غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته (۱۱ سپتامبر الی ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۹) از یک روند افزایشی برخوردار بود.

قیمت نفت‌خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، به دلیل کاهش ارزش‌دلار، تصمیم اوپک مبنی بر عدم تغییر سطح تولید خود در اجلاس ۱۵۴ این سازمان، کاهش شدید سطح ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا (معادل ۷/۴میلیون بشکه)، افزایش ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی و همچنین کاهش نگرانی‌ها درباره اقتصاد جهانی و بهبود نرخ رشد GDP و نیز افزایش تقاضای جهانی نفت خام در گزارش ماهانه جدید دبیرخانه اوپک، از حدود ۱۷/۶۹دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۱ سپتامبر به بیش از ۷۲/۷۱‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۸ سپتامبر افزایش یافت. وزارت کار آمریکا روز ۱۷ سپتامبر ۲۰۰۹ اعلام کرد میزان بیکاری در هفته منتهی به ۱۲ سپتامبر با ۱۲هزار نفر کاهش به ۵۴۵ هزار نفر رسیده است که نسبت به رقم ۵۵۷a هزار نفر هفته قبل از آن کاهش نشان می دهد.
همچنین سازمان اوپک در جدیدترین گزارش ماهانه خود، پیش‌بینی میزان نرخ رشد اقتصادی مناطق مختلف جهان را برای سال‌های 2009 و 2010 نسبت به گزارش پیشین خود بهبود داده است.
بر اساس این پیش‌بینی نرخ رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۰۹ به میزان ۲/۰درصد نسبت به گزارش قبلی بهبود یافته و به ۲/۱-درصد خواهد رسید و در سال ۲۰۱۰ نیز با ۱/۰درصد افزایش به ۵/۲درصد افزایش خواهد یافت. نرخ رشد GDP کشورهای OECD نیز در گزارش سپتامبر این سازمان، با ۳/۰ و ۲/۰درصد بهبود نسبت به گزارش ماه اوت در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ به ترتیب به ۶/۳- و ۹/۰ درصد خواهد رسید. همچنین بر این اساس تقاضای جهانی نفت‌خام در سال ۲۰۰۹ به میزان ۱۴۰هزار بشکه در روز افزایش یافته و به بیش از ۰۵/۸۴میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به 17 سپتامبر2009، از حدود 21/68‌دلار در هر بشکه در تاریخ 11 سپتامبر به بیش از 27/70دلار در هر بشکه افزایش یافت. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 17 سپتامبر 2009 با یک‌ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 68 ‌دلار و 10 سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه سپتامبر (تا 17 سپتامبر) با 3‌دلار و 64 سنت کاهش نسبت به میانگین ماه اوت به هر بشکه 67‌دلار و 71 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه اوت 2009 معادل 71‌دلار و 35 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 13 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۷۲ سنت کاهش نسبت به هفته قبل ( ۸ سپتامبر ۲۰۰۹)، در روز ۱۵ سپتامبر ۲۰۰۹ به بشکه ای ۶۶‌دلار و ۲۸سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه شنبه (۱۵ سپتامبر ۲۰۰۹) ۶۶‌دلار و ۵۷ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۶۵‌دلار و ۹۶ سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۶۴‌دلار و ۹۵سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۶۴‌دلار و ۵۵ سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۶۷‌دلار و ۴۴ سنت، شمال غربی اروپا ۶۵ ‌دلار و ۷۲ سنت و در بازار مدیترانه ۶۵‌دلار و ۳۰ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۶۶‌دلار و ۲۳ سنت، شمال غربی اروپا ۶۵‌دلار و ۳۴ سنت و در بازار مدیترانه ۶۴‌دلار و ۸۰ سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج‌فارس با 10‌دلار و 6 سنت کاهش نسبت به هفته قبل (8 سپتامبر 2009)، طی روز 15 سپتامبر2009 در سطح 624 ‌دلار و 62 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 615‌دلار و 75 سنت، شمال اروپا 619‌دلار، آمریکا 699‌دلار و 61 سنت، ژاپن 656‌دلار و 52 سنت و سنگاپور 643‌دلار و 80 سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس 583 ‌دلار و 65 سنت، سوخت جت 568‌دلار و 16 سنت، نفت گاز 531 ‌دلار و 78 سنت، نفت کوره 416‌دلار و 4 سنت، پروپان 546 ‌دلار و بوتان به قیمت 566‌دلار به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه نوامبر، از حدود ۶۹/۶۷ ‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۹ به بیش از ۳۲/۷۱‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۸سپتامبر افزایش یافت.


بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۹ معادل ۸/۳۳۲ میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل ( ۴ سپتامبر) به میزان ۷/۴میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل ۱/۴۱میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۸ بیشتر می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل ۶/۰ روز کاهش یافته و در سطح ۳/۲۲ روز قرار گرفته است و به میزان ۹/۱ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان ۵۶ هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح ۰۴۹/۱۵میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان ۸۱۲/۱میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می باشد.
میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره 4 سپتامبر الی 11 سپتامبر 2009 به میزان 38 هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 304/5میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل 316/1میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 12 سپتامبر 2008 می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 095/9 میلیون بشکه در روز به 903/8میلیون بشکه در روز (معادل 192 هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که به میزان 393 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می باشد.
از سوی دیگر، میزان ذخایر فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا طی هفته منتهی به ۱۱ سپتامبر۲۰۰۹ به میزان ۲/۲میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و در سطح ۸/۱۶۷میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان ۲/۳۸ میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۸ می‌باشد. تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا طی همین دوره به میزان ۱۲۷ هزار بشکه در روز کاهش داشته و به سطح ۳۵۵/۳میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۳۷۳ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. میزان ذخایر بنزین آمریکا نیز طی هفته منتهی به ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۹ به میزان ۵۰۰ هزار بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و به سطح ۷/۲۰۷میلیون بشکه رسیده است که معادل ۱/۲۳میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۸ می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز نسبت به هفته قبل معادل ۱/۰ روز افزایش یافته و در سطح ۵/۲۲ روز قرار گرفته است و به میزان ۴/۲ روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می باشد. سطح تقاضای بنزین آمریکا طی همین دوره به میزان ۲۸۲ هزار بشکه در روز کاهش داشته و به سطح ۰۰۱/۹میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۹۴ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می باشد.
پیش بینی قیمت:
در اوایل هفته گذشته با توجه به اینکه قیمت در مجاورت سطح حمایتی شدید ۶۷‌دلار قرار داشت روند افزایشی را در پی گرفت که در طول هفته اخبار اقتصادی و سپس کاهش ذخیره‌های نفت خام روند مذکور را شدت بخشید؛ گرچه برخی آمارها و بر مبنای سخنان رییس فدرال رزرو آمریکا رکود اقتصادی به انتهای خود نزدیک می‌شود و شرایط اقتصادی خود را برای حرکت آهسته به سمت رونق آماده می‌سازد، اما هنوز نرخ بیکاری برای آمریکا و اروپا رو به افزایش است. با این حال اوپک پیش‌بینی برای نرخ رشد اقتصادی و تقاضای نفت خام را برای این مناطق بهبود داده است و به نظر اجماعی در بهبود شرایط اقتصادی و به تبع آن تقاضای نفت خام برای سال آینده به‌وجود آمده است. یکی از موانع مهم در جلوگیری از افزایش قیمت نفت میزان بیش از حد ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین است که در مقایسه با سال‌های گذشته بسیار فراتر می‌باشد. کاهش مداوم سطوح مذکور می‌تواند شرایط برای افزایش قیمت را مهیا سازد.
شرایط تکنیکال نشان می‌دهد که قیمت نفت در هفته‌های آتی تحت فشار زیادی قرار خواهد گرفت. میانگین‌های 50 و 100 روزه به یکدیگر نزدیک شده‌اند و فشار افزایشی را بر قیمت نفت وارد می‌کنند. در این صورت قیمت‌های 78 و سپس 84‌دلار سطوح هدف قیمتی هستند؛ البته رسیدن به این سطوح وابسته به شرایط اقتصادی و بازار نفت در هفته‌های آتی است. در هفته آینده سطح برگشتی و اولین حمایت در قیمت 70‌دلار قرار دارد که مانع کاهش بیشتر قیمت خواهد شد و اولین مقاومت در 74‌دلار ظاهر خواهد شد. در صورت کاهش از 70‌دلار سطح حمایتی 68‌دلار خواهد بود.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )