غلامعلی رحیمی*- مهرزاد زمانی*
بهای نفت خام در بازارهای جهانی طی هفته گذشته از یک روند نوسانی برخوردار بود. قیمت نفت خام WTI در بازار بورس نایمکس (آتی‌های ماه اول)، طی دوره ۲۷ فوریه تا ۶ مارس ۲۰۰۹، ابتدا به دلیل انتشار آمار جدید از وضعیت نامناسب اقتصاد آمریکا و به تبع آن سقوط بازارهای سهام آمریکا روند نزولی در پیش گرفته و...

از حدود 1/44 دلار در هر بشکه در تاریخ 27 فوریه 2009 به کمتر از 93/39 دلار در هر بشکه در تاریخ 2 مارس کاهش یافت، ولی مجددا با افزایش ناآرامی‌ها در نیجریه (که یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان نفت آفریقا به شمار می‌رود) و همچنین پس از انتشار آمار مربوط به ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا که حاکی از کاهش قابل توجه این ذخیره سازی‌ها است و نیز پیش‌بینی افزایش رشد اقتصادی چین، تا سطح 57/45 دلار در هر بشکه در تاریخ 6 مارس 2009 افزایش یافت. چین که دومین مصرف‌کننده انرژی در جهان به شمار می‌رود، در نظر دارد برای بهبود وضعیت اقتصادی خود تدابیر تازه‌ای بیاندیشد. با بهبود وضعیت اقتصادی چین، میزان تقاضای انرژی این کشور بار دیگر افزایش خواهد یافت. دیگر عامل افزایش قیمت‌ها، بالا رفتن تقاضای بنزین در آمریکا طی چهار هفته اخیر در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، عنوان می‌گردد. در واقع در حالی که بحران اقتصادی بی‌سابقه همچنان ادامه دارد، سرمایه‌گذاران تحت تاثیر گزارش ذخایر نفت خام آمریکا به افزایش تقاضا برای نفت خام خوشبین شده‌اند و این امر موجب تقویت قیمت‌های نفت خام در بازارهای جهانی شده است.از سوی دیگر تحلیلگران، وضعیت نامناسب اقتصاد جهانی و بازار کار و همچنین کاهش فعالیت بخش صنایع کشورهای بزرگ مصرف‌کننده را از جمله عواملی می‌دانند که قیمت نفت را تحت فشار قرار داده است. شاخص‌های اقتصادی نشان می‌دهند فعالیت بخش صنایع آمریکا، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت در جهان و نیز بخش صنایع کره جنوبی کاهش داشته است. تولید ناخالص داخلی کشور آمریکا در سه ماهه چهارم سال 2008 میلادی، 2/6درصد کمتر از مدت مشابه سال 2007 بوده است که این رقم به وضوح بیانگر وضعیت اقتصادی نامناسب آمریکا است. پیش از این، انتظار می‌رفت تولید ناخالص داخلی آمریکا در سه ماه آخر سال گذشته تنها 8/3درصد کمتر از سال 2007 باشد. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، آژانس بین‌المللی انرژی و نیز وزارت انرژی آمریکا پیش‌بینی کرده‌اند تقاضای جهانی نفت در سال 2009 همچنان کاهش خواهد یافت. همچنین تحلیلگران معتقدند با توجه به کاهش تقاضای جهانی نفت، احتمال اینکه اوپک بتواند توازن را در بازار برقرار کند، بسیار اندک است. برخی از اعضای این سازمان مایل هستند تولید خود را در اجلاس 15 مارس نیز بار دیگر کاهش دهند.
سازمان اوپک در گزارشی کاهش تولید این سازمان را عامل جلوگیری از سقوط شدید بهای نفت در دو ماه گذشته اعلام نموده است. اعضای این سازمان در آخرین نشست خود در دسامبر ۲۰۰۸ در شهر وهران الجزایر برای مقابله با روند کاهشی بهای نفت، تصمیمی مبنی بر کاهش ۲/۲میلیون بشکه ای سطح تولید این سازمان اتخاذ نمودند. اعضای اوپک برای جلوگیری از کاهش بیشتر بهای نفت، از سپتامبر ۲۰۰۸ تاکنون، تصمیم به کاهش ۲/۴‌میلیون بشکه ای تولید خود گرفته اند و این در حالی است که بهای نفت خام از رقم ۱۴۷ دلار برای هر بشکه در ماه ژوئیه گذشته تاکنون بیش از ۱۰۰ دلار کاهش یافته است. به گزارش شانا به نقل از خبرگزاری رویترز، کل تولید اوپک در ژانویه ۲۰۰۹ به رقم ۶۹/۲۸‌میلیون بشکه در روز رسیده است که حدود یک‌میلیون بشکه از میزان تولید این سازمان در دسامبر ۲۰۰۸ کمتر است. براساس این گزارش، تولید اوپک در ماه فوریه گذشته نیز به رقم ۸۸/۲۷‌میلیون بشکه در روز رسیده است. بر اساس آمار دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) قیمت سبد نفتی اوپک طی هفته منتهی به ۵ مارس ۲۰۰۹ ابتدا از بیش از ۳/۴۳ دلار در هر بشکه به کمتر از ۷۷/۴۱ دلار در هر بشکه در تاریخ ۳ مارس کاهش یافت، ولی مجددا تا سطح ۸۷/۴۳ دلار در هر بشکه افزایش یافت. طی هفته مذکور، انتشار آمار جدید از وضعیت نامناسب اقتصاد آمریکا و به تبع آن سقوط بازارهای سهام آمریکا از عوامل تضعیف کننده قیمت‌ها و انتشار آمار ذخیره سازی‌های نفت خام آمریکا که حاکی از کاهش قابل توجه این ذخیره‌سازی‌ها است، افزایش ناآرامی‌ها در نیجریه، پیش‌بینی افزایش رشد اقتصادی چین و همچنین پایبندی اعضای اوپک به کاهش تولید برنامه ریزی شده از عوامل تقویت کننده قیمت‌ها به شمار می‌روند. میانگین هفتگی بهای سبد نفتی اوپک در هفته منتهی به ۶ مارس ۲۰۰۹ با ۲ دلار و ۹ سنت افزایش (۱/۵درصد) نسبت به هفته پیش از آن به هر بشکه ۴۳ دلار و ۱۰ سنت رسیده است. همچنین میانگین ماهانه بهای سبد نفتی اوپک طی ماه فوریه ۲۰۰۹ با ۱۷ سنت کاهش نسبت به میانگین ماه ژانویه به هر بشکه ۴۱ دلار و ۳۵ سنت رسیده است. میانگین بهای سبد نفتی اوپک در ماه ژانویه ۲۰۰۹ معادل ۴۱ دلار و ۵۲ سنت در هر بشکه بود. سبد نفت خام اوپک در بردارنده ۱۳ نوع نفت خام اعضای این سازمان شامل مخلوط الجزایر، گریسول آنگولا، اورینته اکوادور، میناس اندونزی، سنگین ایران، سبک بصره، صادراتی کویت، اس ‌سیدر لیبی، سبک «بونی» نیجریه، مارین قطر، سبک عربی عربستان سعودی، موربان امارات و بی.سی.اف ۱۷ ونزوئلا است. تولید نفت خام آمریکا از ۳۰۰/۵‌میلیون بشکه در روز در تاریخ ۲۰ فوریه ۲۰۰۹ به ۳۷۳/۵‌میلیون بشکه در روز در تاریخ ۲۷ فوریه ۲۰۰۹ افزایش یافته است و معادل ۳۲۳ هزار بشکه در روز بیشتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۹ فوریه ۲۰۰۸ می‌باشد. در همین زمان میزان واردات نفت خام آمریکا از ۷۶۹/۸ ‌میلیون بشکه در روز به ۰۲۸/۹ ‌میلیون بشکه در روز افزایش یافته است که به میزان ۴۰۹ هزار بشکه در روز کمتر از میزان مشابه سال قبل می‌باشد.
پیش‌بینی قیمت
در هفته گذشته قیمت نفت WTI در سطح بالای ۴۰ دلار در بشکه با حمایت مواجه شد و درحالی‌که در اوایل هفته تا این سطح کاهش یافت، ولی از آنجا که نمودارهای روزانه سطح حمایتی را در ۴۰ دلار نشان می‌داد، روند افزایشی را در پی گرفت. از آنجا که قیمت در سطح ۴۰ دلار در بشکه به ثبات رسیده یا به عبارت تکنیکالی به consolidation پرداخته ارقام ذخیره سازی‌ها اثر کمی در کاهش قیمت بازی می‌نمایند. همچنان‌که گفته شده بود، تفاوت بین قیمت نفت خام WTI و برنت رو به کاهش نهاده و حتی WTI از برنت فراتر رفت که شرایط قبلی به‌دلیل شرایط خاص منطقه آمریکا بود. قیمت‌های بالاتر از ۴۵ دلار در هفته گذشته این اعتقاد را تقویت نمود که قیمت نفت به کف رسیده است. همان‌طور که در گزارش‌های قبلی اشاره شده بود هزینه نهایی تولید جهانی نفت خام در حدود ۴۴ دلار در بشکه می‌باشد. بنابراین کاهش قیمت از این سطح می‌تواند بسیاری از پروژه‌های سرمایه‌گذاری را به تعویق اندازد، لذا کف قیمتی فعلی انتظار می‌رفت. اما این مساله به عمیق شدن بیشتر رکود نیز بستگی دارد که می‌تواند این کف قیمتی را تحت تاثیر قرار دهد. عامل مهم دیگری که در تعیین کف قیمت نفت نقش مهمی دارد ظرفیت مازاد تولید اوپک است که افزایش آن به بیش از ۶‌میلیون بشکه می‌تواند کف قیمتی را کاهش دهد. قابل ذکر است که مساله پیک تولید نفت نیز از عوامل مهم مؤثر بر کف قیمتی است که سال‌های اخیر به شدت کف قیمت نفت را بالا برده است. در هفته پیش رو قیمت با مقاومت ۵۰ دلار روبه‌رو خواهد بود که باید منتظر ماند که چگونه اخبار منتشره قیمت‌ها را هدایت می‌کند. قیمت ۴۳ دلار حمایت مناسبی برای WTI خواهد بود، لذا دامنه نوسان بین ۴۳ تا ۵۰ دلار بسیار محتمل است.
*کارشناسان ارشد اقتصاد انرژی
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
(www.iies.org)