غلامعلی رحیمی - مهرزاد زمانی
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از روند نزولی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۹ آوریل تا ۱۶ آوریل۲۰۰۹، به دنبال پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و...

سازمان اوپک مبنی بر کاهش تقاضای جهانی نفت خام در سال 2009 و همچنین انتشار آمار ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه‌این ذخیره‌سازی‌ها است، از حدود 1/52‌دلار در هر بشکه به کمتر از 8/49‌دلار در هر بشکه کاهش یافت. آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود پیش‌بینی کرده است که تقاضای جهانی نفت خام در سال جاری میلادی با یک‌میلیون بشکه در روز کاهش به 83‌میلیون و 400‌هزار بشکه خواهد رسید که 8/2‌درصد کمتر از سال 2008 است.‌این آژانس همچنین از به تعویق افتادن بهبود وضع اقتصاد جهانی و افزایش تقاضا برای نفت خام تا سال 2010 میلادی خبر داده است.
همچنین بر اساس پیش‌بینی جدید اداره اطلاعات انرژی آمریکا (۱۴‌آوریل ۲۰۰۹)، تقاضا برای نفت در سال جاری میلادی، ۸۴‌میلیون و ۹۰‌هزار بشکه در روز خواهد بود که‌این عدد نسبت به پیش‌بینی قبلی ۱۸۰‌هزار بشکه در روز کمتر برآورد شده است. بر همین اساس تقاضا برای نفت در سال ۲۰۱۰ به رقم ۸۵‌میلیون و ۲۲۰‌هزار بشکه در روز خواهد رسید که‌این رقم نسبت به پیش‌بینی قبلی‌این اداره، ۷۰‌هزار بشکه در روز افزایش یافته است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در ۱۲ گزارش از مجموع ۱۵ گزارش ماهانه اخیر خود رقم تقاضا برای نفت در سال ۲۰۰۹ را کاهش داده است.
اداره اطلاعات انرژی آمریکا همچنین پیش‌بینی کرده است میانگین بهای نفت در سال جاری میلادی به دلیل رکود جهانی اقتصاد به رقم 53‌دلار برای هر بشکه برسد، اما با بهبود وضع اقتصاد جهانی در سال 2010 میلادی، میانگین بهای نفت به 63‌دلار برای هر بشکه خواهد رسید. همچنین انتظار می‌رود رشد اقتصاد جهانی در سال جاری میلادی نسبت به سال گذشته 8/0‌درصد کاهش یافته و جهان در سال آینده میلادی شاهد رشد اقتصادی 6/2‌درصدی خواهد بود.
سازمان اوپک نیز پیش‌بینی‌های قبلی خود در مورد میزان تقاضای جهانی نفت را مجددا تغییر داده و کاهش مصرف را عامل بروز فشار بر بهای نفت طی ماه‌های آتی اعلام کرده است و لذا انتظار می‌رود بازار نفت همچنان از تردیدهای موجود در چشم انداز اقتصادی، کاهش تقاضا و مازاد عرضه قابل توجه، تحت فشار بوده و در پی‌شدت یافتن بحران اقتصاد جهانی، تقاضای نفت خام جهان کاهش بیشتری یابد که‌این امر منجر به کاهش دوباره ۴۰۰‌هزار بشکه‌ای پیش‌بینی‌های اوپک در مورد تقاضای روزانه نفت جهان در سال جاری شده است. بر اساس پیش‌بینی اخیر سازمان اوپک، تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۰۹، با کاهش یک‌میلیون و ۳۷۰‌هزار بشکه‌ای یا ۶/۱‌درصدی مواجه خواهد بود و لذا مطالعه و تجزیه و تحلیل دقیق بازار پیش از برگزاری نشست ماه مه‌این سازمان ضروری است.
از سوی دیگر در حالی که اوپک برای برقراری ثبات در بازار نفت و حمایت از قیمت‌ها اقدام به کاهش سقف تولید خود کرده است، آمریکا، برزیل و روسیه با افزایش تولید خود طی ماه‌های اخیر، موجب کاهش قیمت نفت به کمتر از 50‌دلار شده اند. به گزارش بلومبرگ، وزارت انرژی آمریکا اعلام کرده است، میزان واردات نفت‌این کشور از سازمان اوپک طی ماه ژانویه بیش از 818‌هزار بشکه در روز معادل 14‌درصد کاهش داشته و به کمتر از 02/5‌میلیون بشکه در روز رسیده است.
در‌این مدت واردات نفت آمریکا از برزیل دو برابر شده و به بیش از ۳۹۷‌هزار بشکه در روز رسیده است. لذا در حالی‌که اوپک برای برقراری ثبات در بازار نفت تلاش می‌کند، صادرات نفت کشورهای غیر اوپک طی ماه ژانویه ۶۷۰‌هزار بشکه در روز افزایش یافته است. صادرات نفت روسیه طی ماه‌های فوریه و مارس به ترتیب ۳/۶ و ۲/۲‌درصد افزایش یافته و صادرات نفت برزیل در‌این مدت به میزان دوبرابر افزایش یافته است.
شکیب خلیل رییس پیشین اوپک از عدم پایبندی روسیه به تعهدات خود برای کاهش تولید نفت، ابراز ناامیدی و تاسف کرده است. روسیه برای رونق صادرات نفت، تعرفه صادرات نفت‌خام خود را کاهش داده است. بر اساس‌این گزارش، میزان تولید نفت برزیل در سال‌جاری 2/7‌درصد افزایش یافته و به بیش از 54/2‌میلیون بشکه در روز خواهد رسید.
براساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۱۶ آوریل ۲۰۰۹ ابتدا از ۲۶/۵۲‌دلار در هر بشکه به حدود ۵۱‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۴ آوریل کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۵۵/۵۱‌دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و سازمان اوپک مبنی بر کاهش تقاضای جهانی نفت خام در سال ۲۰۰۹ و همچنین انتشار آمار ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا که حاکی از افزایش قابل توجه‌این ذخیره‌سازی‌ها است، از عوامل تضعیف‌کننده قیمت‌ها و پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه‌ریزی شده از عوامل تقویت‌کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۱۷ آوریل ۲۰۰۹ با ۹‌سنت افزایش نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۵۱‌‌دلار و ۴۳‌سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه آوریل (تا ۱۷ آوریل) با ۵‌دلار و ۸‌سنت افزایش نسبت به میانگین ماه مارس به هر بشکه ۵۰‌دلار و ۸۶‌سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه مارس ۲۰۰۹ معادل ۴۵‌دلار و ۷۸‌سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای‌این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین‌ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است.
میانگین بهای هر بشکه نفت خام صادراتی‌ایران با 35/1‌دلار افزایش نسبت به هفته قبل ( 8 آوریل 2009)، در روز 15 آوریل 2009 به بشکه‌ای 51‌دلار و 34‌سنت رسیده است. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت‌ایران، میانگین وزنی هر بشکه نفت خام سبک ‌ایران به مقصدهای مختلف در روز چهارشنبه (15 آوریل 2009) 51‌دلار و 71‌سنت بود و همین رقم برای نفت خام سنگین در سطح 50‌دلار و 86‌سنت قرار داشت. همچنین قیمت هر بشکه نفت خام سبک‌ ایران به بازار آفریقای جنوبی 50‌دلار و 75سنت و هر بشکه نفت خام سنگین‌ایران به‌این بازار 50‌دلار و 35سنت گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ‌ایران در بازار آسیا 52‌دلار و 33‌سنت، در شمال غربی اروپا 51‌دلار و 52‌سنت و در بازار مدیترانه 49‌دلار و 50‌سنت معامله شده است. هر بشکه نفت خام سنگین‌ایران نیز در بازار آسیا 51‌دلار و 68‌سنت، در شمال غربی اروپا 51‌دلار و 13‌سنت و در بازار مدیترانه 49‌دلار و 20‌سنت به فروش رسیده است.
میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازار خلیج فارس با ۳۴‌دلار و ۲۳ ‌سنت افزایش نسبت به هفته قبل (۸ آوریل ۲۰۰۹)، طی روز ۱۵ آوریل ۲۰۰۹ در سطح ۵۴۰‌دلار و ۶۰‌سنت قرار گرفت. بر اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت‌ایران، هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای مدیترانه ۵۰۱‌دلار و ۵۰‌سنت، شمال اروپا ۴۹۱‌دلار و ۲۵‌سنت، آمریکا ۵۱۱‌دلار و ۷۵‌سنت، ژاپن ۵۶۲‌دلار و ۴۴‌سنت و سنگاپور ۵۵۲‌دلار و ۹۸‌سنت معامله شده است. هر تن نفتا در بازار خلیج فارس به ۴۴۷‌دلار و ۸۷‌سنت، سوخت جت ۴۸۰‌دلار و ۹۶‌سنت، نفت گاز ۴۳۹‌دلار و ۱۸‌سنت، نفت کوره ۲۹۵‌دلار و ۷۴‌سنت و پروپان و بوتان به ترتیب به قیمت ۳۹۵‌دلار و ۴۰۵‌دلار به فروش رسیده است.
قیمت نفت خام برنت دریای شمال نیز در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه مه، ابتدا از بیش از 06/54‌دلار در هر بشکه در تاریخ
۹ آوریل ۲۰۰۹ به کمتر از ۷۹/۵۱‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۵ آوریل کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۰۶/۵۳‌دلار در هر بشکه در تاریخ ۱۶ آوریل ۲۰۰۹ افزایش یافت.
پیش‌بینی قیمت
ذخیره‌سازی‌های نفت‌خام آمریکا افزایش قابل ملاحظه‌ای کرده‌اند. گرچه در‌این فصل روند طبیعی را طی می‌‌کند، ولی سطح ذخیره‌ها نسبت به سال‌های گذشته بسیار بالا می‌باشد. ‌این شرایط در منطقه آمریکا باعث شده که قیمت نفت برنت در سطحی بالاتر از WTI قرار گیرد. ذخیره‌سازی‌های بنزین نیز روندی کاهشی کندی را در دو هفته گذشته داشته است و موافق با روند فصلی است. در کل حجم ذخیره‌سازی‌های نفت خام و کلیه فرآورده‌ها در مقایسه با ماه‌های سال‌های گذشته بسیار بالاتر می‌باشد.‌ این امر مانع روند افزایشی سریع برای قیمت نفت خام را فراهم آورده است. بنابراین قیمت در مسیر افزایشی با برخورد با مقاومت‌ها دچار مکث و اندکی کاهش می‌شود. شاخص‌های بورس آمریکا نیز که روند افزایشی خوبی را شروع کرده‌اند در هفته گذشته نیز گرچه با سطح مقاومتی برخورد کردند، ولی مسیر افزایشی را حفظ کردند. هفته گذشته آخرین هفته معاملات قرارداد ماه اول نفت خام WTI بود و اختلاف قیمت بسته شده ماه اول و ماه دوم که از‌این هفته تبدیل به قرارداد ماه اول خواهد شد به حدود ۲‌دلار رسید. در هفته گذشته قیمت WTI دامنه نوسانی ۴۸ تا ۵۲‌دلار را طی کرد.‌این دامنه در حیطه بولینگر بند ۱۴ و ۲۰ روزانه قرار داشت. در‌این هفته بولینگر بندهای ۱۴، ۲۰ و سپس۵۰ حمایت خوبی را در سطح ۴۸‌دلار برای نفت خام WTI بوجود آورده اند. از طرف دیگر مقاومت‌ایجاد شده در قیمت ۵۵‌دلار قرار دارد.
کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع : سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )