افزایش قیمت فولاد باعث گرانی مسکن شد؟
محمدکاظم مشکواتی - تاکنون به تاثیر عرضه و تقاضا و افزایش قیمت مسکن بر قیمت فولاد فکر کرده‌اید؟

اصولا دو نوع تقاضا وجود دارد: تقاضای واقعی و تقاضای ظاهری.
تقاضای واقعی قابل لمس است؛ مانند تخصیص بودجه‌های عمرانی و اجرای پروژه‌ها، مثل ساخت 5/1میلیون واحد مسکونی؛ ‌ولی تقاضای ظاهری تحت‌تاثیر عوامل غیرواقعی قرار دارد؛ مانند عوامل روانی ناشی از تحریم یا برخی شایعات موجود در بازار مبنی بر اینکه آهن ارزان یا گران می‌شود. این مساله در مورد عرضه نیز صدق می‌کند. به عنوان مثال وقتی بدون اینکه آمار و مستندات واقعی در دست باشد، شایعه می‌شود که کشتی‌های تجاری در بنادر پهلوگیری کرده‌اند تجار و تولیدکنندگان به جهت جلوگیری از ضرر احتمالی ناشی از افزایش موجودی‌های بندرها که موجب پایین آمدن قیمت‌ها می‌شود، اقدام به فروش اکثر کالاهای خود از طریق عرضه آن در بازار می‌کنند. این موضوع عرضه ظاهری را افزایش می‌دهد.
همچنین کاهش عرضه واقعی به دلیل کاهش تولید، کاهش واردات و مشکلات گشایش اعتبارات اسنادی صورت می‌گیرد.
وضعیت فعلی بازار فولاد ایران
هم‌ا‌کنون قیمت‌‌های جهانی فولاد حدودا ۵۰‌درصد نسبت به سه ماه گذشته (از ابتدای سال ۲۰۰۸ میلادی تاکنون) افزایش یافته است. در ایران سالانه حدود ۲۰‌میلیون‌تن فولاد مصرف می‌شود که ۱۱-۱۰‌میلیون تن توسط کارخانه‌های داخلی و حدود ۱۰-۹‌میلیون تن آن از محل واردات تامین می‌شود؛ بنابر این می‌توان گفت که حدود ۴۵‌درصد مصرف‌ فولاد ایران را واردات تشکیل می‌دهد به همین دلیل رشد قیمت‌های جهانی بر کل بازار فولاد ایران تاثیر فراوانی خواهد گذاشت.
در عین حال علاوه بر اینکه تقاضای واقعی مبنی بر شروع پروژه‌های عمرانی از ابتدای سال جاری و افزایش خرید آهن‌آلات ساختمانی به دلیل رشد قیمت مسکن و به‌صرفه‌بودن ساخت و ساز به قوت خود باقی است، تقاضای ظاهری؛ یعنی خرید اول سال جدید با این استدلال که با فرارسیدن فصل ساخت‌و‌ساز، قیمت‌ها افزایش بیشتری می‌یابند و الان با قیمت مناسب‌تری می‌توان خرید کرد نیز به آن اضافه می‌شود. همچنین ادامه عوامل ناشی از تحریم باعث تشویش اذهان خریداران به جهت احتمال ایجاد شرایط ناامن‌ سیاسی در منطقه شده و عرضه‌ ظاهری را بالا برده است.
به دلیل افزایش شدید قیمت‌های جهانی شمش، واردات این ماده اولیه کم شده است؛ زیرا تولید محصولات نهایی توسط کارخانه‌ها از شمش گران قیمت وارداتی با صرف هزینه بسیار بالایی انجام می‌گیرد که برای تولید‌کننده سودی در پی نخواهد داشت.
از طرف دیگر تحریم بانک‌های ایران توسط بانک‌‌های خارجی و مشکل گشایش اعتبارات اسنادی از قبیل بالا بودن هزینه بیمه و هزینه تایید اعتبارات بانک‌های ایرانی به دلیل تحریم و نیاز به تایید بانک‌های تراز اول و معتبر جهانی، بالا بودن ریسک واردکنندگان مواد اولیه و عدم صادرات این مواد توسط تولیدکنندگان خارجی به دلیل شایعات واهی مبنی بر وجود ناامنی در منطقه خلیج‌فارس و افزایش مجدد عوارض محصولات فولادی چین و رشد قیمت نفت، گاز، سنگ‌آهن، زغال‌سنگ، آهن قراضه و سایر مواد اولیه مورد نیاز تولید فولاد، موجب کاهش عرضه خواهد شد.
عوامل کاهش‌دهنده تولید در ایران
رشد بی‌رویه قیمت جهانی شمش فولادی، افزایش دستمزد نیروی انسانی، بالا بودن هزینه‌های مالیاتی تبدیل شمش به محصول فولادی و واردات و 3‌درصد تجمیع عوارض، تولید را کاهش داده و صرفه اقتصادی برای واردکننده را از بین می‌برد که این امر منجر به کاهش عرضه می‌شود. بنابر این با توجه به تمامی عوامل فوق و رشد قیمت‌های جهانی، افزایش قیمت‌های داخلی کاملا بدیهی و اجتناب‌ناپذیر بود.
اکنون که قیمت‌ها بالا رفته انجام اقدامات غیراصولی و پایین آوردن اجباری و مقطعی قیمت‌ها نه تنها خدمتی به صنعت فولاد و دست‌‌اندرکاران آن نمی‌کند، بلکه موجب ورشکستگی کارخانه‌ها، توقف تدریجی تولید، بیکار شدن کارگران و از بین رفتن سرمایه و منابع ملی و در نهایت منجر به افزایش شدیدتر قیمت‌ها نیز می‌شود. بازار آهن در حال حاضر نیاز به راهکارهای اساسی دارد. مثلا اینکه شمش فولادی به میزان لازم وارد شده و در اختیار تولیدکنندگان محصولات نهایی فولاد قرار گیرد.
تاثیر قیمت فولاد بر قیمت تمام شده ساخت و فروش مسکن
طبق محاسبات فنی، قیمت تیرآهن و میلگرد در قیمت تمام شده ساخت مسکن حدود ۱۰درصد است، به این صورت که اگر هزینه ساخت هر مترمربع ساختمان را به طور متوسط ۵۰۰هزار تومان در نظر بگیریم، با فرض اینکه در هر مترمربع ۵۰کیلوگرم آهن مصرف می‌شود و قیمت آهن را نیز کیلویی ۱۰۰۰تومان محاسبه کنیم، قیمت آهن مصرف شده در یک مترمربع ساختمان ۵۰۰۰۰تومان می‌شود.
حال با توجه به اینکه میانگین قیمت فروش یک متر آپارتمان در ایران به طور متوسط 2میلیون‌تومان می‌باشد، درنهایت 5/2درصد این مبلغ (50هزار تومان) بابت خرید آهن صرف می‌شود. بنابراین افزایش بی‌رویه قیمت مسکن از افزایش قیمت آهن ناشی نشده است، بلکه عوامل دیگری در این کار دخیل می‌باشند و نباید دلیل بالا رفتن قیمت مسکن را از تجار و تولیدکنندگان فولاد جویا شد، بلکه برعکس، با افزایش شدید قیمت مسکن، تقاضا برای فولاد منجر به رشد قیمت فولاد نیز می‌شود.