غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند کاهشی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بازار بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۶ اوت تا ۱۴ اوت ۲۰۰۹، به دلیل نگرانی‌ها درباره بهبود شرایط اقتصاد جهانی، پایین بودن شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان آمریکایی که چشم‌انداز تیره تر بهبود اقتصادی در این کشور و کاهش ارزش سهام در بازار وال استریت را به دنبال داشت، انتشار آمار مربوط به ذخیره‌سازی نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها بود (۵/۲میلیون بشکه)، تقویت ارزش دلار در پایان هفته گذشته و همچنین کاهش پایبندی اعضای اوپک به سهمیه‌های تولید برنامه‌ریزی شده این سازمان در ماه جولای، از حدود ۷/۷۱ دلار در هر بشکه به کمتر از ۴/۶۷ دلار در هر بشکه کاهش یافت.بر اساس تازه‌ترین گزارش دبیرخانه اوپک که روز ۱۱ اوت ۲۰۰۹ منتشر شد، تولید نفت ۱۱ عضو اوپک در جولای گذشته ۱۰۵هزار بشکه در روز افزایش داشته است. در واقع تولید اعضای اوپک برای چهارمین ماه پیاپی افزایش یافته و در مجموع با ۴۲۰هزار بشکه یا حدود ۲درصد افزایش، همراه بوده است.
از سوی دیگر میزان تولید عراق که از آوریل گذشته با شش‌درصد افزایش روبه رو بوده است، یکی دیگر از عوامل نگرانی تولیدکنندگان نفت در جهان به شمار می‌رود. میزان صادرات این کشور در جولای گذشته به بیش از 2میلیون بشکه در روز افزایش یافت که بالاترین میزان خود از زمان اشغال این کشور توسط نیروهای آمریکایی در سال 2003 به شمار می‌رود. در حال حاضر تاثیرگذاری تقاضای ضعیف انرژی بر بازار نفت ادامه دارد ولی بهای نفت خام در پی افزایش امیدواری‌ها برای خروج اقتصاد جهانی از شدیدترین بحران مالی در چند دهه اخیر، نسبت به بهای 30 دلار برای هر بشکه در زمستان گذشته، دوبرابر شده است. در واقع در سایه بنیادهای ضعیف بازار، ثبات سطوح کنونی قیمت‌ها بیشتر به بروز نشانه‌های روشن تری درباره بهبود اقتصاد جهانی بستگی دارد.
آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود (۱۲ اوت ۲۰۰۹)، پیش‌بینی تقاضای جهانی نفت در سال‌های ۲۰۰۹ و‌۲۰۱۰ را افزایش داده است. بر اساس این گزارش، تقاضای جهانی نفت خام در سال ۲۰۱۰ به طور متوسط در حدود ۲۵۰/۸۵میلیون بشکه در روز خواهد بود که نسبت به برآورد قبلی این سازمان ۷۰هزار بشکه افزایش نشان می‌دهد. با وجود روند رو به بهبود اقتصاد جهانی، رشد تولید صنعتی در کشورهای پیشرفته همچنان منفی خواهد بود و آنچه باعث نگرانی بیشتر می‌شود، این است که سطح تولید صنعتی آمریکا، ظاهرا هنوز به کمترین میزان خود نرسیده است.
در حال حاضر نشانه‌هایی از بهبود در اقتصاد در برخی کشورها، به ویژه چین نمایان شده است، اما شرایط اقتصادی حاکم بر کشورهای صنعتی، باعث کمرنگ تر شدن تاثیر این نشانه‌ها می‌شود.


معامله گران بازار نفت همچنان به پیش‌بینی‌ها و تغییرات صورت گرفته در تقاضای نفت چین توجه دارند.
تغییر و تحولات صورت گرفته در میزان تقاضای نفت چین یکی از عوامل اصلی تثبیت قیمت نفت در سطوح بالا در شرایط کنونی به شمار می‌رود. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، بسته محرک اقتصادی چین، تقاضای نفت این کشور را در سال آینده میلادی به میزان ۴‌درصد افزایش داده و به سطح ۴/۸‌ میلیون بشکه در روز خواهد رساند.
به‌رغم افزایش تقاضای جهانی نفت به میزان 190هزار بشکه در روز در گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضای جهانی نفت در سال جاری همچنان با کاهش 7/2درصدی مواجه بوده و به حدود 94/83میلیون بشکه در روز خواهد رسید. از سوی دیگر، اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارش جدید خود پیش‌بینی تقاضای جهانی نفت خام در سال 2009 را به میزان 150‌هزار بشکه در روز نسبت به گزارش قبلی خودکاهش داده و پیش‌بینی نموده است که مصرف نفت در سال جاری میلادی حدود 710/1‌میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) نیز با تثبیت پیش‌بینی رشد تقاضای جهانی نفت در سال 2009، اعلام نموده است تقاضای جهانی نفت با 6/1‌میلیون بشکه در روز (93/1‌درصد) کاهش، به 910/83 ‌میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۱۳ اوت ۲۰۰۹، ابتدا از حدود ۹۲/۷۲ دلار در هر بشکه در تاریخ ۶ اوت به کمتر از ۰۴/۷۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۲ اوت کاهش یافت ولی مجددا تا سطح ۲۲/۷۲ دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، کاهش نسبی ارزش شاخص‌های بورس، تقویت ارزش دلار در پایان هفته، پایین بودن شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان آمریکایی، کاهش پایبندی اعضای اوپک به سهمیه‌های تولید برنامه‌ریزی شده این سازمان در ماه جولای، افزایش قابل توجه ذخایر نفت خام آمریکا (معادل ۵/۲‌میلیون بشکه) و نیز نگرانی‌ها درباره بهبود شرایط اقتصادی، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۳ اوت ۲۰۰۹ با ۵۴ سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۷۱ دلار و ۵۰ سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه اوت (تا ۱۳ اوت) با ۷ دلار و ۲۱ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه جولای به هر بشکه ۷۱ دلار و ۸۰ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه جولای ۲۰۰۹ معادل ۶۴ دلار و ۵۹ سنت در هر بشکه بود.
سبد نفت خام اوپک در بردارنده 13 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت،
اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.


پیش‌بینی قیمت
سطح 70 دلار قیمت برگشت روند هفتگی نفت خام WTI در هفته گذشته بود و چندین روز قیمت نفت با آن دست و پنجه نرم کرد. این مقاومت در نهایت موجب شد که قیمت در روز جمعه همراه با کاهش شاخص‌های بورس و تقویت ارزش دلار در مقابل یورو مجبور به کاهش شدید شود. سطح 67 دلار در ماه اوت نقطه برگشت قیمت نفت است که توانست جلوی کاهش بیشتر را سد کند. 67 دلار سطحی است که در این ماه قیمت حول و حوش آن به نوسان می‌پردازد تا اینکه با ارائه چشم‌اندازهای جدید از وضعیت اقتصادی مسیر نهایی خود را تعیین نماید. در حال حاضر هنوز روند افزایشی مهمی به‌وجود نیامده است و قیمت نفت در سطح 70 دلار با مقاومت زیادی روبه‌رو شده است.
ذخیره‌سازی‌های نفت خام همچنان روند افزایشی دارد که با توجه به بالاتر بودن قیمت قراردادهای آتی‌های ماه‌های آینده نسبت به قیمت نفت حاضر امری طبیعی است. با توجه به قیمت‌‌های آینده انتظار بازار بر این است که قیمت نفت روند افزایشی را در پیش خواهد گرفت، لذا صاحبان ذخایر نفت ترجیح می‌دهند که فعلا انبارهای خود را مملو از نفت نمایند. از طرف دیگر در میزان تقاضا افزایشی رخ نداده است و این موضوع نیز به افزایش ذخیره‌های نفتی کمک کرده است. در مورد بنزین با توجه به فصل مصرف آن روند نزولی بر ذخیره‌سازی‌ها حاکم است که امری طبیعی است. در هفته جاری انتظار بر تقویت دلار است و از طرف دیگر شاخص‌های سهام آمریکا نیز در روند افزایشی با مقاومت روبه‌رو شده‌اند، بنابراین انتظار نمی‌رود که دو عامل مهم اثرگذار بر قیمت نفت در این هفته روندی را طی نمایند که موجب افزایش قیمت نفت شوند. در روند کاهشی قیمت نفت که از روز جمعه آغاز شده است، مقاومت‌های ۶۷ و ۶۴ دلار وجود دارد که مانع کاهش بیشتر قیمت خواهند شد.
* کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org)