غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند نوسانی و نسبتا نزولی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بازار بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره 19 ژوئن تا 26 ژوئن 2009، ابتدا به دلیل کاهش ارزش شاخص‌های بورس، تقویت ارزش‌دلار و همچنین نگرانی‌ها درباره بهبود اقتصاد جهانی، از حدود 52/69‌دلار در هر بشکه به کمتر از 1/68‌دلار در هر بشکه در تاریخ 22 ژوئن کاهش یافت، ولی مجددا به دلیل کاهش قابل توجه ذخایر نفت خام آمریکا (معادل 8/3‌میلیون بشکه) کاهش ارزش‌دلار و همچنین حمله ستیزه‌جویان نیجریایی به یک خط لوله اصلی متعلق به شرکت شل واقع در دلتای نیجر ، تا بیش از 3/69‌دلار در هر بشکه افزایش یافت.
به عقیده تحلیلگران کاهش ذخیره‌سازی‌های نفت خام فشار بیشتری را بر بازار نفت وارد کرده است، در حالی که تقویت ارزش‌دلار در اواسط هفته گذشته میزان دستیابی معامله گران به سودهای هنگفتی را که از افزایش بهای نفت خام و رسیدن آن به بیش از ۷۳‌دلار به دست آورده بودند، کاهش داده است.
ارزش‌دلار پس از آن افزایش یافت که بانک مرکزی آمریکا بر سیاست خود مبنی بر تثبیت سطح نرخ بهره در حدود صفر‌درصد تاکید کرد. عملکرد‌ دلار یکی از عوامل مهم تاثیرگذار در بازار نفت است؛ چرا که ارزش بالاتر‌دلار کالاهایی را که به این ارز فروخته می‌شود برای دارندگان دیگر ارزها گرانتر کرده و منجر به کاهش تقاضا و در نتیجه افت قیمت‌ها می‌شود، در حالی‌که کاهش ارزش‌دلار، قیمت نفت را برای دارندگان ارز قوی تر، ارزان تر ساخته و این مساله به تحریک تقاضا و افزایش قیمت‌ها منجر می‌شود.
اوپک اغلب نسبت به قیمت‌های پایین نفت معترض بوده و معتقد است این وضعیت باعث کاهش سرمایه گذاری‌ها در بخش‌های جدید عرضه نفت خواهد شد و هر گونه ضعفی در زمینه سرمایه‌گذاری در بخش‌های جدید تولید نفت، منجر به آسیب جدی و دائمی به صنعت نفت خواهد شد.
تاکید اوپک در حال حاضر برروی پایبندی بیشتر اعضای اوپک نسبت به سهمیه‌های تولید است. میزان پایبندی اعضای اوپک در ماه گذشته به رقم 75‌درصد کاهش یافته بود و این در حالی است که این میزان در آوریل سال جاری میلادی 80‌درصد بوده است.
دبیرکل اوپک از احتمال افزایش پایبندی اعضای این سازمان به سهمیه تولید نفت خام در ماه جاری میلادی خبر داده و تصریح کرده است اگرچه پایبندی به سهمیه تولید نفت خام روند کاهشی داشته است، اما انتظار می‌رود در ماه جاری میلادی شرایط این پایبندی بهبود یابد. چشم انداز تقاضای نفت در بلندمدت همچنان با کاهش روبه رو است و سازمان اوپک در اوایل ماه جولای گزارش جدید چشم انداز انرژی خود را ارائه خواهد کرد.
همچنین اوپک و اتحادیه اروپا در ششمین نشست مشترک خود که روز سه‌شنبه 23 ژوئن در وین برگزار شد، خواستار تنظیم قانونی برای جلوگیری از سفته بازی‌ها در بازار نفت شده‌اند؛ چراکه به عقیده آنها بازارهای نفت دوباره با خطر حباب‌های ناشی از فعالیت سفته بازان مواجه خواهد شد مگر اینکه بخش مالی برای اصلاح چنین مشکلی چاره‌ای اندیشیده و شفافیت در این زمینه افزایش یابد. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به طور مکرر سفته بازان را عامل افزایش قیمت‌های نفت و رسیدن آن به بالاترین رکورد خود در سال گذشته میلادی اعلام کرده است.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۲۵ ژوئن ۲۰۰۹ ، ابتدا از حدود ۳/۷۰‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۹ژوئن به کمتر از ۶۱/۶۶‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۳ ژوئن کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۵۴ /۶۸‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، کاهش ارزش شاخص‌های بورس و تقویت نسبی ارزش‌دلار از عوامل تضعیف کننده قیمت‌ها و کاهش قابل‌توجه ذخایر نفت‌خام آمریکا، پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده و همچنین بروز تنش در نیجریه و انفجار در یک خط لوله انتقال نفت شرکت شل، از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۲۵ ژوئن ۲۰۰۹ با ۲‌دلار و ۱۳‌سنت کاهش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۶۷‌دلار و ۶۴‌سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه ژوئن (تا ۲۵ ژوئن) با ۱۱‌دلار و ۵۱‌سنت افزایش نسبت به میانگین ماه مه به هر بشکه ۶۸‌دلار و ۴۹‌سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه مه ۲۰۰۹ معادل ۵۶‌دلار و ۹۸‌سنت در هر بشکه بود.
سبد نفت‌خام اوپک در بردارنده 13نوع نفت‌خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است. میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با یک‌‌دلار و 23‌سنت کاهش نسبت به هفته قبل (16 ژوئن 2009)، در روز 23 ژوئن 2009 به بشکه‌ای 68‌دلار و 82‌سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه شنبه (23 ژوئن 2009) 66‌دلار و 91‌سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 66‌دلار و 22‌سنت قرار داشت.
همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۶۴‌دلار و ۵۸‌سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۶۳‌دلار و ۷۳‌سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۶۸‌دلار و ۱۵‌سنت، شمال غربی اروپا ۶۵‌دلار و ۳۵‌سنت و در بازار مدیترانه ۶۳‌دلار و ۹۳‌سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۶۷‌دلار و ۵‌سنت، شمال غربی اروپا ۶۴‌دلار و ۵۱‌سنت و در بازار مدیترانه ۶۳‌دلار و ۱۸‌سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 44‌دلار و 72‌سنت کاهش نسبت به هفته قبل (16 ژوئن 2009)، طی روز 23 ژوئن 2009 در سطح 613‌دلار و 95‌سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 639‌دلار، شمال اروپا 640‌دلار و 25‌سنت، آمریکا 728‌دلار و 22‌سنت، ژاپن 639‌دلار و 84‌سنت و سنگاپور 628‌دلار و 92‌سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس 550 ‌دلار و 38‌سنت، سوخت جت 579‌دلار و 76‌سنت، نفت گاز 530‌دلار و 74‌سنت، نفت کوره 378‌دلار و 75‌سنت و پروپان و بوتان به ترتیب به قیمت 5/392 ‌دلار و 455‌دلار به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه اوت، از حدود ۲/۶۹‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۹ ژوئن ۲۰۰۹ به کمتر از ۹۲/۶۸‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۶ ژوئن کاهش یافت.
براساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 19 ژوئن 2009 معادل 9/353‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (12 ژوئن) به میزان 8/3‌میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل 1/52‌میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 20 ژوئن 2008 بیشتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز به میزان 4/0 روز کاهش یافته و در سطح 9/23 روز قرار گرفته است و به میزان 3/4 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 354‌هزار بشکه در روز افزایش یافته و در سطح 031/15‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته که به میزان 227‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش بینی قیمت
روند کاهشی ایجاد شده طی دو هفته گذشته موجب شد که قیمت نفت WTI به سطح حمایت 66‌دلار تنزل یابد. سپس در روند برگشتی تا سطح مقاومت 70‌دلار پیش رفت. قیمت بسته شده هفتگی دلالت بر این دارد که حمایت 68‌دلار مانع کاهش بیشتر قیمت از لحاظ داده‌های هفتگی است. بدین معنی که قیمت در طول هفته به کمتر از 68‌دلار کاهش می‌یابد ولی در روز جمعه که آخرین روز معاملات است به بالاتر از 68‌دلار صعود می‌کند. روند کاهشی همچنان بر ذخیره‌سازی های نفت خام آمریکا حاکم است، ولی هنوز نسبت به سال های گذشته در این ماه بیشتر می‌باشد. از طرف دیگر ذخایر بنزین روند افزایشی در پیش گرفته و نسبت به ماه‌های گذشته از حجم مناسبی برخوردار می‌باشد. هنوز روند مشابهی بین شاخص‌های بورس آمریکا و قیمت نفت مشاهده می‌شود. این پدیده بدین معنی است که بر مبنای روند شاخص بورس، انتظارات از تقاضای آینده نفت شکل می‌گیرد که این امر به نوبه خود در تعیین قیمت نفت در آینده مؤثر است.
نرخ برابری یورو در مقابل‌دلار در ماه جاری روند تثبیت را به خود گرفته است و امکان دارد در ماه آینده میلادی مسیر خود را در جهت کاهش بیشتر ارزش‌دلار ادامه دهد. کاهش ارزش‌دلار به نوبه خود فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد می‌کند.
سطح حمایتی که برای قیمت WTI ایجاد شده است، بالاتر از 66‌دلار قرار دارد. در مسیر افزایشی سطوح 70 و 72‌دلار مانع افزایش بیشتر هستند. هنوز شاخص RSI در کوتاه مدت روند کاهشی را نشان می‌دهد که احتمال شکسته شدن آن در این هفته وجود دارد. در مجموع دامنه نوسانی که برای هفته جاری بیشتر محتمل است بین 66 تا 72‌دلار قرار دارد.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع : سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
(www.iies.org )