تحلیل فعالان و کارشناسان از عملکرد یکساله رینگ پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی
فاز اول بورس نفت یکساله شد
طی این مدت ۸میلیون و ۲۱۲هزار و ۷۳۰ تن محصول پتروشیمی در رینگ پتروشیمی عرضه شده و در مقابل ۵میلیون و ۳۳۴هزار و ۶۹۰ تن دستور خرید، برای محصولات، وارد سیستم‌های کارگزاری شد که از این میزان ۴میلیون و ۴۴۲هزار و ۹۰۰تن محصول، بپتروشیمی به فروش رسید.
طی این مدت ۸میلیون و ۲۱۲هزار و ۷۳۰ تن محصول پتروشیمی در رینگ پتروشیمی عرضه شده و در مقابل ۵میلیون و ۳۳۴هزار و ۶۹۰ تن دستور خرید، برای محصولات، وارد سیستم‌های کارگزاری شد که از این میزان ۴میلیون و ۴۴۲هزار و ۹۰۰تن محصول، بپتروشیمی به فروش رسید.
ارزش 18 تریلیون ریالی مبادلات رینگ پتروشیمی
ارزش ۱۸تریلیون ریالی و معامله بیش از ۴میلیون و ۴۴۲هزار تن محصول پتروشیمی کارنامه یک ساله بورس فرآورده‌های نفت و محصولات پتروشیمی است.
ارزش61درصدی معاملات قیر
طی یک سال اخیر ۶۱درصد ارزش معاملات رینگ پتروشیمی در اختیار گروه قیر بود. در این مدت ۵میلیون و ۶۵۰هزار تن قیر برای عرضه روی رینگ آمد که از تقاضای ۳میلیون و ۶۷۳هزار تنی بازار ۳میلیون و ۲۷۶هزار تن قیر فروخته شد که ارزشی بالغ بر ۱۱تریلیون و ۶۴۷میلیارد و ۹۴۲میلیون ریال داشت.
پلیمر محصولی پرتقاضا
پلیمری‌ها دومین گروه کالایی پرطرفدار در رینگ پتروشیمی بودند. در عمر یک ساله رینگ پتروشیمی ۵۰۴هزار تن از محصولات پتروشیمی در بورس کالا به فروش رفت. نکته حایز اهمیت در این گروه تقاضای بالای بازار برای خرید پلیمر در مجموع بازار پتروشیمی است. ۹۱۳هزار تن عرضه محصولات پلیمری با تقاضای یک میلیون و ۲۲۲هزار تنی بازار روبه‌رو شد. در مجموع ارزش معاملات این گروه تا سقف ۵تریلیون و ۳۸۲میلیارد ریال بالا رفت.
محصولاتی با حجم معاملات پایین!
دوده و گروه گازها و خوراک‌ها از کم‌حجم‌ترین گروه‌های کالایی رینگ پتروشیمی بودند. طی یک سال گذشته تنها ۳۰۰ تن از محصولات گاز و خوراک در رینگ عرضه شد و در همین مدت ۷۸۰ تن از محصول دوده به ارزش ۱۰میلیارد ریال در بورس کالا به فروش رفت.
فروش 495هزار تن مواد شیمیایی
براساس آمار منتشر شده بورس کالا، فروش ۴۹۵هزار و ۴۲۰تن از محصولات شیمیایی از ۴۶۴هزار تن عرضه این محصولات در بازار فروخته شد. ارزش معاملات این گروه از ۲۸بهمن ۸۶ تا به امروز بالغ بر ۴۲۳میلیارد ریال برآورد شده است.
کالاهای پذیرش شده در رینگ فرآورده‌های نفت و پتروشیمی بورس کالای ایران
۱ - گروه قیر: انواع قیر شامل قیر ۷۰/۶۰، قیر ۱۰۰/۸۵، قیر MC۲۵۰ و قیر امولسیون
2 - گروه مواد شیمیایی: منواتیلن گلیکول، دی‌اتیلن گلیکول، تری‌اتیلن گلیکول، اسید سولفوریک، منومر وینیل استات، ایزوبوتانول، دواتیل هگزانول، اسیدسولفوریک، اکسوالکل‌ها، اتانول آمین، سودکاستیک، الکیل بنزن خطی (LAB)، پارازایلین، ارتوزایلین، متانول، بنزن، کربنات سدیم، اسید کلریدریک، اسید نیتریک، برش سنگین نفتالین دار (CFO)، اکریلو نیتریل بوتادین استایرین (ABS)، گوگرد گرانوله، جوش شیرین
۳ - گروه پلیمر: انواع پلی اتیلن، پلی پروپیلن، استایرن بوتادین رابر(SBR)، پلی وینیل کلراید (PVC)، پلی استایرن و پلی‌بوتادین رابر، کریستال ملامین، رزین اپوکسی، استایرن منومر، ترفتالیک اسید
4 - گروه اکستراکت: انواع اکستراکت به صورت فله و بشکه
۵ - گروه روغن: انواع روغن پایه، اسلاگ واکس و پارافین واکس
6 - گروه نفتا: نفتای سنگین، نفتای سبک
۷ - گروه دوده: دوده صنعتی
8 - گروه گازها و خوراک‌ها: آرگون
عدم اطمینان خریداران در پی عرضه‌های نامرتب محصولات پتروشیمی
دبیر هیات مدیره بورس کالای ایران در ادامه خاطرنشان کرد: عرضه محصولات پتروشیمی بر اساس شرایط متفاوتی که در بخش تولید این شرکت به‌وجود میآید، ممکن است در طول هفته تغییر کند که این روند تغییرات عرضه محصولات پتروشیمی به بورس کالا باعث عدم اطمینان خریداران خواهد شد.
عباس یعقوبی دبیر هیات مدیره بورس کالا در مورد حل این مشکل اذعان داشت: از آنجا که یکی از ویژگیهای بورس، شفاف‌سازی است با استناد بر این امر طی جلساتی که با مسوولان شرکت بازرگانی پتروشیمی داشتیم، از آنها در خواست کردیم که برنامه عرضه محصولات خود را به صورت ماهانه بر روی سایت به نمایش بگذارند تا خریداران با اکتفا به این برنامهها وارد بازار شوند.دبیر هیات مدیره بورس کالا افزود: بر اساس شرایط متفاوتی که در بخش تولید پتروشیمی پیش میآید، عرضه این محصولات در طول ماه با تغییراتی مواجه می‌شود که از مسوولان شرکت پتروشیمی درخواست می‌کنیم، این تغییرات را به حداقل ممکن برسانند تا در بورس کالا شاهد برنامه عرضه مشخص و تداوم هفتگی عرضه باشیم.
آمادگی بورس کالا در اجرای فاز دوم بورس نفت
با توجه به کارهای انجام شده در یک سال گذشته در رینگ محصولات پتروشیمی، می‌توانیم ادعا کنیم که قدرت گرداندن بورس بین‌المللی نفت را داریم.
محمود غفاری ـ مدیر تالار بورس کالا ـ گفت: مجوز ورود تمامی کالاهای پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی به بورس مصوبه هیات دولت است، اما شرکت‌هایی چون بازرگانی پتروشیمی و پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی معتقدند که این مجوز باید از هیات پذیرش صادر شود.
وی افزود: آنها در حال حاضر تعداد زیادی کالا را وارد هیات پذیرش کرده‌اند که مدارک لازم را به دبیرخانه ارائه کردند و تمامی کالاهای دارای مصوبه پذیرش امکان عرضه در رینگ فرآورده‌های نفت و پتروشیمی را دارند و اگر تصمیم به خروج کالایی از رینگ را داشته باشند، باز باید از سوی هیات پذیرش تایید شود.
وی در مورد علت تاخیر در راه‌اندازی بورس بین‌المللی نفت خاطرنشان کرد: وجود تحریم اقتصادی، مشکل نرخ‌گذاری دلاری و رکود جهانی از مشکلات پیش روی تحقق این هدف است و این شرایط نامساعد نیاز به بررسی‌های کارشناسی دارد.
او ادامه داد: کمیته کاری بررسی راه‌اندازی فاز دوم بورس نفت نیز به جز یک جلسه، دیگر برگزار نشد و دستگاه‌های اجرایی مختلف خود را متولی این کار می‌دانند. ما نیز خود را متولی اصلی این کار می‌دانیم، زیرا به جز اساسنامه، تجربه یکسال فعالیت در این حوزه را داریم که موفق نیز بوده است. وی افزود: مبنای معاملات داخلی، ریال است و در مورد معاملات خارجی هر نوع ارز معتبر از جمله ریال قابل پذیرش است و نرخ تبدیل هر ارز به صورت روزانه محاسبه می‌شود. غفاری گفت: مصوبه هیات دولت در مورد راه‌اندازی بورس نفت این بود که تالار معاملات آن در بخشی از تالار بین‌المللی بورس ایجاد شود و قرار است تمام امور در همان تالار انجام پذیرد و شروع بهره‌برداری از دو ماه پیش افتتاح شد و بهره‌برداری رسمی تا ۱۰اسفند ماه انجام می‌شود.
وی افزود: شرکت بورس کالا تمامی امکانات مورد نیاز برای کارگزاران و عرضه‌کنندگان بزرگ را فراهم کرده، اما با توجه به اینکه دفاتر و تشکیلات شرکت‌های عرضه‌کننده در تهران مستقر است، باید خودشان در مورد اینکه آیا منافعی از این انتقال در بر خواهند داشت یا خیر، پاسخگو باشند. این ناظر تالار با اشاره به بند 1 -25 ابلاغیه سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه اظهار کرد: در این ابلاغیه فعال شدن بازار رقابتی مورد تاکید قرار دارد و در چنین بازاری، دلال یا تولیدکننده وجود ندارد و شرایط خرید و فروش در رقابت سالم و شفاف برای هر کسی فراهم است. به گفته او، بورس، محل فروش کلان است و حال که سیستم توزیع جدیدی در حال شکل‌گیری است، معامله‌گران با در نظر گرفتن سود پذیرفته شده در اقتصاد سالم، باری را از دوش تولیدکنندگان برمی‌دارند. وی در پاسخ به اظهارات برخی از کارگزاری‌ها که از حضور دلالان و تولیدکنندگان به عنوان خریداران محصولات گلایه داشتند، گفت: همواره در انتقال بازار سهمیه‌بندی به بازار آزاد، دوران گذاری وجود دارد که باید به دقت در مورد آن بررسی کرد. به طوری که این موضوع طی پنج سال در مورد رینگ فلزات برطرف شد و هر کس می‌تواند در این
بازار خرید و فروش کند. در دوره گذار یک ساله این نگرانی برای محصولات پتروشیمی برطرف شده و اعلام می‌کنیم که به دلیل علنی بودن معاملات، هیچ‌گونه دستکاری و رانتی در تالار بورس وجود ندارد.
غفاری تاکید کرد: اگر عزم ملی برای راه‌اندازی بورس بین‌المللی نفت شکل گرفته و متولی آن یکپارچه شود و با توجه به اینکه بورس گازی در میان کشورهای عمده تولیدکننده راه‌اندازی شده، امیدواریم این موضوع به مسوولان جرات و جسارت بدهد تا مجوز اقدامات محدود این حوزه را صادر کرده و به عنوان نمونه در ابتدا نفت کوره وارد شده و خود زمینه ورود دیگر مشتقات نفتی و حتی نفت خام به این رینگ شود.
او گفت: معتقدیم که دیگر مدعیان، توانایی در حد شرکت بورس کالا را ندارند و ما می‌توانیم در کوتاه‌ترین زمان این بورس را راه‌اندازی کنیم و پیش زمینه‌های آن در کشور فراهم است و حتی در حال مذاکره با شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی هستیم. او خاطرنشان کرد: ما می‌توانیم ادعا کنیم که قدرت گرداندن بورس بین‌المللی نفت را داریم، نظیر آنچه در رینگ صادراتی محصولاتی چون قیر، گوگرد و استراکت اتفاق می‌افتد.
غفاری در پایان در مورد ساختمان جدید شرکت بورس کالای ایران به ایسنا گفت: تمامی امکانات موردنیاز کامل شده و امیدواریم این کار تا پایان بهار ۸۸ محقق شود.
محصولات پتروشیمی، بورس کالا را نجات داد
دکتر علی روحی، مدیرعامل کارگزاری بانک ملی با اشاره معامله ۵هزار میلیارد ریالی محصولات پلیمری طی دوره یکساله آن گفت: اگر این معاملات وجود نداشت و تحقق پیدا نمی‌کرد، رکود حاکم بر اقتصاد که متاسفانه در‌حال‌حاضر بر کلیه بخش‌ها سایه افکنده است، بورس کالا را نیز تحت تاثیر قرار می‌داد.
وی ورود صنعت پتروشیمی در بورس کالا را از جنبه‌های مختلف، حائز اهمیت برشمرد و افزود: این مزیت هم برای گروه‌های درگیر با صنعت پتروشیمی (تولیدکننده، مصرف‌کننده و توزیع کننده) و هم برای جامعه بورسی، اعم از بورس اوراق یا کالا بوده است.وی به رقابت بیش از 20 کارگزار و هریک به نمایندگی از چند مشتری در تابلوی معاملات اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه همزمان مشتری و فروشنده در تالار حضور پیدا می‌کنند، معاملات محصولات پتروشیمی در تالار بورس، فضای شفاف و هیجان‌انگیزی دارد که بی‌تردید می‌تواند منافع فروشنده را افزایش دهد، ضمن اینکه انتقال عملیات دریافت و پرداخت وجه و تسویه حساب با مشتری از شرکت تولیدکننده به بورس کالا، امکان تخصیص وقت و نیروی مربوطه به سایر حوزه‌های عملیاتی را برای شرکت تولیدی فراهم می‌آورد.
وی خاطرنشان ساخت: فعالیت شعب شرکت‌های کارگزاری در سایر استان‌ها در راستای بازاریابی و دسترسی آسان‌تر مصرف کننده به شبکه توزیع، به فروش بهینه محصولات کمک می‌کند.
علاوه بر این حذف قیمت‌گذاری دستوری و ظهور قیمت‌گذاری رقابتی، ارائه اطلاعات در سایت‌های اینترنتی کارگزاران، بازاریابی گسترده، امکان فروش سلف، شکل‌گیری قراردادهای آتی، تامین مالی بلندمدت و غیره نیز از اهم فواید حضور تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در رینگ پتروشیمی است.روحی با تاکید بر اینکه بی‌تردید مزایای این حضور یک طرفه نیست، خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاران در بورس اوراق می‌توانند قدرت تولید و فروش شرکت را از نزدیک مشاهده و ارزش سهام را بهتر تحلیل کنند.
مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک ملی یادآور شد: با ورود محصولات پتروشیمی، تمرکز شرکت بورس کالا بر یک صنعت (فولاد)، کاهش پیدا کرده و تنوع صنایع موجب تقویت، شادابی و تاثیرگذاری بیشتر بورس بر اقتصاد ملی می‌شود، به عبارتی جایگاه و نقش بورس کالا با حضور مهمترین و بزرگترین صنعت کشور به بالاترین سطح ممکن خواهد رسید و این مهم امکان تنیده شدن بخش تولید (شرکت‌های پتروشیمی) با بخش توزیع (بورس کالا) و تاثیر آن بر بخش مالی (بورس اوراق) را فراهم آورده و موجب هم افزایی روز افزون در اقتصاد ملی و حذف مکانیزم‌های بازدارنده دستوری می‌شود.
با راه‌اندازی فاز اول بورس نفت صادرکننده‌ها از اتهام مبرا شدند
مهمترین و اصلی‌ترین نتیجه آزادسازی اقلام پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی حذف بدبینی‌ها نسبت به صادرکنندگان بود.
حمید حسینی، رییس اتحادیه صادرکنندگان محصولات پتروشیمی فرآورده‌های نفتی در خصوص عملکرد یکساله رینگ پتروشیمی بورس کالا گفت: آزادسازی نرخ محصولات حرکت بزرگی بود، چرا که با این تصمیم، سلیقه‌های مدیران که همواره بزرگترین مشکل در بازار پتروشیمی محسوب می‌شد به کنار رانده شده و خریداران توانستند به راحتی در بازار رقابتی حضور یابند.وی ادامه داد: از همه مهم‌تر این که طی سال‌های اخیر صادرکننده‌های محصولات پتروشیمی همواره مورد اتهام قرار می‌گرفتند و از آنها به عنوان یکی از عوامل عدم تعادل و آشفتگی بازار پتروشیمی یاد می‌شد، اما شفافیتی که با عرضه محصولات در بورس اتفاق افتاد، این اتهام را رفع کرد. ضمن این که سلیقه مدیران در فروش محصولات به حداقل رسیده است.رییس اتحادیه صادرکنندگان محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی در ادامه خاطر نشان کرد: سومین نتیجه آزادسازی محصولات پتروشیمی این بود که انگیزه قاچاق محصولات از بین رفت.
وی اظهار داشت: پیش از این با توجه به این که کالاها به صورت حواله‌ای و با نرخ‌های مصوب دولتی در اختیار خریداران قرار می‌گرفت، حجم قابل توجهی از کالاها قاچاق می‌شد اما طی یکسال اخیر توجیه قاچاق کالاها با تعیین نرخ محصولات در بازار رقابتی بورس از بین رفت.وی گفت: اخیرا کارگزاران بورس هم با ارائه سرویس و خدمات بهتر به مشتری‌ها، با یکدیگر رقابت می‌کنند که این مساله گله و شکایات اولیه‌ای را هم که در ابتدا وجود داشت از بین برده است.وی به تنوع کالاهای عرضه شده در بورس اشاره کرد و گفت: امیدواریم در آینده نزدیک با تنوع بیشتر عرضه‌کننده‌ها در بورس، شرایط چانه‌زنی بیشتری بین تولیدکننده‌ها و خریداران به وجود آید.حسینی در ادامه گفت: اخیرا مشکلی در بازار به وجود آمد که خریداران نسبت به آن اعتراض داشتند. این مشکل این است که بعضا کالاهایی که به صادرکنندگان داخلی عرضه می‌شد، گران‌تر از کالاهایی است که شرکت‌های تولیدی که خودشان در حوزه بازرگانی هم فعالیت می‌کنند، صادر می‌کنند. این از نظر صادرکنندگان، قیمت صادراتی را دو نرخی می‌کند. از این رو اتحادیه طی نشستی با تولیدکننده‌ها این مورد را اخیرا بررسی کرد و به نتایجی هم رسید،
از جمله این که با توجه به مشخص بودن قیمت نرخ مواد اولیه تولید کالا، کف قیمت فرآورده‌هایی همچون قیر و اسلاک‌واکس مشخص شود. بدین ترتیب زمینه سوءاستفاده برخی شرکت‌های تولیدی - صادراتی نیز از بین می‌رود.
آشنا نبودن فعالان پتروشیمی با بورس ضعف سیستم نیست
محمد حسینی‌پور، مدیر کالایی شرکت کارگزاری بانک کشاورزی نیز مهمترین مزیت پذیرش کالاهای پتروشیمی در بورس را تامین درآمد برای دولت دانست و گفت: اگرچه در کنار راه‌اندازی رینگ پتروشیمی مسائلی همچون عدم آشنایی تمامی خریداران با بورس و حضور نیافتن آنها در این بازار عنوان می‌شود، اما این مشکلات به کلیت آزادسازی قیمت‌ها یا بورس مربوط نمی‌شود.وی خاطرنشان ساخت: در حال حاضر وقتی کالایی در بورس عرضه می‌شود، ۱۷ تا ۱۸ کارگزار وارد رقابت می‌شوند تا برای مشتری‌های خود کالا خریداری کنند، این نشان می‌دهد که مجاری ورود به بورس برای همه خریداران باز است و اینکه هنوز برخی خریداران وارد بورس نشده‌اند، ضعف سیستم نیست، بلکه عوامل و دلائل دیگری دارد.وی یکی از دلایل را سنتی بودن بازار عنوان کرد: بسیاری از خریداران و مصرف‌کنندگان محصولات پتروشیمی هنوز به سبک قبل از طریق تجار کالای خود را تامین می‌کنند، این در حالی است که خود به تنهایی و با حضور در بورس امکان خرید دارند، اما فرآیند مراجعه خریداران به کارگزاری‌ها نشان می‌دهد این فرآیند به مرور زمان در حال تغییر است و به تدریج تعداد زیادی از خریداران اصلی در حال وارد شدن به میدان رقابت
بورس هستند. کارگزار بانک کشاورزی عدم تبلیغات لازم در این مدت را یکی دیگر از دلایل عدم حضور کلیه خریداران در بورس دانسته و می‌افزاید: اما مهم‌تر از همه این که به نظر می‌رسد خریداران نسبت به مالیات اضافه‌تر واهمه دارند. اگرچه این ترس بی‌مورد است، اما باید قبول کنیم که وجود دارد. بسیاری از خریداران با این تحلیل که با ورود به بورس باید مالیات و هزینه‌های بیشتری پرداخت کنند، از وارد شدن به این بازار اجتناب می‌کنند، از این‌رو لازم است سازمان امور مالیاتی در این خصوص اطلاع‌رسانی کافی کرده و این نگرانی را از بین ببرد.
وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر هیچ اجبار و دستکاری در تعیین نرخ کالاها وجود ندارد، گفت: با توجه به پتانسیل‌های بورس، اقدامات انجام شده طی این یکسال مناسب بوده است، اما جای بهتر شدن و تلاش بیشتر وجود دارد.
وی با اشاره به وعده راه‌اندازی فاز دوم بورس نفت و معامله نفت‌خام در آن گفت: پذیرش نفت‌خام و راه‌اندازی بورس نفت اقدام بسیار بزرگ و جسورانه‌ای است که برای موفقیت در آن احتیاج به آموزش بیشتر و تجهیز شدن عوامل متعدد بازار وجود دارد، اما بهتر است تالار کیش به منظور آمادگی سریع‌تر معامله‌گران هرچه زودتر راه‌اندازی شود.
کارنامه یکساله بورس نفت
یک سال از راه‌اندازی فاز اول بورس نفت گذشت و به‌رغم فعالیت بی‌سروصدای آن که عمدتا به دلیل برگزاری معاملات در ساعات پایانی اداری بود، این بازار فرازونشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشت. طی این مدت اگر چه انتقاداتی نسبت به نحوه عملکرد شرکت بورس کالا در مقابل عرضه‌کنندگان به‌خصوص تولیدکنندگان دولتی یا حضور پررنگ دلال‌ها و تجار در آن مطرح شد، اما با توجه به نوپا بودن آن و به‌خصوص اینکه چنین بازاری در حوزه صنعت پتروشیمی در دنیا وجود ندارد، در نهایت وقتی از فعالان بازار اعم از کارگزاران، کارشناسان و خریداران درخصوص عملکرد آن سوال می‌شود، همگی بر تداوم و ضرورت توسعه این بورس و حقانیت راه‌اندازی رینگ پتروشیمی صحه می‌گذارند.
اما در این میان چالش‌هایی همچون عدم‌حضور صددرصدی تولیدکنندگان بخش خصوصی، عرضه نامنظم کالاها در بورس، عدم‌توسعه معاملات پتروشیمی در رینگ صادراتی و شکایات خریداران مبنی‌بر عدم‌تحویل به‌موقع و درست کالاها را نیز نباید از نظر دور نگه داشت. ضمن اینکه اخیرا برخی از کارگزاران بخش خصوصی، نسبت به این مساله که بازرگانی پتروشیمی به عنوان بزرگترین عرضه‌کننده دولتی محصولات در بورس، عرضه‌های خود را تنها به شرکت‌های کارگزاری دولتی داده است، اعتراضاتی را مطرح کرده‌اند. به گفته آنها با توجه به اینکه خصوصی‌سازی و انتقال فعالیت‌ها از بخش دولتی به‌خصوصی عامل اصلی آزادسازی نرخ‌ها بود، این‌گونه اقدامات تنها باعث از بین رفتن اصول خصوصی‌سازی می‌شود.علاوه‌بر این هنوز بسیاری از کارگزاران این سوال را مطرح می‌کنند که آیا ضرورتی دارد نماینده‌ای را در کیش داشته باشند در حالی که اغلب خریداران آنها در تهران حضور دارند یا اینکه آیا پس از واگذاری شرکت‌های تولیدکننده محصولات پتروشیمی این شرکت‌ها همچنان عرضه محصولات خود را از طریق بورس و به‌خصوص از طریق شرکت بازرگانی پتروشیمی دنبال خواهند کرد یا خیر؟
و از همه مهم‌تر اینکه به‌رغم راه‌اندازی رینگ صادراتی، محصولات پتروشیمی هنوز به این رینگ راهی بازنکرده‌اند و با توجه به وارد شدن به دومین سال از فعالیت بورس، رسیدگی بیشتر به این موضوع بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است.
تولد بورس نفت و سکوت هاشمیان
اعلام خبر رسمی تشکیل بورس نفت در دو فاز در دی‌ماه سال 1386 برای اولین بار از سوی صالح‌آبادی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار صورت گرفت.
بورس نفت که سال‌های متوالی از سوی وزارت نفت و وزارت اقتصاد و دارایی وعده راه‌اندازی آن داده شده بود، سرانجام در ۲۸ بهمن‌ماه سال ۱۳۸۷ با حضور وزرای نفت و اقتصاد و دارایی راه‌اندازی شد. البته مقرر شد در فاز اول بورس نفت مبادلات فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی صورت گرفته و در فاز دوم نفت خام مورد مبادله قرار بگیرد.گرچه محل بورس نفت از سوی صالح‌آبادی جزیره کیش اعلام شد، اما با گذشت یکسال از عمر بورس نفت طرفین مبادلات از محل مبادلات فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی رضایت ندارند و عملا مبادلات از طریق تهران انجام شده و حتی دیگر از طریق سیستم ویدئو کنفرانس نیز ارتباطی برقرار نیست. این درحالی است که مقرر شده بود اتاق پایاپای نیز برای ثبت مبادلات بورس نفت در کیش مستقر شود که به دلیل نارضایتی کارگزاران و طرفین مبادلات از حضور در کیش در حال حاضر مبادلات تنها به صورت تشریفاتی در کیش ثبت می‌شود و مبادلات در رینگ تهران انجام می‌شود.
در حال حاضر 20 کارگزار فعال در بورس فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی وجود دارد. گرچه سالگرد یکسالگی بورس در انزوای کامل خبری از سوی مسوولان بورس کالا صورت گرفته، اما آزادسازی قیمت محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و راه‌اندازی بورس نفت و به قدری اقدام شایسته‌ای است که سکوت بورس کالا و سیدعلی‌اکبر هاشمیان، مدیرعامل بورس کالا در رابطه با این موضوع نمی‌تواند مانعی در برابر انعکاس این خبر باشد.
بازتاب عملکرد یکساله
الزام ورود خارجی‌ها به بورس نفت
حسین خزلی خرازی*- فاز اول بورس نفت را که همان معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا است، می‌توان نقطه عطفی در فرآیند خصوصی‌سازی و اقتصاد آزاد دانست.با انجام معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا، ابتدا مشکلاتی برای خریداران این نوع کالاها به همراه داشت. از آنجا که معاملات پتروشیمی در چند دهه اخیر به صورت حواله‌ای و ثبت سفارش صورت می‌گرفت، تغییر رویه خرید برای مصرف‌کنندگان و ثبت سفارش خرید در بورس و رقابت برای خرید محصول در رینگ مشکل به نظر می‌رسید.با گذشت چند ماه از فعالیت بازار پتروشیمی و در آستانه یک سالگی این بازار، تاثیر معاملات در این بازار و شفاف‌سازی نرخ‌گذاری محصولات پتروشیمی تاثیر زیادی داشته است.از سال ۸۳ و تفاهم‌نامه‌ای که وزیر نفت و اقتصاد دولت گذشته با هم امضا کردند، قرار بر آن شد که کارگروهی برای راه‌اندازی بورس نفت، مطالعاتی را انجام دهد و برای راه‌اندازی بورس نفت ۲۵ مرحله تدوین شد و آخرین مرحله یک بورس کالایی واقعی که امکان معامله نفت خام و قراردادهای آتی این محصول وجود داشته باشد، دیده شد.ورود محصولات پتروشیمی و ثبت سفارش در بورس کالا براساس همان ره نگاشت ۲۵ مرحله صورت گرفت و به نظر می‌رسد
تا رسیدن به بورس نفت بین‌المللی ۲۰ مرحله دیگر باقی مانده باشد.برای رسیدن به بورس بین‌المللی نفت می‌بایست شرایط برای تولیدکنندگان خارجی و ترغیب برای فروش محصولات در بورس نفت ایران به وجود بیاید، زیرا تنها عرضه محصولات از سوی تولیدکنندگان داخلی با بین‌المللی بودن این بازار تناقض دارد.بنابراین زمانی بورس نفت شکل نهایی خود را می‌گیرد که معاملات به‌صورت قرارداد آتی در نفت خام و عرضه محصولات از دیگر کشورها در بازار ما صورت گیرد که برای انجام این کار، کارگروهی نیز با مصوبه هیات وزیران شکل گرفته و برای پیشبرد اهداف تعیین شده تلاش می‌کنند.
*دبیر کانون کارگزاران
توفیق نسبی بازار پتروشیمی
سید علی حسینی*- طی یکسالی که از آغاز فعالیت بازار محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران می‌گذرد، بالغ بر ۳۱محصول در این بورس دادوستد شده و معاملاتی به ارزش ۶۱۴/۱۸میلیارد ریال را به دنبال داشته است. همان طور که این آمار نشان می‌دهد بورس کالای ایران در راه‌اندازی این بازار، توفیق نسبی داشته و امید می‌رود با بهینه‌سازی روش‌ها و رویه‌های عملیاتی خود و پاسخگویی مناسب به نیازهای منطقی مشارکت‌کنندگان این بازار اعم از عرضه‌کنندگان و خریداران کالاهای پتروشیمی، تقویت جایگاه این بورس در اقتصاد ملی حاصل شود.
*معاون نظارت بر بورس‌ها
عملکرد مطلوب بازار پتروشیمی و ابهام در راه‌اندازی بورس نفت
مهدی کرباسیان*- باگذشت یک سال از فعالیت بازار پتروشیمی یا همان فاز اول بورس نفت، عملکرد این بازار مطلوب بوده است.قبل از راه‌اندازی و در زمان افتتاح فاز اول بورس نفت مقاومت‌هایی در مسیر شکل‌گیری این بازار قرار داشت و معتقد بودند که بازار پتروشیمی و نفت به دلیل استراتژیک بودن نمی‌توانند در بازار آزاد تعیین نرخ شود و ایجاد بازار و بورس برای این محصولات باعث رانت می‌شود.عرضه و فروش محصولات و پذیرش آنها در بورس کالا به عنوان اولین گام برای آزادسازی نرخ محصولات پتروشیمی بود. بعد از گذشت یکسال مخالفان ابتدایی این بازار هم به این نتیجه رسیدند که بورس نه تنها سد راه تولیدکنندگان نبوده، بلکه باعث شفاف‌سازی بازار از لحاظ قیمت و تضمین فروش شده است و همه تولیدکنندگان می‌توانند با شرکت در قالب بازار محصول خود را خریداری کنند.برای رسیدن به عملکرد مطلوب بازار پتروشیمی در کنار سازمان بورس و شرکت بورس کالا، شرکت‌های بازرگانی پتروشیمی و تولیدکنندگان قیر و روغن‌ها سهیم بودند و در پشت این عمل یک اراده جمعی وجود داشته است.درعمر یک ساله بورس نفت کم و کاستی‌هایی نیز وجود داشت و به مرور رفع شد. در ابتدا مقاومت جدی تولیدکنندگان در
تغییر رویه خرید بود که با گذشت زمان رفع شد.با ورود محصولات پتروشیمی به بورس کالا، از آن جا که بازاری جدیدی بود، زمانی طول کشید تا کارگزاران با شرایط بازار هماهنگ شوند.در بحث بازار صادراتی نیز واحد ارزی مورد معامله در بازار و نوع معاملات مشکلاتی را به همراه داشت که با مشخص شدن واحد ارز مورد معامله این بازار همچنین تضمین برای تامین مصرف داخلی و سپس فروش صادراتی این مشکل نیز حل شده است.با شکل‌گیری نسبی بازار پتروشیمی، از اهداف اصلی راه‌اندازی بورس نفت که همان فروش نفت خام در بورس بود، خبری به گوش نمی‌رسد. به دلیل پیچیدگی و نحوه عرضه و فروش نفت‌خام، کارگروهی متشکل از وزرا موظف به بررسی و اجرایی شدن این فاز بورس نفت شدند که تا به امروز خبر و گزارشی از این کارگروه نیست و به نظر می‌رسد که فاز دوم یا همان بورس نفت واقعی تا اطلاع ثانوی به بهره‌برداری نرسد.
*مجری راه‌اندازی بورس نفت
ارسال نظر