غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی: بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند صعودی برخوردار بود.

قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۲۱ مه تا ۲۹ مه ۲۰۰۹، به دلیل کاهش قابل توجه ذخایر نفت خام و بنزین آمریکا (معادل ۶‌میلیون بشکه)، افزایش ارزش شاخص‌های بورس و اعتماد مصرف‌کنندگان، کاهش ارزش‌دلار، افزایش تقاضای نفت آمریکا، هند و چین و نیز تصمیم اوپک مبنی بر عدم تغییر سطح تولید خود در یکصد و پنجاه و سومین نشست این سازمان، از حدود ۶۱‌دلار در هر بشکه به بیش از ۴۵/۶۶‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. تحلیلگران بر این باورند که قیمت‌های نفت خام در چند روز اخیر به دلیل رشد تقاضای نفت خام آمریکا، چین و هند به دنبال چشم‌انداز امیدوارکننده و مثبت اقتصاد جهانی، افزایش یافته است. عبدالله البدری، دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت، در حاشیه اجلاس ۱۵۳ این سازمان عنوان کرده است؛ در وضعیت کنونی بازار شاهد افزایش میزان تقاضای نفت خام آمریکا بوده و همچنین تقاضا برای نفت خام در چین، هند و همه کشورهای آسیایی نیز در حال افزایش است که این نشانه بسیار خوبی است. آمریکا و چین به ترتیب بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت خام جهان محسوب می‌شوند.
همچنین تصمیم سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در اجلاس روز پنجشنبه (28 مه 2009) مبنی بر تثبیت سطح تولید روزانه 24‌میلیون و 840‌هزار بشکه‌ای این سازمان با وجود اضافه عرضه موجود در بازار، نشان از خوشبینی این سازمان درباره بهبود سطح تقاضا در آینده‌ای نزدیک است. در واقع وزیران نفت اوپک با امید به اینکه بهبود اقتصاد جهانی و در نتیجه رشد تقاضای نفت منجر به افزایش قیمت‌ها خواهد شد، سطح تولید خود را در اجلاس 153 تغییر نداده و اعلام نمودند پایبندی جدی آنها به سهمیه‌های کنونی اقدامی برای کاهش نفت مازاد موجود در بازار است. به عقیده فعالان بازار نفت، اعضای اوپک تاکنون بیش از 80درصد به کاهش سهمیه تولید خود پایبند بوده اند، اما آخرین گزارش‌های ماهانه اوپک این کاهش سهمیه تولید را 77‌درصد عنوان کرده است. همچنین آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش جدید خود در این زمینه (22 مه 2009) پیش‌بینی کرده که سرمایه‌گذاری در اکتشاف و تولید نفت و گاز در سال 2009 نسبت به سال 2008، به دلیل بحران در اقتصاد جهانی به میزان 21‌درصد معادل 100‌میلیارد‌دلار کاهش خواهد یافت.


بر اساس همین گزارش، بین ماه‌های اکتبر 2008 تا آوریل 2009 اجرای بیش از 20 طرح در بخش نفت و گاز به ارزش بیش از 170‌میلیارد ‌دلار لغو شده یا به تاخیر افتاده است. این طرح‌ها شامل افزایش ظرفیت تولید روزانه 2‌میلیون بشکه نفت خام و یک‌میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی می‌شود. همچنین اجرای 35 طرح دیگر نفت و گاز نیز حداقل برای مدت زمان 18 ماه به تاخیر افتاده است. بر اساس اعلام مدیر بخش مطالعات اقتصادی آژانس بین‌المللی انرژی، این کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در بخش نفت می‌تواند منجر به افزایش مجدد بهای نفت شود، چراکه شرکت‌های نفتی سرمایه‌گذاری‌های خود را در زمینه ایجاد ظرفیت‌های جدید تولید نفت خام که برای تامین تقاضای فزاینده کشورهای با رشد سریع اقتصادی همچون چین و هند ضروری است، کاهش داده‌اند.
شرکت‌های نفتی ممکن است حتی از کاهش بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها برای تولید نفت و گاز خود در ماه‌های آتی خبر دهند. اگر در کنار کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در بخش عرضه، تقاضا بار دیگر افزایش یابد، ممکن است بازار نفت در سال‌های آینده به دلیل افزایش قیمت‌های نفت، با مشکلاتی مواجه شود. بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۲۸ مه ۲۰۰۹ ، از حدود ۳۲/۵۸‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۲۱ مه به بیش از ۷۷/۶۱ دلار در هر بشکه افزایش یافت.
علی النعیمی وزیر نفت عربستان سعودی در آستانه برگزاری اجلاس 153 سازمان اوپک در وین اعلام نمود که اقتصاد جهانی در حال حاضر به اندازه‌ای تقویت شده است که بتواند قیمت‌های 75 تا 80‌دلاری نفت را تحمل نماید و روند افزایشی قیمت‌های نفت ادامه خواهد داشت.
طی هفته مذکور، بروز نشانه‌های تازه‌ای مبنی بر تشدید بحران اقتصادی اروپا، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه ریزی شده، تصمیم اوپک مبنی بر عدم تغییر سطح تولید خود در یکصد و پنجاه و سومین نشست این سازمان، کاهش قابل توجه ذخایر نفت خام و بنزین آمریکا و همچنین افزایش ارزش شاخص‌های بورس و اعتماد مصرف‌کنندگان، کاهش ارزش‌ دلار، افزایش تقاضای نفت آمریکا، هند و چین و نیز افزایش ناآرامی‌ها در نیجریه، از عوامل تقویت کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۲۸ مه ۲۰۰۹ با ۲‌دلار و ۱۷ سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۵۹‌دلار و ۹۵ سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه مه (تا ۲۸ مه) با ۶‌دلار و ۴۴ سنت افزایش نسبت به میانگین ماه آوریل به هر بشکه ۵۶‌دلار و ۶۴ سنت رسیده است.
میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه آوریل 2009 معادل 50‌دلار و 20 سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک دربردارنده 13 نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف 17 ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با ۲۶ سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۱۹ مه ۲۰۰۹)، در روز ۲۶ مه ۲۰۰۹ به بشکه‌ای ۵۸‌دلار و ۲۱ سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز سه‌شنبه (۲۶ مه ۲۰۰۹) ۵۸‌دلار و ۷۹ سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح ۵۷‌دلار و ۷۰سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی ۵۶‌دلار و ۶۵سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار ۵۵‌دلار و ۹۰ سنت گزارش شده است.


هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا ۵۹‌دلار و ۷۸ سنت، شمال غربی اروپا ۵۷ ‌دلار و ۶۲ سنت و در بازار مدیترانه ۵۶‌دلار و ۵۵ سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا ۵۸‌دلار و ۲۳ سنت، شمال غربی اروپا ۵۶‌دلار و ۸۸ سنت و در بازار مدیترانه ۵۵‌دلار و ۷۵ سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 12‌دلار و 65 سنت کاهش نسبت به هفته قبل (19 مه 2009)، طی روز 26 مه 2009 در سطح 584‌دلار و 71 سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه 611‌دلار و 25 سنت، شمال اروپا 611‌دلار و 50 سنت، آمریکا 723‌دلار و 27 سنت، ژاپن 609‌دلار و 5 سنت و سنگاپور 599‌دلار و 25 سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس به 495‌دلار و 26 سنت، سوخت جت 499‌دلار و 52 سنت، نفت گاز 464‌دلار و 21 سنت، نفت کوره 340‌دلار و 49 سنت و پروپان و بوتان به ترتیب به قیمت 380 ‌دلار و 400‌دلار به فروش رسیده است. قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه جولای، از حدود 93/59‌دلار در هر بشکه در تاریخ 21 مه 2009 به بیش از 52/65‌دلار در هر بشکه در تاریخ 29 مه افزایش یافت.
پیش‌بینی قیمت:
هفته گذشته آخرین روزهای انجام معامله در ماه مه سپری شد و با توجه به عوامل متعدد که فشار افزایشی بر قیمت وارد کردند، قیمت نفت تا حد امکان افزایش یافت تا در حداکثر میزان ممکن این ماه را به پایان رساند. در هفته گذشته همه عوامل بنیادی و غیربنیادی فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد آورد. ذخیره‌سازی‌های نفت خام نیز همچنان روند کاهشی در پی گرفته و فشار افزایشی بر قیمت نفت وارد می‌کند. این در حالی است که کاهش در ذخیره‌سازی‌های بنزین بالعکس نفت به میزان قابل توجهی نبود. شاخص‌های بورس به عنوان عامل مهمی که در افزایش قیمت نفت نقش دارند در هفته گذشته نیز همچنان در پی تثبیت وضعیت بعد از افزایش قابل توجه در ماه‌های اخیر بودند و شرایط برای ادامه مسیر افزایشی آماده می‌شود که منتظر اخبار جدید از وضعیت اقتصادی می‌باشند. کاهش ارزش‌دلار در مقابل یورو روند پرشتابی داشت و نرخ برابری یورو در مقابل‌دلار به بیش از سطح 41/1 افزایش یافت، ولی نتوانست از لحاظ داده‌های هفتگی از سطح میانگین متحرک 100 هفته عبور نماید و در این سطح با مقاومت روبه‌رو است. در هفته گذشته سطح مقاومتی 62‌دلار برای نفت خام WTI شکسته شد. مقاومت سنگینی که در مسیر افزایشی قیمت وجود دارد 68‌دلار است که انتظار بر این است که در هفته جاری بتواند از آن عبور کند. در این هفته قیمت نفت خام WTI در دام دامنه نوسانی 62 تا 68‌دلار قرار دارد و موجب نوسان قیمت در میان این سطوح خواهد ‌‌شد.
موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی