصادی هند از 6/5 درصد به 7/7 و 8/7 درصد تغییر خواهد یافت. اختلاف برآورد رشد اقتصادی چین و هند در گزارش ژانویه 2010 نسبت به گزارش اکتبر 2009، برای سال 2010 به ترتیب بالغ بر 1 و 3/1 درصد بوده و در گزارش جدید بیشتر پیش‌بینی شده است. رشد اقتصادی منطقه خاورمیانه نیز از 2/2 درصد در سال 2009 به 5/4 و 8/4 درصد در سال‌های 2010 و 2011 خواهد رسید که به ترتیب به میزان 3/0 و 2/0 درصد بالاتر از برآورد اکتبر 2009 است. رشد اقتصادی آفریقا نیز از 9/1 درصد در سال 2009 به 3/4 و 3/5 درصد در سال‌های 2010 و 2011 افزایش خواهد یافت.
در این راستا، به گزارش شانا موسسه گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده است که تا ۳ ماه سوم سال ۲۰۱۰، مصرف جهانی نفت خام به سطوح قبل از بحران مالی جهان باز گشته و بازار نفت در سال ۲۰۱۱ با کمبود عرضه نفت روبه‌رو خواهد شد. بروز بحران در اقتصاد جهانی افت شدیدی را در سود شرکت‌ها ایجاد نموده است و این موضوع منجر به مشکل در بخش سرمایه‌گذاری‌ها شده است، لذا پروژه‌های افزایش ظرفیت تولید نفت به دنبال کمبود منابع مالی، همچنان با وقفه روبه‌رو خواهند بود. موسسه گلدمن ساکس در نوامبر سال ۲۰۰۹ پیش‌بینی خود از قیمت نفت خام شاخص وست تگزاس اینترمدیت (WTI) را برای سال ۲۰۱۰ در حدود ۹۵ دلار در هر بشکه برآورد کرده بود.
تحلیل‌گران این موسسه معتقدند، ممکن است فعالیت چشمگیر صنایع پتروشیمی و فلزات چین به افزایش سطح تقاضای جهانی نفت خام منجر شده و احتمال کاهش تولید نفت خام کشورهای غیرعضو سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) نیز سبب شود که بهای نفت خام افزایش یافته و روند افزایشی آن ادامه یابد. چشم‌انداز اقتصادی چین امیدوار‌کننده بوده و این موضوع موجب بهبود پیش‌بینی‌ها در باره تقاضای نفت خام واحدهای تولیدی این کشور و همچنین افزایش تقاضای جهانی نفت خام شده است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۱۸ فوریه ۲۰۱۰، از حدود ۷۲/۷۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۵ فوریه ۲۰۱۰ به بیش از ۴۹/۷۴ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۸ فوریه افزایش یافته است. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۸ فوریه ۲۰۱۰ با ۲ دلار و ۸۵ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۷۳ دلار و ۴۰ سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه فوریه ۲۰۱۰ (تا ۱۸ فوریه) با ۴ دلار و ۱ سنت کاهش نسبت به میانگین ماه ژانویه ۲۰۱۰ به هر بشکه ۷۲ دلار رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژانویه ۲۰۱۰ معادل ۷۶ دلار و ۱ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۲ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 86 سنت کاهش نسبت به دو هفته قبل (3 فوریه 2010)، در روز 17 فوریه 2010 به بشکه‌ای 74 دلار و 41 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهار شنبه (17 فوریه 2010) 74 دلار و 66 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 74 دلار و 25 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 73 دلار و 53 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 73 دلار و 8 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 75 دلار و 53 سنت، شمال غربی اروپا 72 دلار و 42 سنت و در بازار مدیترانه 72 دلار و 73 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 74 دلار و 53 سنت، شمال غربی اروپا 71 دلار و 95 سنت و در بازار مدیترانه 72 دلار و 33 سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج‌فارس با ۲۴ دلار و ۹۴ سنت کاهش نسبت به هفته قبل (۳ فوریه ۲۰۱۰)، طی روز ۱۷ فوریه ۲۰۱۰ در سطح ۷۲۶ دلار و ۸۷ سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه ۶۷۶ دلار، شمال اروپا ۶۷۵ دلار و ۵۰ سنت، آمریکا ۷۴۴ دلار و ۵۸ سنت، ژاپن ۷۶۰ دلار و ۲۴ سنت و سنگاپور ۷۴۶ دلار و ۵ سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج‌فارس ۶۵۵ دلار و ۶۳ سنت، سوخت جت ۶۵۲ دلار و ۹۶ سنت، نفت گاز ۶۰۷ دلار و ۹۲ سنت، نفت کوره ۴۵۸ دلار و ۸۲ سنت و پروپان و بوتان به قیمت ۶۳۲ دلار و ۵۰ سنت به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه آوریل 2010، از حدود 51/72 دلار در هر بشکه در تاریخ 15 فوریه 2010 به بیش از 19/78 دلار در هر بشکه در تاریخ 19 فوریه 2010 افزایش یافته است.
پیش‌بینی قیمت
در اوایل هفته گذشته قیمت نفت خام WTI با حمایت میانگین متحرک 200 روزه مواجه بود که با انتشار اخبار مثبت اقتصادی در مورد دو سال آینده، قیمت با افزایش روبه‌رو شد؛ به نحوی که مقاومت 75 دلار برابر با میانگین متحرک 100 و 50 روزانه را شکست و به روند صعودی ادامه داد. اخبار مثبت اقتصادی در مورد اقتصاد آمریکا و جهان در هفته گذشته اثرگذارترین عامل بر قیمت نفت بود که موجب افزایش قابل توجه آن شد.
افزایش مذکور با توجه به ادامه روند افزایشی که در داده‌های ماهانه نمایان است همراه بود. با توجه به چشم‌انداز میان‌مدت مناسب منتشر شده در مورد اقتصاد جهانی، قیمت نفت به افزایش در ذخیره‌سازی‌ها که بیش از انتظار بود هیچ گونه عکس‌العملی نشان نداد. با این حال سطح ذخیره‌ها همچنان به میزان مطلوبی است که می‌تواند در روند افزایشی در سطوحی از مقاومت‌ها مانع افزایش بیشتر قیمت شود.
افزایش ارزش دلار در مقابل یورو در هفته گذشته با مقاومت روبه‌رو شد؛ به طوری که در نهایت تغییر محسوسی در ارزش دلار ایجاد نشد.
این موضوع در حالی اتفاق افتاد که نرخ تنزیل در آمریکا افزایش پیدا کرد که می‌تواند موجب افزایش ارزش دلار شود. از طرف دیگر تراز تجاری اروپا افزایش و بالعکس در مورد آمریکا کاهش نشان داد که فشار کاهشی بر دلار و فشار افزایشی بر یورو خواهد داشت. افزایش نرخ تنزیل آمریکا و احتمالا نرخ بهره در آینده، دلالت بر کاهش ریسک داشته که در صورت کاهش ریسک فعلی اروپا، می‌تواند موجب فشار کاهشی بر ارزش دلار و از طرف دیگر فشار افزایشی بر قیمت نفت شود. در هفته جاری اولین مقاومت در مسیر افزایشی قیمت نفت WTI در حدود ۵/۸۱ و سپس ۵/۸۳ دلار اتفاق خواهد افتاد. در مسیر کاهشی سطح حمایتی در حدود ۷۷ دلار قرار دارد.
منبع: سایت موسسه مطالعات
بین‌المللی انرژی (www.iies.org)
* کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی