غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۲۷ نوامبر الی ۴ دسامبر۲۰۰۹) از یک روند نوسانی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، در اوایل هفته گذشته به دلیل افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، کاهش ارزش دلار، بهبود رشد اقتصادی اتحادیه اروپا، انتشار اخباری که امیدها به بهبود اقتصادی را افزایش می‌داد و....

همچنین کاهش نگرانی‌ها درباره بحران بدهی دبی، از حدود 9/75 دلار در هر بشکه در تاریخ 27 نوامبر به بیش از 82/77 دلار در هر بشکه در تاریخ یک دسامبر افزایش یافت، ولی مجددا در روزهای پایانی هفته در پی افزایش ارزش دلار، کاهش نسبی ارزش سهام و افزایش قابل توجه سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین آمریکا (معادل 1/6 میلیون بشکه)، بیش از 7/2 درصد کاهش یافته و به کمتر از 68/75 دلار در هر بشکه در تاریخ 4 دسامبر رسید.
در واقع بحران ناشی از درخواست تعویق بازپرداخت بدهی بیش از ۵۹ میلیارد دلاری شرکت «دبی ورلد» به ‌دلیل حجم بالای این بدهی‌ها موجب سقوط قیمت سهام موسسه‌های وابسته به این شرکت و سقوط شاخص‌های بورس‌های بین‌المللی گردید. این بحران که پس از بحران جهانی اقتصاد، یکی از بزرگ‌ترین شوک‌های اقتصادی در بخش آسیایی اقتصاد به شمار می‌رود، تحت‌ تاثیر بحران مسکن و رشد حباب‌گونه‌ طرح‌های این بخش، در دبی رخ‌داده است. تحلیلگران معتقدند اگرچه بحران مالی موسسه «دبی ورلد» و بدهی‌های این موسسه منجر به کاهش قیمت‌های جهانی نفت خام شده است، اما این تاثیر گذرا بوده و هم‌اکنون بازارهای جهانی از این بحران عبور کرده‌اند. در حال حاضر هرگونه افزایش شدید در قیمت‌های نفت خام دور از انتظار بوده و سرمایه‌‌گذاران بر تاثیرات بهبود اقتصاد جهانی در سال آینده میلادی متمرکز شده‌اند.
بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی رویترز و بلومبرگ از منابعی چون اعضای سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک)، شرکت‌های نفتی و تحلیلگران حوزه نفت، تولید نفت اوپک در ماه نوامبر2009، در پی افزایش تولید نفت نیجریه، ایران، لیبی، قطر، امارات متحده عربی، ونزوئلا و عربستان سعودی، به بالاترین رقم در سال جاری میلادی رسیده است. بر این اساس، تولید روزانه نفت 11 عضو مشمول سهمیه‌بندی اوپک به جز عراق در ماه نوامبر به بیش از 52/26 میلیون بشکه افزایش یافته است، در حالی که این میزان در اکتبر گذشته معادل 43/26 میلیون بشکه در روز بوده است. تولید نفت 11 عضو اوپک در ماه نوامبر به میزان 68/1 میلیون بشکه بیشتر از حجم تولید توافقی میان اعضای این سازمان بوده است و اعضای این سازمان تنها 52/2 میلیون بشکه از حجم کاهش تولید توافقی معادل 2/4 میلیون بشکه‌ای را محقق کرده‌اند. این میزان تولید اوپک حکایت از آن دارد که اعضای این سازمان در مدت یاد شده به میزان 60 درصد به سهمیه‌های تعیین شده پایبند بوده‌اند (که این میزان در مقایسه با ماه اکتبر 2 درصد کاهش نشان می‌دهد) و این موضوع بیانگر آن است که قیمت‌های بالای نفت برخی از اعضای اوپک را به تولید بیشتر نفت تشویق کرده است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۳ دسامبر۲۰۰۹، ابتدا از حدود ۳۸/۷۵ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۷ نوامبر تا بیش از ۸۸/۷۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱ دسامبر افزایش یافت، ولی مجددا تا حدود ۳۲/۷۷ دلار در هر بشکه کاهش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۳ دسامبر ۲۰۰۹ با ۱ دلار و ۳۹ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۷۷ دلار و ۱۸ سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه نوامبر با ۳ دلار و ۶۲ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه اکتبر به هر بشکه ۷۶ دلار و ۲۹ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه اکتبر ۲۰۰۹ معادل ۷۲ دلار و ۶۷ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.


میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 2 دلار و 14 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (24 نوامبر 2009)، در روز 2 دسامبر 2009 به بشکه‌ای 78 دلار و 51 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (2 دسامبر2009) 78 دلار و 76 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 78 دلار و 34 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 76 دلار و 36 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 75 دلار و 91 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 80 دلار و 41 سنت، شمال غربی اروپا 76 دلار و 71 سنت و در بازار مدیترانه 75 دلار و 81 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 79 دلار و 19 سنت، شمال غربی اروپا 76 دلار و 27 سنت و در بازار مدیترانه 75 دلار و 46 سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج‌فارس با ۲۳ دلار و ۵۶ سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۲۴ نوامبر۲۰۰۹)، طی روز ۲ دسامبر۲۰۰۹ در سطح ۷۰۲ دلار و ۳۶ سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه ۶۸۸ دلار، شمال اروپا ۶۹۱ دلار، آمریکا ۷۴۴ دلار و ۴۰ سنت، ژاپن ۷۳۸ دلار و ۷۴ سنت و سنگاپور ۷۲۴ دلار و ۱۲ سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج‌فارس ۷۰۲ دلار و ۴۲ سنت، سوخت جت ۶۷۴ دلار و ۶۴ سنت، نفت گاز ۶۱۴ دلار و ۵۵ سنت،
نفت کوره 467 دلار و 98 سنت، پروپان 725 دلار و 50 سنت و بوتان به قیمت 745 دلار و 50 سنت به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژانویه ۲۰۱۰، ابتدا از حدود ۱۸/۷۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۷ نوامبر ۲۰۰۹ به بیش از ۳۵/۷۹ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱ دسامبر افزایش یافت، ولی مجددا تا سطح ۵۲/۷۷ دلار در هر بشکه در تاریخ ۴ دسامبر کاهش یافت.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 27 نوامبر 2009 معادل 9/339 میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (20 نوامبر) به میزان 1/2 میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل 5/19 میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 28 نوامبر 2008 بیشتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل 2/0 روز افزایش یافته و درسطح 5/24 روز قرار گرفته است و به میزان 6/2 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 127 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 844/13 میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 736 هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۲۰ نوامبر الی ۲۷ نوامبر ۲۰۰۹ به میزان ۱۲۸ هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح ۵۶۱/۵ میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل ۴۴۳ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۸ نوامبر ۲۰۰۸ است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۹۵۰/۸ میلیون بشکه در روز به ۴۰۱/۸ میلیون بشکه در روز (معادل ۵۴۹ هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که به میزان ۱۰۳/۱ میلیون بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
میزان ذخایر بنزین آمریکا نیز طی هفته منتهی به 27 نوامبر 2009 به میزان 4 میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و به سطح 1/214 میلیون بشکه رسیده است که معادل 2/15 میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 28 نوامبر 2008 است. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل 5/0 روز افزایش یافته و در سطح 9/23 روز قرار گرفته است و به میزان 6/1 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. سطح تقاضای بنزین آمریکا طی همین دوره به میزان 149 هزار بشکه در روز کاهش داشته و به سطح 943/8 میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان 10 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است.
از سوی دیگر میزان ذخایر فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا طی هفته منتهی به ۲۷ نوامبر۲۰۰۹ به میزان ۲/۱ میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن کاهش یافته و در سطح ۷/۱۶۵ میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان ۷/۴۰ میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۸ نوامبر ۲۰۰۸ است. تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا طی همین دوره به میزان ۸۲ هزار بشکه در روز کاهش داشته و به سطح ۵۷۹/۳ میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۳۱۳ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت :
هنوز سطح حمایتی ۷۵ دلار مانع کاهش قیمت نفت می‌باشد. در حالی که ارزش دلار در روز جمعه افزایش پیدا کرد، ولی نتوانست موجب کاهش قیمت نفت به کمتر از ۷۵ دلار شود، گرچه توانست افزایش قابل توجه اولیه آنرا خنثی نماید. قیمت نفت در هفته گذشته تحت تاثیر افزایش بیش از انتظار ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین آمریکا قرار داشت که پیش‌بینی‌های افزایش تقاضای نفت خام را فعلا با‌تردید روبه‌رو ساخته است. از سوی دیگر سطح بالای ذخیره‌های آمریکا موجب شده که قیمت WTI در سطحی پایین‌تر از برنت قرار گیرد که با کاهش ذخیره‌سازی‌ها تفاوت قیمت آنها معکوس خواهد شد. کاهش شاخص بیکاری آمریکا که از شاخص‌های پیش‌رو می‌باشد سیگنال مثبتی را به بازار وارد کرد که می‌تواند در روند قیمت نفت در هفته جاری نقش مهمی را داشته باشد؛ ولی هنوز افزایش ذخیره‌سازی‌ها اثر منفی خود را بر بازار نفت وارد می‌آورد و سیگنال‌های مثبت دیگر را خنثی می‌کند. بهبود رشد اقتصادی اتحادیه اروپا نیز سیگنال مثبتی بود که نتوانست بازار نفت را در هفته گذشته تحت تاثیر قرار دهد. در هفته‌های گذشته به طور مرتب اخبار مثبتی در مورد اقتصاد آمریکا و اروپا منتشر شده که هنوز نتوانسته است قیمت‌های نفت را افزایش دهد و بازار منتظر شرایط مناسب‌تری می‌باشد. با توجه به الگوهای تکنیکال می‌توان مشاهده کرد که شرایط برای افزایش قیمت در حال آماده شدن است؛ قیمت در حال رسیدن به سطح حمایتی محکمی است که از زمان شروع روند افزایشی بعد از کاهش شدید بدلیل بحران به‌وجود آمد، لذا در هفته جاری قیمت تحت فشار افزایشی قرار دارد. قیمت نفت در روزهای گذشته تشکیل الگوی پرچم داده است که با توجه به روند افزایشی قبلی، مفهوم آن ادامه روند افزایشی است.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی