غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۳۱ جولای تا ۷ آگوست ۲۰۰۹، ابتدا به دلیل کاهش ارزش‌دلار و...

افزایش ارزش شاخص‌های بورس، افزایش یافته و از حدود 25/69‌دلار در هر بشکه به بیش از 7/71‌دلار در هر بشکه در تاریخ 6 آگوست رسید، ولی مجددا به دلیل تقویت ارزش‌دلار، نگرانی‌ها درباره بهبود شرایط اقتصادی و همچنین انتشار آمار مربوط به ذخیره‌سازی نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها بود (7/1‌میلیون بشکه) به کمتر از 4/70‌دلار در هر بشکه کاهش یافت.
تحلیل‌گران بر این باورند که به دنبال سودبری‌های معامله‌گران از افزایش‌های اخیر که از انتظارها برای بهبود شرایط اقتصادی منجر شده بود، بهای نفت خام در پایان هفته گذشته کاهش یافته است. کاهش ارزش‌دلار معاملات نفتی را به یک گزینه سرمایه‌گذاری جذاب تبدیل کرده و منجر به روی آوردن سرمایه‌گذاران به کالایی همچون نفت می‌شود. در واقع در شرایط کنونی بیشتر از آن که تعادل میان عرضه و تقاضا باعث تاثیر‌گذاری بر روی قیمت نفت شود، افزایش ارزش سهام در بازار‌های جهانی و امیدها درباره بهبود شرایط اقتصادی نقش مهمی‌ در تقویت این روند ایفا می‌کنند.
از سوی دیگر با توجه به توافق اعضای اوپک در اواخر سال 2008، می‌بایست سهمیه‌های تولید این ‌سازمان به میزان 200/4‌میلیون بشکه در روز کاهش یافته و سطح تولید به 840/24‌میلیون بشکه در روز برسد؛ ولی بر اساس تازه ترین نظر سنجی رویترز، میزان تولید نفت 11 کشور عضو اوپک در جولای گذشته 230/1‌میلیون بشکه بیشتر از حجم تولید توافقی بوده و این موضوع نشان‌دهنده این واقعیت است که اعضای این‌سازمان تنها به میزان 970/2‌میلیون بشکه از مجموع 200/4‌میلیون بشکه سهمیه‌های تعیین شده، نفت کمتری تولید کرده‌اند و حدود 71‌درصد به سهمیه‌های تعیین شده پایبند بوده‌اند. این میزان در ژوئن و مه گذشته به ترتیب 72 و 75‌درصد بوده است. در واقع افزایش تولید کشورهای عربستان سعودی، آنگولا و عراق در ماه جولای، کاهش تولید نیجریه را جبران کرده است.
بر اساس آمار، دبیرخانه‌سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۶ آگوست ۲۰۰۹، از حدود ۵۹/۶۸‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۳۱ جولای به بیش از ۹۲/۷۲‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، افزایش ارزش شاخص‌های بورس، کاهش ارزش‌دلار و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه ریزی شده، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌ها و افزایش قابل توجه ذخایر نفت خام آمریکا (معادل ۷/۱‌میلیون بشکه)، افزایش ارزش‌دلار در اواخر هفته و نیز نگرانی‌ها درباره بهبود شرایط اقتصادی، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۶ آگوست ۲۰۰۹ با ۴‌دلار و ۴۰ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۷۲‌دلار و ۶ سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه جولای با ۳‌دلار و ۷۷ سنت کاهش نسبت به میانگین ماه ژوئن به هر بشکه ۶۴‌دلار و ۵۹ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژوئن ۲۰۰۹ معادل ۶۸‌دلار و ۳۶ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک دربردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این‌سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 5‌دلار و 80 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (29 جولای 2009)، در روز 5 آگوست 2009 به بشکه‌ای 73‌دلار و 14 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی بهای هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (5 آگوست 2009) 73‌دلار و 79 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 72‌دلار و 70 سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 72‌دلار و 69 سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 72‌دلار و 24 سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 74‌دلار و 20 سنت، شمال غربی اروپا 73‌دلار و 42 سنت و در بازار مدیترانه 72‌دلار و 9 سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 72‌دلار و 74 سنت، شمال غربی اروپا 72‌دلار و 98 سنت و در بازار مدیترانه 71‌دلار و 44 سنت به فروش رسیده است.


قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه سپتامبر، ابتدا از حدود 7/71‌دلار در هر بشکه در تاریخ 31 جولای 2009 به بیش از 51/75‌دلار در هر بشکه در تاریخ 5 آگوست افزایش یافت، ولی مجددا تا حدود 59/73‌دلار در هر بشکه در تاریخ 7 آگوست کاهش یافت؛ البته می‌بایست توجه نمود که روند تغییرات قیمت طی هفته مذکور، در مجموع افزایشی بوده است.
میزان تولید نفت خام آمریکا طی دوره ۲۴ جولای الی ۳۱ جولای ۲۰۰۹ به میزان ۱۳۹‌هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح ۲۴۶/۵‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته است و معادل ۷۴‌هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ اول آگوست ۲۰۰۸ می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۰۲۴/۱۰ ‌میلیون بشکه در روز به ۲۸۷/۹‌میلیون بشکه در روز (معادل ۷۳۷‌هزار بشکه در روز) کاهش یافته است که به میزان ۹۰۶‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت :
قیمت نفت در مسیر افزایشی مواجه با مقاومت‌های شدیدی در قیمت‌های ۷۰ تا ۷۴‌دلار است؛ به طوری که افزایش شاخص‌های سهام در هفته گذشته نیز نتوانست به قیمت نفت در عبور از این مقاومت‌ها کمک کند. قیمت نفت در برخورد با مقاومت هفتگی در سطح قیمت ۸/۷۱‌دلار و عدم توانایی گذر از آن به حدود ۷۰‌دلار کاهش یافت. اولین مقاومت ماهانه در سطح ۵/۷۴‌دلار قرار دارد. بدین معنی که چنانچه قیمت بخواهد مسیر افزایشی را در پیش گیرد، می‌بایست قیمت بسته شده روز بالاتر از این سطح قرار گیرد. شاخص منتشر شده در مورد بیکاری آمریکا، چشم‌انداز خوبی از شرایط کسب و کار آمریکا را به همراه داشت که موجب افزایش شاخص‌های بورس شد و شاخص‌های مذکور در حال صعود و رسیدن به اولین مقاومت ماهانه قرار دارند. از طرف دیگر عدم تغییر نرخ بهره در منطقه یورو و انگلیس موجب شد که در نهایت‌دلار روند تقویت را در پی گیرد.
بنابراین قیمت نفت در مقابل دو پدیده که اثر متضاد داشت قرار گرفت. از یک سو تقویت‌دلار اثر کاهشی و از سوی دیگر افزایش شاخص‌های بورس فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد کردند. لذا اثر نهایی از طریق تغییر در ذخیره‌سازی‌ها تعیین‌کننده مسیر قیمت نفت بود. ذخیره‌سازی‌های نفت خام آمریکا در دو هفته پیاپی روند افزایشی به خود گرفته و اهمیت این موضوع در این است که در فصل حاضر این روند می‌بایست نزولی باشد.


از طرف دیگر میزان فعلی حجم ذخیره‌ مذکور نسبت به سال‌های گذشته بسیار بیشتر است و معنی آن این است که هنوز بهبودی در تقاضای نفت آمریکا به وجود نیامده است.
میزان کاهش در ذخیره‌سازی بنزین بسیار ناچیز بود که نتوانست اثر افزایش در ذخیره نفت خام را جبران کند. لذا برآیند نهایی فشار کاهشی بر قیمت نفت خام در دو روز کاری آخر هفته گذشته بود. در هفته جاری انتظار بر این است که‌دلار در مسیر تقویت قرار گیرد، در این صورت قیمت نفت نیز در مسیر نزولی قرار خواهد گرفت. سطح حمایتی مهم در این هفته در حدود ۶۷‌دلار قرار دارد.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی