غلامعلی رحیمی- مهرزاد زمانی *
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند نسبتا نزولی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۸ مه تا ۱۵ مه ۲۰۰۹، به‌رغم کاهش قابل توجه ذخایر نفت خام و بنزین آمریکا (معادل ۸/۸میلیون بشکه) به دلیل کاهش ارزش شاخص‌های بورس و فروش ضعیف خرده فروشی آمریکا و نیز پیش‌بینی اخیر آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و سازمان اوپک مبنی بر کاهش قابل توجه تقاضای جهانی نفت خام‌، از حدود ۷/۵۸‌دلار در هر بشکه به کمتر از ۳۵/۵۶‌دلار در هر بشکه کاهش یافت.

متوسط شاخص سهام ‌«داوجونز‌» روز چهارشنبه (13 مه 2009) 18/2‌ درصد کاهش یافت. نرخ بیکاری آمریکا نیز طی ماه گذشته به بیش از 9/8‌ درصد رسید که این رقم از سال 1983 میلادی بی‌سابقه بوده است.
آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود پیش‌بینی نموده تقاضای جهانی نفت خام با بیشترین کاهش از سال ۱۹۸۱ تاکنون روبرو خواهد شد. همچنین اداره اطلاعات انرژی آمریکا روز ۱۲ ماه مه با تجدیدنظر در پیش‌بینی گذشته خود درباره تولید نفت سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) در سال ۲۰۰۹، پیش‌بینی جدید خود را در این باره اندکی کاهش داد. این مرکز در تازه‌ترین پیش‌بینی ماهانه خود برآورد کرده است میانگین تولید نفت خام اوپک در سال جاری میلادی ۲۸میلیون و ۶۵۰‌هزار بشکه در روز خواهد بود، این در حالی است که این اداره در پیش‌بینی گذشته خود میزان تولید نفت اوپک را ۲۸میلیون و ۸۰۰‌هزار بشکه در روز اعلام کرده بود.
سازمان اوپک نیز در جدیدترین گزارش ماهانه خود که روز 13 مه 2009 منتشر شده است، پیش‌بینی خود برای تقاضای جهانی نفت در سال جاری میلادی را کاهش داده است. بر اساس این گزارش، ادامه بازنگری‌های منفی در رشد اقتصاد جهانی، تقاضای جهانی نفت را ضعیف کرده و کاهش جدید در سطح تولید ناخالص داخلی جهان، کاهش بیشتری در تجدیدنظر رشد تقاضای جهانی نفت به میزان 2/0میلیون بشکه در روز را در سال 2009 موجب شده است. بر پایه برآوردهای اوپک، میزان تقاضای نفت در سال جاری میلادی به میزان یک‌میلیون و 570‌هزار بشکه در روز یا 83/1‌‌درصد کاهش خواهد یافت. این سازمان در گزارش ماهانه قبلی خود که در آوریل گذشته منتشر شد، پیش‌بینی کرده بود تقاضای جهانی نفت در سال جاری میلادی به میزان یک‌میلیون و 370‌هزار بشکه در روز کاهش یابد.
بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۱۴ مه ۲۰۰۹ از حدود ۳۵/۵۶‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۸ مه به کمتر از ۹۹/۵۵ ‌دلار در هر بشکه کاهش یافت. طی هفته مذکور، کاهش ارزش سهام در بازارهای بورس جهانی و انتشار پیش‌بینی‌های جدید سازمان‌های معتبر بین‌المللی فعال در عرصه انرژی مبنی بر کاهش تقاضای جهانی نفت خام، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده و انتشار آمار ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین آمریکا که حاکی از کاهش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها است از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۵ مه ۲۰۰۹ با ۲‌دلار و ۲۵سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۵۶‌دلار و ۵۱‌سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه مه (تا ۱۵ مه) با ۴‌دلار و ۵۷‌سنت افزایش نسبت به میانگین ماه آوریل به هر بشکه ۵۴دلار و ۷۷‌سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه آوریل ۲۰۰۹ معادل ۵۰‌دلار و ۲۰‌سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی ایران با 3‌دلار و 73‌سنت افزایش نسبت به هفته قبل ( 6 مه 2009)، در روز 13 مه 2009 به بشکه‌ای 57‌‌دلار و 40‌سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (13 مه 2009) 57‌دلار و 87‌سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 56‌دلار و 93‌سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک ایران به بازار آفریقای جنوبی 54دلار و 81‌سنت و هر بشکه نفت خام سنگین ایران به این بازار 54‌دلار و 6‌سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایران در بازار آسیا 59دلار و 32‌سنت، در شمال غربی اروپا 55‌دلار و 77‌سنت و در بازار مدیترانه 54‌دلار و 71‌سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین ایران نیز در بازار آسیا 57‌دلار و 77‌سنت، در شمال غربی اروپا 55‌دلار و 3‌سنت و در بازار مدیترانه 53‌دلار و 91‌سنت به فروش رسیده است.
ماخذ: گزارش بررسی و تحلیل روزانه بازار نفت طی روزهای ۶ مه و ۱۳ مه ۲۰۰۹، امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با 9‌‌سنت افزایش نسبت به هفته قبل
(۶ مه ۲۰۰۹)، طی روز ۱۳ مه ۲۰۰۹ در سطح ۵۵۶‌دلار و ۶۸‌سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه ۵۶۷‌دلار و ۲۵‌سنت، شمال اروپا ۵۷۰‌دلار و ۲۵‌سنت، آمریکا ۶۶۴‌دلار و ۱۷‌سنت، ژاپن ۵۷۸‌دلار و ۹۵‌سنت و سنگاپور ۵۷۰‌دلار و ۵۲‌سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس به ۴۶۶‌دلار و ۱۹‌سنت، سوخت جت ۵۰۲‌دلار و ۲۴‌سنت، نفت گاز ۴۷۱‌دلار و ۶‌سنت، نفت کوره ۳۴۱‌دلار و ۸۱‌سنت و پروپان و بوتان به ترتیب به قیمت ۳۸۰‌‌دلار و ۴۰۰‌دلار به فروش رسیده است.
ماخذ: گزارش بررسی و تحلیل روزانه بازار نفت طی روز 13 مه 2009، امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بازار بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه ژوئن، از حدود ۱۴/۵۸‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۸ مه ۲۰۰۹ به کمتر از ۹۸/۵۵‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۵ مه کاهش یافت.
بر اساس آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر نفت خام این کشور در هفته منتهی به 8 مه 2009 معادل 6/370میلیون بشکه بوده است که در مقایسه با هفته قبل (‌1‌مه) به میزان 7/4میلیون بشکه کاهش یافته است و معادل 8/44میلیون بشکه از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 9 مه 2008 بیشتر می‌باشد. میزان این ذخایر بر حسب روز نیز به میزان 6/0 روز کاهش یافته و در سطح 5/25‌روز قرار گرفته است، ولی به میزان 5/3‌روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد. طی دوره مذکور، سطح خوراک پالایشی آمریکا به میزان 330‌هزار بشکه در روز کاهش یافته و در سطح 424/14میلیون بشکه در روز قرار گرفته است که به میزان 630‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
از سوی دیگر، میزان ذخایر فرآورده‌های نفتی آمریکا طی هفته منتهی به ۸ مه ۲۰۰۹ به میزان ۱میلیون بشکه نسبت به هفته قبل از آن افزایش یافته و در سطح ۵/۱۴۷میلیون بشکه قرار دارد. این ذخایر به میزان ۴/۴۰میلیون بشکه بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۹ مه ۲۰۰۸ می‌باشد. میزان تقاضای فرآورده‌های نفتی آمریکا طی همین دوره به میزان ۱۷۹‌هزار بشکه در روز افزایش داشته و به سطح ۶۲۵/۳میلیون بشکه در روز رسیده است که به میزان ۴۹۹‌هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل است.
پیش‌بینی قیمت :
در حالی که بازار شاهد کاهش قابل توجه در ذخیره‌سازی‌های نفت خام و بنزین بود، ولی قیمت نفت خام روند کاهشی در پیش گرفت. همانطور که قبلا نیز اشاره شد، در شرایط کنونی قیمت‌های نفت خام حساسیت کمتری نسبت به تغییر در ذخیره‌سازی‌ها نشان می‌دهد و با توجه به کاهش شدید از سطح ۱۴۰‌دلار نسبت به اخبار خوشبینانه که انتظارات از آینده اقتصاد را بیان می‌دارد، واکنش نشان می‌دهد. شاخص‌های بورس در هفته گذشته با کاهش روبرو بودند که به دلیل برخورد با سطح مقاومتی ماهانه اتفاق افتاد که همین وضعیت برای قیمت نفت نیز صادق می‌باشد. از طرفی میزان افزایش شاخص‌های بورس به حدی است که می‌توان انتظار داشت در سطح فعلی با حمایت روبرو شوند و این موضوع می‌تواند امیدی برای ثبات قیمت نفت در سطح بالای ۵۵‌دلار شود و در صورت ادامه این ثبات مسیر افزایش قیمت نفت به سطح ۷۰‌دلار در ماه آینده میلادی مهیا می‌شود.
کاهش ارزش‌دلار در مقابل یورو هنوز با مقاومت سنگین میانگین متحرک 50 هفتگی روبروست که مانع کاهش بیشتر است، ولی فشار کاهشی بر ارزش‌دلار باقی است که به دلیل افزایش شاخص‌های بورس آمریکا و کاهش ریسک می‌باشد.
در هفته گذشته سطح مقاومتی ۶۰‌دلاری برای قیمت نفت خام WTI مانع افزایش بیشتر قیمت شد. قیمت نفت در سطح ۶۰‌دلار با اولین سطح مقاومتی ماهانه روبه‌رو است که چنانچه قیمت بتواند در این سطح خود را به ثبات برساند، شرایط را برای افزایش به سطح دوم مقاومتی ماهانه در حدود ۷۲‌دلار در ماه‌های آتی مهیا خواهد ساخت. در این هفته قیمت در مسیر کاهشی با حمایت در سطح ۵/۵۴‌دلار روبه‌رو است.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی