در صنعت پتروشیمی، اولفین‌ها و آروماتیک‌ها از عناصر اصلی محسوب شده و از مهم‌ترین محصولات تجاری آنها اتیلن، پروپیلن و بوتادین هستند. بالاتر بودن قیمت مواد خام پتروشیمی مرسوم موجب شده تا با توسعه تکنولوژی تولید از مواد خام دیگری چون زغا‌ل‌سنگ و متان استفاده شود. اولین کارخانه‌هایی که پروپیلن را از زغال‌سنگ و با استفاده از متانول تولید خواهند کرد در کشور چین قرار داشته و قبل از سال ۲۰۱۰ به بهره‌برداری خواهند رسید.

تقاضا

بر اثر رکود بی‌سابقه سال ۲۰۰۸ بر صنعت اولفین‌ها لطمات سنگینی وارد شد، به‌طوری که کل قراردادهای اتیلن، پروپیلن و بوتادین جمعا به ۱۸۶میلیون تن رسید، در حالی‌که حداقل آن در سال ۲۰۰۷ بالغ بر ۱۹۶میلیون تن بود.

علت کاهش این بود که در ابتدای سال قیمت مواد خام افزایش یافت، سپس در نیمه دوم قیمت‌ها و شاخص اطمینان سازمانی، شدیدا کاهش پیدا کرد که در نهایت منجر به این شد که سطح موجودی کالا در انبارها به طور وسیعی پایین آمده و تولید اولفین‌ها و مشتقات با کاهش جدی مواجه شود. نوسانات قیمت نفتا نیز محرک دیگری بود که در اوایل سال باعث شد قیمت مواد خام کرکر سبک‌تر به سمت بالا صعود کند و سپس در یک چرخش معکوس در بخش دیگر سال قیمت آن نسبت به سایر مواد خام کاهش داشته باشد. این مسائل کمبود پروپیلن و بوتادین را در اوایل سال تشدید کرد و در سه ماهه چهارم آنها را به سمت مازاد عرضه سوق داد.

گذشته از تاثیراتی که کاهش سریع قیمت‌ها بر موجودی کالا گذاشت، کاهش مصرف اولفین نیز (که وابستگی شدیدی با پایین آمدن تولید ناخالص جهان و شاخص اطمینان سازمانی داشت) بر سطح موجودی کالا بی‌تاثیر نبود.

صنعت پتروشیمی در اوایل سال ۲۰۰۸ از اینکه جهان ممکن است در یک رکود طولانی و عمیق فرو برود در آشفتگی به سر می‌برد، اما در حال حاضر اکثرا بر این مساله اتفاق نظر دارند که رکود جهان در اواخر ۲۰۰۸ و اوایل ۲۰۰۹ به بدترین حالت خود رسید و به نظر می‌رسد با سپری شدن آن به آرامی در حال ورود به دوران بهبود است.

تولید ناخالص ملی اکثر مناطق در سال ۲۰۰۹ به‌طور میانگین کمتر از سال ۲۰۰۸ خواهد بود، اما با این وجود اقتصاد و از این رو محرک‌های تقاضا از وضعیت بسیار سخت اواخر سال ۲۰۰۸ در حال گذر بوده و به سمت بهبود حرکت می‌کنند. با توجه به پیش‌بینی‌های انجام شده انتظار می‌رود شاهد بهبودهای نسبی در سال ۲۰۱۰ باشیم که با تداوم بهبود اقتصاد در سال ۲۰۱۴ اوضاع بسیار مطلوب خواهد شد. دامنه وسیعی از محرک‌ها و عوامل بر اتیلن و پروپیلن تاثیرگذار می‌باشند؛ چرا که مشتقات آنها کاربردهای گوناگون و متنوعی دارند، اما بوتادین به‌طور کامل در بخش خودروسازی به مصرف می‌رسد. تک مصرفی بودن بوتادین نسبتا موجب شد تا صنعت بوتادین در سال‌های ۲۰۰۷-۲۰۰۶ عملکرد قوی داشته باشد، اما در حال حاضر همین مساله موجب بروز مشکلات جدی شده است. بحران اقتصادی صدمات شدیدی بر صنعت خودروسازی وارد کرده و آن را در بدترین شرایط قرار داده است و به نظر می‌رسد بهبود آن نسبت به سایر بخش‌ها روند کندتری داشته باشد.

رقابت

در صنعت پلی اولفین‌ها ظرفیت‌ها به شدت افزایش یافته و این در حالی است که میزان مصرف در بازار به طور قابل ملاحظه‌ای پایین‌تر از سطح مورد انتظار قرار دارد. بخش اعظم سرمایه‌گذاری جدید در سطح کلان بوده و با سوددهی بالا در خاورمیانه قرار دارد. همچنین سایر کارخانه‌ها بیشتر در کشور چین واقع شده‌اند، کشوری که عواملی چون نیروی کار ارزان و نزدیکی به بازار برای آن مزیت محسوب می‌شود.

در حالی که اکثر این پروژه‌ها بدون تاخیر پیش می‌روند، برخی از سرمایه‌گذاری‌ها در مناطقی نظیر ژاپن، اروپای غربی و ایالات متحده آمریکا که تولید در آنها بهای تمام شده بالایی دارد به دلیل عدم سوددهی به تعویق افتاده یا کنسل شده‌اند. همچنین در برخی از مناطق بسیاری از خطوط تولید اولفین‌ها و مشتقات به‌طور کامل تعطیل شده‌اند. به علاوه کارخانه‌هایی که بهای تمام شده تولید در آنها زیاد است (در دورانی که مبنای ظرفیت نصب شده به‌طور قابل توجهی از حد میانگین بیشتر و رقابتی‌تر خواهد بود) برای مدت طولانی با مازاد ظرفیت روبه‌رو شده‌اند.برخی به این نتیجه رسیده‌اند که کارخانه‌هایشان دیگر سودآور نبوده و ناچارا آنها را تعطیل کرده‌اند و چنانچه نرخ عملیاتی جهان بهبود پیدا نکند بسیاری کارخانه‌دارها هم تا سه سال آینده به همین وضعیت دچار خواهند شد.

افزایش ظرفیت

از عوامل بالقوه بالابرنده در صنعت، تاخیرهای نسبتا زیاد در بهره‌برداری از پروژه‌های جدید و بهبود غیرمنتظره تقاضا است. وارد کردن چنین ظرفیت‌های جدیدی به خطوط تولید در خاورمیانه مطمئنا باعث ایجاد چالش‌هایی درصنعت خواهد شد، که در واقع با توجه به همین مسائل است که برخی از پروژه‌ها به تعویق افتاده‌اند، به علاوه توانایی تولیدکنندگان مواد خام مثل شرکت نفتی آرامکو۲، شرکت نفت ابوظبی ADNOC و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران NPC در افزایش عرضه (حاصل از راه‌اندازی کرکرهای بخار جدید) به حدی است که می‌توان گفت ورود این ظرفیت‌های جدید می‌تواند بر تعادل میان عرضه و تقاضا تاثیرگذار باشد. با توجه به پیش‌بینی‌هایی که در خصوص GDP انجام شده و اینکه چشم‌انداز مصرف، متاثر از نرخ رشدی است که انتظار می‌رود در سال ۲۰۱۰ به بالاتر از میانگین برسد به این نتیجه می‌رسیم که پتانسیل بالابرنده محدود خواهد بود.

از این رو با در نظر گرفتن افزایش ظرفیت تا سال ۲۰۱۳ (در شرایطی که سطح مصرف پایین‌تر از عرضه می‌باشد) در چشم‌انداز صنعت اولفین‌ها انتظار داریم برای مدت طولانی مازاد عرضه فعلی تداوم داشته باشد. همچنین احتمالا خطوط تولیدی که رقابتی نیست (بیشتر در ایالات متحده آمریکا، اروپای غربی و ژاپن) تعطیل خواهند شد. به علاوه این مناطق جایگاه خود را به عنوان صادرکننده برخی از مشتقات اولفین‌ها از دست خواهند داد و به واردکننده صرف (که از خاورمیانه مواد خود را تامین می‌کند) بدل خواهند شد. مبادلات اولفین‌ فاکتور کوچکی در کاهش اضافه عرضه محسوب می‌شود، با این حال انتظار می‌رود در نتیجه راه‌اندازی کارخانه‌های جدیدی در خاورمیانه که مشتقات اولفین تولید می‌کنند و با کاهش بهای تمام شده حمل بار فرصت‌های جدیدی برای صادرات به اروپا و آسیا به وجود می‌آورند، تقاضا افزایش یابد.

منبع: شرکت کارگزاری بانک ملی