غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند صعودی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بازار بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۲۹ مه تا ۵ ژوئن ۲۰۰۹، به‌رغم افزایش قابل توجه ذخایر نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا (معادل ۵/۴‌میلیون بشکه)، به دلیل افزایش ارزش شاخص‌های بورس و کاهش نسبی ارزش دلار و همچنین تصمیم اوپک مبنی بر عدم تغییر سطح تولید خود در یکصد و پنجاه‌وسومین نشست این سازمان، از حدود ۴۵/۶۶ دلار در هر بشکه به بیش از ۳۷/۶۸ دلار در هر بشکه افزایش یافت.
در واقع قیمت نفت خام WTI پس از انتشار پیش‌بینی‌های جدید بانک سرمایه‌گذاری آمریکا، گلدمن ساچ، مبنی بر بهبود شرایط اقتصاد جهانی، در روز 5 ژوئن، در بیشترین مقدار خود، تا بیش از 70 دلار در هر بشکه نیز افزایش یافت. این بانک اعلام کرده است که قیمت نفت می‌تواند تا پایان سال جاری میلادی به بیش از 85 دلار نیز برسد.
به‌طور کلی تحلیلگران کاهش ارزش دلار و بروز نشانه‌هایی مبنی بر بهبود شرایط اقتصاد جهانی را دلایل افزایش بهای نفت در روزهای اخیر عنوان کرده و تاکید کرده‌اند که این افزایش‌ها ممکن است شکننده باشد، زیرا تقاضای انرژی در جهان همچنان ضعیف است. در واقع بازارهای نفت با یک تناقض بزرگ روبه‌رو بوده و بنیادهای بازار بسیار ضعیف هستند، اما قیمت‌های نفت از دسامبر گذشته تاکنون در حالی که بازار نیز با مازاد عرضه روبه‌رو است، حدود۵۰ درصد افزایش یافته‌اند.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به 4 ژوئن 2009 ، از حدود 71/63 دلار در هر بشکه در تاریخ 29 مه به بیش از 67 دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، افزایش قابل توجه ذخایر نفت خام و فرآورده‌های نفتی آمریکا، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده، تصمیم اوپک مبنی بر عدم تغییر سطح تولید خود در یکصد و پنجاه‌وسومین نشست این سازمان و همچنین افزایش ارزش شاخص‌های بورس و کاهش ارزش دلار، از عوامل تقویت کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به 4 ژوئن 2009 با 5 دلار و 96 سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه 66دلار و 66سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه مه با 6 دلار و 78 سنت افزایش نسبت به میانگین ماه آوریل به هر بشکه 56 دلار و 98 سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه آوریل 2009 معادل 50 دلار و 20 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده 13 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است. میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 8دلار و 39 سنت افزایش نسبت به هفته قبل (26 مه 2009)، در روز 2 ژوئن 2009 به بشکه‌ای 66 دلار و 60 سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه‌شنبه (2 ژوئن 2009) 66 دلار و 99 سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 66 دلار و 24 سنت قرار داشت.
همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۶۵ دلار و یک سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۶۴ دلار و ۱۶سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۶۸ دلار و ۵ سنت، شمال غربی اروپا ۶۵ دلار و ۹۶ سنت و در بازار مدیترانه ۶۴ دلار و ۳۶ سنت معامله شده است.
هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 66دلار و 95 سنت، شمال غربی اروپا 65 دلار و 13 سنت و در بازار مدیترانه 63 دلار و 61 سنت به فروش رسیده است. بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 29 مه 2009 معادل 366‌میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (22 مه) به میزان 9/2‌میلیون بشکه افزایش یافته است و معادل 2/59‌میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 30 مه 2008 بیشتر است. میزان این ذخایر بر حسب روز به میزان 2/0 روز افزایش یافته و در سطح 2/25 روز قرار گرفته است و به میزان 1/5 روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل است. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 8 هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 725/14‌میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 755هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. تولید نفت خام آمریکا از 364/5‌میلیون بشکه در روز در تاریخ 22 مه 2009 به 358/5‌میلیون بشکه در روز در تاریخ 29 مه 2009 کاهش یافته است، ولی معادل 219 هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 30 مه 2008 است. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از 778/8‌میلیون بشکه در روز به 646/9‌میلیون بشکه در روز افزایش یافته است که به میزان 140هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است. میزان ذخایر فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا نیز طی هفته منتهی به 29 مه 2009 به میزان 6/1‌میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و در سطح 150‌میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان 3/38‌میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 30 مه 2008 است. میزان تقاضای فرآورده‌های نفتی آمریکا طی همین دوره به میزان 181هزار بشکه در روز کاهش داشته و به سطح 455/3‌میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان 659هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت
ماه ژوئن با ادامه افزایش قیمت نفت آغاز شد به طوری‌که قیمت نفت WTI از مرز 70 دلار گذشت و توانایی افزایش با بالاتر از 70 دلار را به نمایش گذاشت، ولی با برخورد به میانگین متحرک 50 هفته و ماهانه متوقف و کاهش پیدا کرد. گرچه هنوز فشار افزایشی بر قیمت وارد می‌آید، ولی این احتمال وجود دارد که رالی افزایش قیمت فعلا متوقف شود و قیمت نفت مدتی را برای ثبات در این سطح قیمتی به سر برد. شرایط ذخیره‌سازی‌ها به گونه‌ای است که در حالی‌که ذخیره‌سازی نفت خام بسیار بالا است ذخیره‌سازی بنزین در پی کاهش مستمر در وضعیت مناسبی نیست و کاهش‌های انجام گرفته در دو هفته گذشته به طور نسبی بالا است که این موضوع فشار افزایشی بر قیمت وارد کرده است. شاخص‌های بورس همچنان مسیر افزایشی را طی می‌کند که طی هفته‌های گذشته موجب افزایش قیمت نفت نیز شده‌اند. از لحاظ تکنیکالی در مسیر افزایشی شاخص‌های بورس و قیمت نفت تا حدودی تفاوت وجود دارد بدین صورت که قیمت نفت در ادامه مسیر افزایشی با مقاومت سنگین‌تری نسبت به شاخص‌های بورس روبه‌روست و این امکان وجود دارد که روند معکوسی بین شاخص‌ها و قیمت نفت مشاهده شود. دامنه نوسانی قیمت نفت WTI در هفته جاری بین 66تا 72 دلار محتمل است. گرچه قیمت نفت توانست مقاومت 70 دلاری را بشکند، ولی نتوانست خود را در این سطح تثبیت کند و در شرایط حاضر مقاومت 70 دلاری هنوز پابرجاست.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
(www.iies.org)
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی