دکتر عبدالکریم گیم *

قسمت چهارم

بازار آتی نفت بر پایه رویکرد کوتاه‌مدت

برای راه‌اندازی یک بازار آتی ابتدا می‌باید کسری زیرساخت‌ها و نیز قوانین مشخص‌ و شفافی طراحی شده یا وجود داشته باشند. در حال حاضر اگر این فرض را بپذیریم که قانون جدید بازار اوراق بهادار کنونی تا حدودی از این موارد و ضروریات برخوردار است، در آن صورت در کوتاه‌مدت پیشنهاد می‌شود که بازار آتی نفت به عنوان جزئی از این بازار محسوب گردد و بورس نفت نیز مانند سایر بورس‌ها کلا ایجاد و فعالیت آن تحت‌نظارت شورای بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار شکل بگیرد و بر این اساس چارچوب تنظیمی ایجاد چنین بازاری ارائه شود. همچنین نهاد تنظیم‌گر، یعنی سازمان بورس و اوراق بهادار تهران باید به اصلاح ساختار سازمانی تن دهد تا بستر مناسب بازارهای آتی ایجاد شود. پیشنهاد می‌شود مقررات دادوستد در بازار آتی که یک سازوکار تنظیمی است، با تصویب شورای بورس تهیه و تدوین شود. در این بازار ابزارهای پیشنهادی نیز با تصویب شورای بورس باید معرفی شود.

بازار آتی نفت بر پایه رویکرد بلندمدت

چارچوب قانونی چنین بازاری در بلندمدت در واقع لایه قانون جامع بازار سرمایه است که با پیشنهاد شورای بورس و با تایید هیات‌وزیران به تصویب مجلس رسیده باشد. در رویکرد بلندمدت، مقام ناظر شورای عالی بازار سرمایه خواهد بود که ترکیب، کارکرد و اختیارات قانونی جدید نسبت به شورای بورس در رویکرد کوتاه‌مدت خواهد داشت. نهاد تنظیم‌گر در این رویکرد دو نهاد سازمان بورس اوراق بهادار تهران با اصلاح ساختار سازمانی و یک نهاد تنظیم‌گر ویژه بازار مشتقه با تصویب شورای عالی بازار سرمایه ایران خواهد بود. سازوکار تنظیمی، مجموعه مقررات دادوستد بازار ابزار مشتقه آتی نفت خواهد بود که شورای‌عالی بازار سرمایه ایران آن را به تصویب رسانده باشد. در این بازار نیز ابزارهای مشتقه کالایی و مالی که شورای‌عالی بازار سرمایه آنها را معرفی و تعیین کرده باشد، ارائه می‌شود.

سازمان پیشنهادی بازار

از آنجا که در حال حاضر اوراق بهادار در سازمان بورس، مورد مبادله قرار می‌گیرد و قراردادهای آتی، اختیاری نیاز به یک بورس سازماندهی شده دارند تا رویکردهای نظارتی، کنترل و مدیریت ریسک، کاربرد مناسب یابد، بهترین حالت، طراحی مجدد بورس اوراق بهادار تهران، برای به‌کارگیری و راه‌اندازی این بازارهای جدید است.

پیشنهادات: سازماندهی مجدد بورس تهران، برای پوشش بازار آتی با انواع قراردادهای متفاوت انرژی نفت و کالا و ...

*عضو هیات‌علمی دانشگاه صنعت نفت اهواز

منبع: شرکت ملی نفت