ساناز وصالی
بخش اول
امروزه فولاد اصلی‌ترین ماده برای ساخت پل‌ها، آسمانخراش‌ها، خطوط راه آهن، اتومبیل‌ها و ابزار آلات صنعتی بوده و صنعت فولاد هم برای رقابت‌پذیری اقتصاد و هم برای برخورداری از امنیت ملی ضروری است.

با پیشرفت صنعت فولاد، بسیاری از صنایع از قبیل صنعت خودرو، لوازم خانگی، صنایع فلزی و...، امکان پیشرفت می‌یابند. از این رو، صنعت فولاد را صنعت پیشرو کشور لقب داده‌اند. به‌رغم اینکه صنعت فولاد یک صنعت استراتژیک در توسعه اقتصادی به حساب می‌آید، در ماه‌های اخیر فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته و سرمایه گذاران در این صنعت را با تردیدهای جدی مواجه ساخته است. لذا وقوف نسبت به وضعیت حال و آینده صنعت فولاد، می‌تواند نقش به سزایی در خصوص تدوام سرمایه‌گذاری در این صنعت ایفا کند.
طبق گزارش اتحادیه جهانی فولاد(WSA) در سال 2007، چین با تولید2/489 میلیون تن فولاد خام، بزرگترین تولید کننده فولاد بود و به تنهایی 36‌درصد کل تولید فولاد خام جهان را تولید نمود. در همین سال،‌ ایران با تولید 1/10میلیون تن فولاد، رتبه بیستم را در بین کلیه تولید‌کنندگان این آلیاژ در سراسر جهان به دست آورد. طبق همین گزارش، ایران در بین کشورهای تولیدکننده فولاد در میان کشورهای خاورمیانه در ده ماه نخست سال میلادی 2008، همواره بیش از نیمی‌از تولید فولاد را به خود اختصاص داده است.
پیش بینی‌های صورت گرفته برای دوره زمانی کوتاه مدت حاکی از آن است که تولید فولاد در خلال ماه‌های آینده به میزان قابل توجهی کاهش یابد. تولید فولاد در آمریکای شمالی ۷۸‌‌درصد تنزل یافته و به پایین‌ترین سطح از دسامبر ۲۰۰۶ رسیده است. چین تا فصل اول سال ۲۰۰۹ تولید خود را ۳۰‌درصد کاهش خواهد داد. تداوم این وضع باعث خواهد شد سهام شرکت‌های تولیدکننده فولاد باز هم ارزش خود را از دست بدهد که این امر در توانایی تولید آن‌ها اثر منفی خواهد گذاشت.
اما در یک دوره زمانی بلند مدت، عواملی مانند تغییرات قیمت انرژی ونفت (به عنوان یکی از مواد اولیه مهم جهت تولید فولاد)، افزایش گروه سنی بین 14 الی 32 سال در جهان (به‌عنوان بالاترین مصرف‌کنندگان فولاد)، نیاز بازار‌های جهانی، سرعت گرفتن رشد در کشورهای اروپای شرقی، افزایش مصرف سرانه فولاد در کشورهایی نظیر هند و روسیه به دلیل توسعه صنعتی آنها در آینده قیمت فولاد و روند آن تاثیر به‌سزایی خواهند داشت.
از دیگر متغیر‌های مرتبط با قیمت فولاد در جهان می‌توان به قیمت مواد اولیه و سنگ آهن، رشد اقتصادی در جهان، حمل و نقل بین‌المللی، هزینه نیروی کار و به‌خصوص بحران مالی جهانی اشاره کرد.
برخی کارشناسان معتقدند که با تشدید رکود اقتصاد جهانی و به ویژه اقتصاد آمریکا و کاهش نیاز چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده این محصول به علت پایان یافتن بازی‌های المپیک وکاهش قیمت نفت، این صنعت با شوکی مواجه شده که تاثیر نامطلوبی بر این صنعت گذاشته است. هم اکنون شرایط بازار به نحوی آشفته گشته که تحلیل روزانه یا حتی هر ساعت دیگر کار ساده‌ای نیست. آشفته بودن شرایط و دریافت سیگنال‌های متناقض امکان تحلیل اوضاع را از فعالان با سابقه بازار آهن نیز گرفته است.
اما انتظار می‌رود که این شوک مقطعی بوده و به تدریج صنعت فولاد به جایگاه پررونق قبلی خود باز گردد. در این راستا‌، بازارگردانان پیش‌بینی می‌نمایند که قیمت‌ها از اواسط سال ۲۰۰۹ روند صعودی را تجربه کرده و به تدریج (در یک دوره حدودا سه ساله) به سطوح اولیه خود بازگردند.
همچنین رقابت شدید فولاد سازان بزرگ دنیا برای تصاحب معادن سنگ آهن و انعقاد قراردادهای بلند مدت با نرخ‌های بالا این تصویر را در اذهان ایجادمی‌کند که این صنعت طی دهه آتی رشد خود را ادامه خواهد داد.
ماخذ:EUROMETAL newsletter NO.۱۹, November ۲۰۰۸
*نواحی کلیدی در حال رشد: چین، کشورهای آسیایی در حال توسعه، کشورهای CIS، آمریکای لاتین
*بازارهای توسعه یافته: اروپا، آمریکای شمالی،‌ ژاپن
*سایر مناطق: خاورمیانه، آفریقا، اقیانوسیه،‌ کشورهای اروپایی غیر عضو اتحادیه اروپا
طبق گزارش اتحادیه جهانی فولاد(WSA) در ۱۰ ماه نخست سال ۲۰۰۸ میلادی تولید فولاد در ایران تنها با یک‌درصد رشد به ۳/۸ میلیون تن رسید. این در حالی است که تولید جهانی فولاد در ۱۰ ماه نخست سال ۲۰۰۷ با ۱۲‌درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شد و به ۱/۱ میلیارد تن رسید.
در حال حاضر در تولید فولاد چند نکته حائز اهمیت است:
۱) تلاش دولت برای افزایش حجم تولید فولاد در داخل کشور به عنوان صنعت مادر
2) نیاز کشور به بیش از 18میلیون تن فولاد در سال و تولید حداکثر 10میلیون تن آن در داخل
۳) ابلاغ اصل ۴۴ قانون‌اساسی و حرکت به سمت خصوصی‌سازی فولادسازان بزرگ و آغاز این حرکت با عرضه سهام شرکت فولاد مبارکه در بورس اوراق بهادار
4) تلاش برای ایجاد فضای باز رقابتی و تمایل ایران برای حضور در بازار مشترک جهانی WTO
۵) بالا رفتن تولید کشورهای جنوب شرق آسیا و تمایل بیشتر این کشورها به صادرات محصولات خود.